Geri Dön

Şizofreni tanılı hastalar ve birinci derece yakınlarında üstbiliş ve zihin kuramının incelenmesi

An investigation of metacognition and theory of mind in schizophrenia and their first-degree relatives

PDF İndir

  1. Tez No: 958067
  2. Yazar: ÖYKÜ BOZKURT
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. SÜHEYLA DOĞAN BULUT
  4. Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
  5. Konular: Psikiyatri, Psychiatry
  6. Anahtar Kelimeler: Şizofreni, Birinci derecen yakın, Zihin kuramı, Üstbiliş, Sosyal biliş, Endofenotip, Schizophrenia, First-degree relative, Theory of mind, Metacognition, Social cognition, Endophenotype
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Sağlık Bakanlığı
  10. Enstitü: Ankara Etlik Şehir Hastanesi
  11. Ana Bilim Dalı: Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 193

Özet

Giriş ve Amaç: Şizofreni, bilişsel bozulma ve çeşitli klinik belirtilerle karakterize kronik bir zihinsel bozukluktur. Şizofreni hastalarının biyolojik akrabaları, bozukluğu geliştirme riski yüksektir. Araştırmalar, risk altındaki popülasyonların erken tespiti için nörobilişsel değerlendirmeler, fizyolojik değerlendirmeler ve sosyal biliş bozukluklarına odaklanmıştır. Önceki çalışmalar, şizofreni hastalarının sağlıklı birinci derece akrabalarında zihin kuramı ve duygu tanıma dahil olmak üzere sosyal bilişteki eksiklikleri tanımlamıştır. Araştırmalar hem şizofreni hastalarının hem de sağlıklı birinci derece akrabalarının, sağlıklı kontrollere kıyasla daha düşük zihin kuramı yetenekleri göstermektedir. Üstbiliş, kişinin düşüncelerini, inançlarını, niyetlerini ve duygularını izleme ve yönlendirme yeteneğini gerektirir. Kanıtlar, üstbilişsel becerilerdeki eksikliklerin, etkilenen bireylerde sanrıları başlatabileceği ve sürdürebileceğini göstermektedir. Çalışmamızda şizofreni tanılı hastaların ve birinci derece yakınlarının, zihin kuramı ve üstbiliş becerilerinin sağlıklı kontrol ile karşılaştırılması; şizofreni tanılı hastalarda zihin kuramı ve üstbiliş becerilerinin hastalık şiddeti ile ilişkisinin araştırılması; şizofreni tanılı hastaların ve birinci derece yakınlarının, zihin kuramı ve üstbilişsel becerileri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışmaya T.C. Sağlık Bakanlığı Ankara Etlik Şehir Hastanesi Psikiyatri Polikliniği'ne ayaktan başvuran hâlihazırda şizofreni tanısı olan 39 kişi hasta grubu olarak çalışmaya dâhil edilmiştir. Hâlihazırda psikiyatrik tanısı olmayan 39 tane şizofreni hastasının birinci dereceden yakını ikinci grup olarak çalışmaya alınmıştır. Daha önce psikiyatrik tanısı olmayan 39 sağlıklı kişi de kontrol grubunda çalışmaya dâhil edilmiştir. Çalışmaya katılanlara Sosyodemografik ve klinik veri formu, Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçeği (PANNS), Dokuz Eylül Zihin Kuramı Ölçeği (DEZİKÖ), Erişkin Gözlerden Zihin Okuma Testi (EGZOT), Üstbiliş Ölçeği-30 (ÜBÖ-30), Bilişsel Dikkat Sendrom-1 Ölçeği (BDS-1), Metakognisyon Değerlendirme Ölçeği (The Metacognition Assessment Scale-Abbreviated (MAS-A) uygulanmıştır. Bulgular: Bulgularımız, şizofreni hastalarının zihin kuramı testi puanlarının sağlıklı kontrollere ve birinci dereceden yakınlara kıyasla istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Şizofreni hastalarının puanları diğer iki gruba göre daha düşük bulunmuştur. ÜBÖ-30 ölçeğinde,“düşünceleri kontrol etme ihtiyacı”inancında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık saptanmış; şizofreni grubunun, birinci dereceden yakınlara kıyasla bu inanca daha yüksek düzeyde sahip olduğu belirlenmiştir. Diğer üstbilişsel inançlar açısından gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. BDS-1 sonuçlarına göre, ruminasyon, uyumsuz baş etme yöntemleri ve toplam puan