Yaratılış mitleri ve Türk halk inançlarına yansımaları
Creation myths and their reflection in Turkish folk beliefs
- Tez No: 959284
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA SOLMAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Mit, Tanrı, Tanrıça, Ritüel, Halk İnançları, Myth, God, Goddess, Ritual, Folk Beliefs. Number of pages: x+ 155 Superviso: Doç.Dr.Mustafa Solmaz
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 155
Özet
YARATILIŞ MİTLERİ VE TÜRK HALK İNANÇLARINA YANSIMALARI ÖZET İnsanlık tarihi boyunca mitler, evreni anlama, açıklama ve anlamlandırma çabasının temel bir aracı olarak varlık göstermiştir. Bu anlatılar, sadece hayal gücünün ürünü olan masalsı hikâyeler değil; aynı zamanda bireylerin ve toplumların doğayla, evrenle ve kendileriyle kurdukları ilişkilerin sembolik ve düşünsel yansımalarıdır. Mitler, bireysel ve toplumsal kimliğin oluşmasında etkili olmuş, kültürel değerlerin kuşaktan kuşağa aktarılmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Ritüeller ve sembollerle bütünleşen mitler, sadece geçmişi değil, aynı zamanda günümüz dünyasını anlamada da işlevsel bir anlatı biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tez çalışması, halk edebiyatı kapsamında yaratılış mitlerine odaklanmakta; özellikle Türk mitolojisinin bu anlatılar içerisindeki yeri ve işlevini incelemeyi amaçlamaktadır. Türk mitolojisi, dünya mitolojileri arasında hâlâ yaşayan ve kültürel sürekliliğini büyük ölçüde koruyan nadir sistemlerden biridir. Bozkır kültürünün etkisiyle doğayla iç içe gelişen Türk mitleri, evrenin, insanın ve doğanın kökenine dair derin semboller ve anlamlar taşır. Su, dağ, ağaç, gökyüzü, hayvanlar gibi doğa unsurları; Türk yaratılış mitlerinde yalnızca çevresel varlıklar değil, aynı zamanda kutsal olanla kurulan ilişkinin sembolik taşıyıcılarıdır. Bu bağlamda yaratılış mitleri, yalnızca evrenin oluşumunu açıklamakla kalmaz; bireyin doğayla olan ilişkisini anlamlandırmasında, toplumsal değerlerin oluşmasında ve kültürel kimliğin inşasında merkezi bir yer tutar. Halk edebiyatı geleneği içinde sözlü kültür aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarılan bu anlatılar, kolektif hafızanın oluşmasına katkı sağlamış; aynı zamanda modern toplumlarda da kültürel bir referans noktası olarak varlığını sürdürmüştür. Türk mitolojisinin bu canlı yapısı, onu hem tarihsel bir kaynak hem de yaşayan bir kültürel miras haline getirmiştir.
Özet (Çeviri)
CREATİON MYTHS and THEİR REFLECTİONS in TURKISH FOLK BELİEFS ABSTRACT Throughout human history, myths have served as a fundamental means of understanding, explaining, and interpreting the universe. These narratives are not merely imaginary or fantastical tales; they are also symbolic and intellectual reflections of the relationships individuals and societies have established with nature, the cosmos, and themselves. Myths have played a significant role in the formation of both individual and collective identities and have been essential in transmitting cultural values from one generation to the next. Integrated with rituals and symbols, myths emerge not only as historical constructs but also as functional narrative forms for interpreting the contemporary world. This thesis focuses on creation myths within the scope of folk literature, particularly aiming to examine the place and function of Turkish mythology among these narratives. Turkish mythology is one of the few surviving and still-vibrant mythological systems within the broader context of world mythologies. Shaped by the nomadic steppe culture, Turkish myths reflect a worldview that is deeply intertwined with nature and carry profound symbols and meanings related to the origins of the universe, humanity, and the natural world. Elements such as water, mountains, trees, the sky, and animals are not merely environmental features in Turkish creation myths; they also serve as symbolic carriers of the sacred connection between humans and the divine. This context, creation myths not only offer explanations for the origins of the universe but also play a central role in helping individuals make sense of their relationship with nature, shaping social values, and constructing cultural identity. Passed down orally within the tradition of folk literature, these narratives have contributed to the formation of collectivememory and have continued to function as important cultural reference points in modern societies. The living structure of Turkish mythology renders it not only a historical source but also a vibrant element of enduring cultural heritage.
Benzer Tezler
- Puslu Kıtalar Atlası ve Suskunlar romanlarında kaos ve kozmos üzerine bir inceleme
A study on chaos and cosmos in the Puslu Kıtalar Atlası and The Suskunlar novels
SERHAT YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AÇA
- Kırgız mitolojisinin ansiklopedik sözlüğü (A)
Encyclopedic dictionary of Kyrgyz mythology (A)
SELİM ÖRS
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Kırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OZAN YILMAZ
- Silifke Yörüklerinde keklik imgesi ve Türk sanatındaki yeri
Partridge image in Silifke Yoruks and its place in Turkish art
İLKER SARI
- Türk mit ve efsanelerinde gökyüzü ve gök cisimleri
The sky and celestial bodies in Turkish myths and legends
HAYRİYE KÖKTAŞ AKDENİZ
Doktora
Türkçe
2025
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN EKİCİ
- Altay destan kahramanlarının mitik serüveni (Erginlenme-olgunlaşma)
Mythi̇c adventure of Altai̇c epi̇c heroes (Maturi̇ng)
FATİH ŞAYHAN
Doktora
Türkçe
2015
Halk Bilimi (Folklor)Ardahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN KORKMAZ