Küresel bulanık çok kriterli karar verme yöntemleri ile yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesi
Evaluation of renewable energy sources using spherical fuzzy multi-criteria decision-making methods
- Tez No: 957497
- Danışmanlar: PROF. DR. İRFAN ERTUĞRUL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Pamukkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel İşletme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Günümüzde artan enerji talebi, fosil yakıtların çevresel etkileri ve sürdürülebilirlik hedefleri, yenilenebilir enerji kaynaklarını enerji politikalarının merkezine yerleştirmiştir. Bu kaynakların etkin biçimde yönetilebilmesi, teknik, ekonomik, çevresel ve sosyal boyutları eş zamanlı değerlendirebilen çok kriterli karar verme sistemlerini zorunlu kılmaktadır. Ancak bu tür karar ortamlarında bulunan bilgi eksiklikleri belirsizliği artırmakta; bu da klasik yöntemlerin yetersiz kalmasına ve bulanık mantık temelli yaklaşımların öne çıkmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda, çalışmada karar verici yargılarını belirsizlik altında daha etkili biçimde modellemek amacıyla Küresel Bulanık Best-Worst Method (KB-BWM) yöntemi geliştirilmiş olup; karar tutarlılığını değerlendirmesinde ise Skor Tabanlı Tutarlılık Endeksi yaklaşımı önerilmiştir. KB-BWM ile elde edilen kriter ağırlıklarına göre en yüksek önceliğe sahip kriter verimlilik (K2) olurken, bu kriteri maliyet (K1) takip etmektedir. Alternatiflerin değerlendirilmesi sürecinde, bu çalışmada literatüre özgün bir katkı olarak Küresel Bulanık ARAS (KB-ARAS), Küresel Bulanık CRADIS (KB-CRADIS) ve Küresel Bulanık COBRA (KB-COBRA) olmak üzere üç yeni Küresel Bulanık Çok Kriterli Karar Verme (KB-ÇKKV) yöntemi geliştirilmiştir. Bu yöntemler, küresel bulanık küme teorisi temel alınarak yeniden yapılandırılmış ve belirsizliği çok boyutlu biçimde modellemiştir. Söz konusu yöntemlerin performansı, literatürde yaygın olarak kullanılan Küresel Bulanık TOPSIS (KB-TOPSIS) ve Küresel Bulanık WASPAS (KB-WASPAS) yöntemleri ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiş; sıralama sonuçları Spearman korelasyon analizi ile test edilmiştir. Analizler sonucunda tüm yöntemler arasında yüksek düzeyde uyum elde edilmiş olup, yapılan değerlendirmelerde A1 (Güneş Enerjisi) en yüksek öncelikli alternatif olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda çalışma, hem yeni yöntem önerileriyle literatüre yöntemsel katkı sunmakta, hem de yenilenebilir enerji planlamalarında kullanılabilecek uygulanabilir bir karar destek çerçevesi önermektedir.
Özet (Çeviri)
The increasing global demand for energy, the environmental impacts of fossil fuels, and sustainability goals have placed renewable energy sources at the core of energy policies. The effective management of these resources necessitates multi-criteria decision-making (MCDM) systems that can simultaneously evaluate technical, economic, environmental, and social dimensions. However, information deficiencies in such decision environments increase uncertainty, rendering classical methods inadequate and highlighting the need for fuzzy logic-based approaches. In this context, the Spherical Fuzzy Best-Worst Method (SF-BWM) was developed to model decision-makers' judgments more effectively under uncertainty. For evaluating decision consistency, a Score-Based Consistency Index was proposed. According to the criteria weights obtained through SF-BWM, the most prioritized criterion was efficiency (C2), followed by cost (C1). In the alternative evaluation process, three novel Spherical Fuzzy MCDM methods were developed as original contributions to the literature: Spherical Fuzzy ARAS (SF-ARAS), Spherical Fuzzy CRADIS (SF-CRADIS), and Spherical Fuzzy COBRA (SF-COBRA). These methods were restructured based on spherical fuzzy set theory and are capable of modeling uncertainty in a multidimensional way. The performance of these proposed methods was comparatively assessed alongside widely used methods such as Spherical Fuzzy TOPSIS (SF-TOPSIS) and Spherical Fuzzy WASPAS (SF-WASPAS). Ranking results were tested using Spearman correlation analysis, and the findings revealed a high level of agreement among all methods. Among the alternatives, A1 (Solar Energy) was identified as the top priority. This study thus contributes to the literature by introducing novel methods and offers a practical decision support framework for renewable energy planning under uncertainty.
Benzer Tezler
- Decision making based on intuitionistic fuzzy sets and neutrosophic sets
Sezgisel bulanık ve nötrosofik kümelere dayalı karar verme
EDA BOLTÜRK
Doktora
İngilizce
2019
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ KAHRAMAN
- Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynaklarının AHP ve Bulanık Topsis yöntemleri ile değerlendirilmesi
Evaluating of Turkey's renewable energy resources by AHP and Fuzzy Topsis methods
ŞÖLEN BÜYÜKİKİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiÇukurova ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZAHİDE FİGEN ANTMEN
- Bulanık analitik hiyerarşi prosesi ve makine öğrenmesi yöntemleri ile güneş enerjisi santralleri için yer seçimi: Batı Akdeniz örneği
Site selection for solar power plants with fuzzy analytic hierarchy process and machine learning methods: The case of the West Mediterranean
İSMAİL YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
CoğrafyaAkdeniz ÜniversitesiUzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDÜLKADİR KOÇER
DR. ERCÜMENT AKSOY
- Batarya enerji depolama sistemlerinin teknolojik performanslarının ve doğal gaz kombine çevrim santrallarına entegrasyonunun değerlendirilmesi
Evaluation of the technological performances of battery energy storage systems and their integration into natural gas combined cycle power plants
MERVE BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiKırıkkale ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EVRENCAN ÖZCAN
- Çok kriterli karar verme yöntemleriyle dalga enerji santrali kurulum yeri ve dönüştürücü tipi seçimi
Wave energy power plant site and converter type selection by using mcdm methods
TAYFUN ÖZBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
EnerjiAmasya ÜniversitesiYenilenebilir Enerji ve Uygulamaları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN UFUK ERGÜL