açısından şizofreni grubu ile kontrol grubu arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar tespit edilmiş ve şizofreni grubunun daha yüksek puan aldığı gözlemlenmiştir. Tehdit izlemede ise şizofreni grubunun diğer iki gruba kıyasla daha yüksek puana sahip olduğu belirlenmiştir. MAS-A puanlarına bakıldığında, şizofreni hastaları ve birinci dereceden yakınları tüm alt ölçeklerde ve toplam puanda kontrol grubuna kıyasla istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermiştir. Şizofreni grubunun tüm boyutlarda düşük puan aldığı; birinci dereceden yakınlarının ise üstbiliş hakimiyeti boyutu hariç sağlıklı kontrollerden daha düşük puanlara sahip olduğu saptanmıştır. Hastalık şiddeti ile zihin kuramı ve üstbiliş arasındaki ilişki incelendiğinde, PANSS pozitif belirtiler alt ölçeği ile pot kırma alt boyutu hariç tüm zihin kuramı testleri arasında istatistiksel olarak anlamlı, negatif yönde düşük-orta düzeyde ilişkiler bulunmuştur. PANSS negatif belirtileri ölçeği ve toplam puan ile EGZOT puanları; DEZİKÖ'nin metafor, temsil faktörü, ironi, üst temsil faktörü, empati ve toplam puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı, negatif yönde düşük-orta düzeyde ilişkiler olduğu görülmüştür. ÜBÖ-30, BDS-1 ve PANSS puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Ancak, MAS-A puanlarının PANSS negatif, genel ve toplam puanlarıyla anlamlı negatif yönde ortayüksek düzeyde ilişkili olduğu belirlenmiştir. Şizofreni hastalarında, DEZİKÖ'nin ironi, empati alt boyutu ve toplam puanı ile MAS-A ölçeğinin toplumsal biliş boyutu hariç tüm boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı, düşük düzeyde ilişkiler olduğu; EGZOT puanlarının MAS-A ölçeğinin kendini anlama, başkalarını anlama boyutları ve toplam puanı ile istatistiksel olarak anlamlı, düşük düzeyde ilişkili olduğu görülmüştür. Diğer zihin kuramı ve üstbiliş ölçekleri arasında anlamlı ilişki saptanmamıştır. Birinci dereceden yakın grubunda ise DEZİKÖ'nin birinci dereceden yanlış inanç alt boyutu ile MAS-A ölçeğinin üstbiliş hakimiyeti boyutu hariç tüm boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı, düşük düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Diğer zihin kuramı ve üstbiliş ölçekleri arasında ise anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Sonuç: Çalışmamızda, şizofreni hastaları, hasta yakınları ve kontrol grubu zihin kuramı ve üstbilişsel kapasite açısından karşılaştırılmıştır. Bulgularımıza göre, şizofreni hastaları diğer gruplara kıyasla daha düşük performans sergilemiştir. Bu eksikliklerin özellikle negatif belirtilerle ilişkili olduğu belirlenmiştir. Hasta yakınlarının, kontrol grubuna kıyasla daha düşük üstbilişsel kapasite gösterdiği saptanmış olup, bu durum üstbilişsel kapasitenin bir endofenotip adayı olabileceğini düşündürmektedir. Şizofreni hastalarının zihin kuramı becerisi değerlendirildiğinde, sağlıklı kontrollere kıyasla temsil boyutunda daha düşük performans gösterdiği, ancak üst temsil boyutunda üç grup arasında anlamlı bir fark bulunmadığı görülmüştür. Bu bulgu, zihin kuramının bir endofenotipten ziyade hastalık sürecinde bozulan bir beceri olabileceğini düşündürmektedir. Şizofreni hastalarında üstbilişsel kapasite ile zihin kuramı arasında güçlü bir ilişki olduğu saptanmışken, bu ilişkinin hasta yakınlarında belirgin olmadığı görülmüştür. Literatürde bu konuda tutarsız veriler bulunduğundan, şizofreninin etiyolojisini daha iyi anlamak için ileri araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Üstbiliş ve zihin kuramının etiyolojisinin daha ayrıntılı araştırılması, hastaların negatif semptomlarını tedavi etmeye yönelik yeni rehabilitasyon ve tedavi alanlarının geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Özet (Çeviri)

Objective: Schizophrenia is a chronic mental disorder characterized by cognitive impairment and a variety of clinical symptoms. Biological relatives of people with schizophrenia are at high risk of developing the disorder. Research has focused on neurocognitive assessments, physiological assessments, and social cognition impairments for early detection of at-risk populations. A body of research has identified deficits in social cognition, including theory of mind and emotion recognition, in healthy first-degree relatives of people with schizophrenia. Research shows that both patients with schizophrenia and their healthy first-degree relatives have lower theory of mind abilities compared to healthy controls. Metacognition entails monitoring and directing one's thoughts, beliefs, intentions, and emotions. Evidence suggests that deficits in metacognitive skills can initiate and maintain delusions in affected individuals. The present study was undertaken to conduct a comparative analysis of the theory of mind and metacognitive skills of patients with schizophrenia and their first-degree relatives with those of healthy controls. In addition, the investigation sought to elucidate the relationship between the theory of mind and metacognitive skills and the severity of illness in patients with schizophrenia. Finally, the study endeavored to ascertain the relationship between the theory of mind and metacognitive skills of patients with schizophrenia and their first-degree relatives. Materials and Methods: The present study included a total of 39 individuals diagnosed with schizophrenia who were receiving outpatient care at the Psychiatry Outpatient Clinic of the Ministry of Health Ankara Etlik City Hospital. These individuals constituted the patient group. The second group comprised first-degree relatives of the 39 schizophrenia patients who did not have a current psychiatric diagnosis. The control group consisted of 39 healthy individuals who did not have a previous psychiatric diagnosis. The application of various assessment tools, including the Sociodemographic and Clinical Data Form, the Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS), the Dokuz Eylül Theory of Mind Scale (DEZİKÖ), Reading the Mind in the Eyes Test (RMET), The Metacognitions Questionnaire-30 (MCQ-30), the Cognitive Attention Syndrome-1 (CAS-1), and the Metacognition Assessment ScaleAbbreviated (MAS-A), was conducted on the participants. Results: Our findings revealed that the theory of mind test scores of schizophrenia patients showed statistically significant differences compared to healthy controls and first-degree relatives. The scores of schizophrenia patients were found to be lower than the other two groups. In the MCQ-30 scale, a statistically significant difference was found in the belief in the“need to control thoughts”; it was determined that the schizophrenia group had this belief at a higher level compared to the firstdegree relatives. No statistically significant difference was found between the groups regarding other metacognitive beliefs. According to the CAS-1 results, statistically significant differences were found between the schizophrenia group and the control group in terms of rumination, maladaptive coping methods, and total score, and it was observed that the schizophrenia group had higher scores. It was determined that the schizophrenia group had higher scores compared to the other two groups in threat monitoring. When the MAS-A scores were examined, schizophrenia patients and their first-degree relatives showed statistically significant differences compared to the control group in all subscales and total scores. It was found that the schizophrenia group had low scores in all dimensions and their first-degree relatives had lower scores than healthy controls except for the metacognitive dominance dimension. When the relationship between disease severity and theory of mind and metacognition was examined, statistically significant, low to moderate negative relationships were found between the PANSS positive symptoms subscale and all theory of mind tests except for the bluffing subscale. It was seen that there were statistically significant, low to moderate negative relationships between PANSS negative symptoms scale and total score and RMET scores; metaphor, representation factor, irony, metarepresentation factor, empathy, and total scores of DEZİKÖ. No statistically significant relationship was found between MCQ-30, CAS-1, and PANSS scores. However, it was found that MAS-A scores were significantly negatively moderate to highly correlated with PANSS negative, general, and total scores. In schizophrenia patients, there were statistically significant, low-level relationships between irony, empathy subscales, and total scores of DEZİKÖ and all dimensions of the MAS-A scale except for the social cognition dimension; It was observed that RMET scores were statistically significant and at a low level correlated with the self-understanding, understanding others dimensions and total score of the MAS-A scale. No significant correlation was found between other theory of mind and metacognition scales. In the first-degree relatives group, a statistically significant and at a low level correlated with the first-degree false belief sub-dimension of DEZİKÖ and all dimensions of the MAS-A scale except the metacognition dominance dimension. No significant correlation was found between other theory of mind and metacognition scales. Conclusion: In the present study, a comparative analysis was conducted among patients diagnosed with schizophrenia, their relatives, and a control group to their level of theory of mind and metacognitive capacity. The findings of this study indicated that patients with schizophrenia demonstrated lower performance in comparison to the other two groups. These deficits were particularly pronounced in the context of negative symptoms. Furthermore, relatives of the patients exhibited diminished metacognitive capacity when compared to the control group, which suggests that metacognitive capacity may be a promising endophenotype candidate. The evaluation of the theory of mind skills in schizophrenia patients revealed that they exhibited lower performance in the representation dimension compared to healthy controls. However, no significant differences were observed among the three groups in the metarepresentation dimension. These findings imply that theory of mind may be a skill that is impaired during the disease rather than an endophenotype. While a strong relationship between metacognitive capacity and theory of mind was observed in patients with schizophrenia, this relationship was not evident in relatives. The paucity of consistent data in the extant literature underscores the need for further research to elucidate the etiology of schizophrenia. Further investigation of the etiology of metacognition and theory of mind may contribute to the development of new rehabilitation and treatment approaches to address the negative symptoms experienced by patients.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    948155

    Şizofreni tanılı hastaların birinci dereceden akrabalarında parasingulat sulkus uzunluğu ve posterior singulat korteks hacimlerinin kontrol grubu ile karşılaştırılması

    A comparative study of paracingulate sulcus length and posterior cingulate cortex volumes in first-degree relatives of schizophrenia patients and healthy controls

    BUĞRA YAPAR

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    PsikiyatriFırat Üniversitesi

    Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SEVDA KORKMAZ

  2. Tez No

    880750

    Şizofreni hastaları ve 1. derece şizofreni yakınlarında sosyal bilişin ve çocukluk çağı travmalarının karşılaştırılması

    Comparison of social cognition and childhood traumas in schizophrenia patients and 1st degree relatives of schizophrenia patients

    PELİN KOCAZEYBEK

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    PsikiyatriSağlık Bilimleri Üniversitesi

    Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EJDER AKGÜN YILDIRIM

  3. Tez No

    326526

    Remisyonda şizofreni ve bipolar bozukluk hastalarında zihin kuramı bozukluklarının içgörü ve diğer bilişsel işlevlerle ilişkisi

    Association of tom deficits with i?nsight and other cognitive functions among remitted schizophrenia and bipolar disorder patients

    AYŞEGÜL SAKARYA

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    PsikiyatriAnkara Üniversitesi

    Psikiyatri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HALİSE DEVRİMCİ ÖZGÜVEN

  4. Tez No

    762357

    Şizofeni Hastalarında Elektrofizyolojik ve Nöropsikolojik Ölçümlerin Şizofreni Hastalarının Yakınları ve Normal Kontrollerle Karşılaştırılması

    Comparison of Electrophysiological and Neuropsychological Measurements in Schizophrenia Patients, Their First Degree Relatives and Normal Control Subjects.

    ALİ EMRE ŞEVİK

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2008

    PsikiyatriHacettepe Üniversitesi

    Psikiyatri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYŞE ELİF ANIL YAĞCIOĞLU

  5. Tez No

    377986

    Şizofreni hastaları ve birinci derece yakınlarında sosyal bilişsel işlevlerin değerlendirilmesi

    Evoluation of social cognitive functions in schizophrenia patients and their first-degree relatives

    RUKİYE AY

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    PsikiyatriOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Psikiyatri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ÖMER BÖKE

Geri Dön