Sürdürülebilir yeni ürün geliştirme: Bulanık karar ortamında çok kriterli hibrit bir yaklaşım
Sustainable new product development: A hybrid multi-criteria approach under a fuzzy decision environment
- Tez No: 959912
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ GÖRENER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilim ve Teknoloji, İşletme, Science and Technology, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Ticaret Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Günümüzde yaşanan iklim krizi sürdürülebilirlik kavramını hiç olmadığı kadar önemli hale getirmiştir. Bu doğrultuda, işletmeler mevcut iş süreçlerinde sürdürülebilirlik çalışmaları kapsamında yeni düzenlemeler yapmaktadır. Yapılan düzenlemeler, işletmelerin genel iş süreçlerinin yanı sıra, yeni ürün geliştirme ve pazarda konumlandırma ile ilgili stratejilerini de etkilemektedir. Yeni ürün geliştirme olgusu günümüz ekonomik koşullarında bir işletmenin rekabetçiliğinin temelini oluşturan son derece önemli bir iş sürecidir. İşletmelerin daha sürdürülebilir organizasyonlar olmaları için bu alanda daha bilinçli seçimler yapmaları önemli bir gereksinim halini almıştır. Çalışmamızda bu probleme yönelik olarak işletmelerin yeni ürün geliştirme süreçlerinde alternatif ürünler arasından daha sürdürülebilir olanı belirlemelerine ilişkin karar modelleri ele alınmıştır. Bu kapsamda araştırmamızda TC. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından tescillenen ve denetlenen AR-GE Merkezleri içinde otomotiv ve kimya ana faaliyet alanlarında çalışan işletmelerin yer aldığı bir veri toplama çalışması gerçekleştirilmiştir. Veri toplama çalışmalarının gerçekleştirildiği 2023 yılında toplam 1.265 adet AR-GE Merkezi yer almakta olup, çalışma kapsamında bu merkezlerde hedef sektörlerde çalışan toplam 35 uzmandan yeni ürün geliştirme kararlarında hangi sürdürülebilirlik kriterlerinin daha önemli olduğuna dair görüş toplanmıştır. Görüşler merkez yöneticileri, AR-GE uzmanları ve AR-GE şefleri, ürün geliştirme yöneticileri gibi pozisyonlardan toplanmıştır. Verilerin toplanmasında 5 ana kriterler ve 29 alt kriterlerden oluşan yarı yapılandırılmış bir soru formu uygulanmış, öncelikle ana kriterlerin devamında her bir ana kritere ait alt kriterlerin değerlendirilmesine yönelik beşli dilsel ölçek kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle kriterlerin önem derecelerinin belirlenmesine yönelik analizler gerçekleştirilmiştir. Analizlerde bulanık FUCOM yöntemi kullanılmış, yöntemin uygulanması için Lingo 17 programından yararlanılmıştır. Çalışmanın ikinci kısmında, seçilen hedef sektörler olan otomotiv ve kimya endüstrileri için hangi yeni ürün alternatiflerinin daha sürdürülebilir olduğunun belirlenmesine yönelik olarak uzmanlardan değerlendirmeler alınmıştır. Alınan değerlendirmeler, çalışmanın ilk kısmında belirlenen kriter ağılıkları da esas alınarak bulanık WASPAS ve bulanık MABAC yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen ürün alternatiflerinin sıralamaları COPELAND yöntemi kullanılarak birleştirilmiştir. Birleştirme sonunda hangi ürünlerin daha sürdürülebilir olduğuna yönelik seçim yapılarak, sonuçların tartışılması ile çalışma tamamlanmıştır. Araştırmamızın ilk aşamasında özellikle çevre ve ekonomik kriterlerin sosyal ve pazar kriterlerine yönelik daha baskın bir etkiye sahip olduğu ile ilgili bulgulara ulaşılmıştır. Otomotiv sektöründe ekonomik kriterler daha öncelikli iken, kimya sektöründe yakın bir ağırlığa sahip olmakla birlikte ürün ve üretim süreci ile ilgili çevresel unsurların değerlendirilmesine yönelik kriterlerin çok daha ön planda olduğu tespit edilmiştir. Otomotiv sektöründe en önemli ilk üç alt kriter sırasıyla“karlılık ve satış gelirleri”,“ürün maliyeti”ve“güvenilirlik- pazardaki ihtiyacı karşılama”iken kimya sektöründe en önemli alt kriterler“ürünlerde geri dönüşüm hammadde ve bileşen kullanımı”,“atık azaltma- ürünün üretiminde, atık oluşturmaması”ve“ürün maliyeti”olarak belirlenmiştir. Çalışma kapsamında bu sonuçların literatürdeki benzer araştırmalar ile kıyaslamaları gerçekleştirilmiştir. Devamında belirlenen sektörlerden seçilen ürün alternatifleri belirlenen kriter ağırlıkları da kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucunda otomotiv sektöründe elektrikli ve yüksek yolcu taşıma kapasiteli otobüs ürün alternatifi ve kimya sektöründe %100 geri dönüştürülebilir, monopoliolefin temelli ambalaj filmi ürün alternatifi değerlendirilen ürün grupları içinde en sürdürülebilir çözümler olarak belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
The ongoing climate crisis has rendered the concept of sustainability more critical than ever before. In this context, businesses are making various adjustments to their existing operational processes within the framework of sustainability initiatives. These adjustments not only affect general business operations but also have significant implications for strategies related to new product development and market positioning. New product development is a crucial process that forms the foundation of competitiveness for firms in today's economic landscape. It has become an essential requirement for companies to make more informed decisions in this domain in order to become more sustainable organizations. In this study, decision models that support businesses in selecting the most sustainable alternative among potential new products were examined. Data was collected from R&D centers officially registered and supervised by the Republic of Türkiye Ministry of Industry and Technology, focusing on companies operating in the automotive and chemical industries. As of 2023, there were a total of 1,265 R&D centers in Türkiye, and the study gathered input from 35 experts working in the target sectors. The participants included R&D managers, engineers, supervisors, and product development executives, who provided their views on the most critical sustainability criteria in new product development decisions. A semi-structured questionnaire consisting of five main criteria and 29 sub-criteria was used for data collection. A five-point linguistic scale was applied to evaluate both the main and sub-criteria. In the first phase of the study, the relative importance of each criterion was analyzed using the Fuzzy FUCOM method, implemented through Lingo 17 software. In the second phase, expert evaluations were obtained for various new product alternatives within the selected target sectors. These evaluations were analyzed using the Fuzzy WASPAS and Fuzzy MABAC methods, based on the previously determined criterion weights. The final rankings of product alternatives were then aggregated using the COPELAND method. The study concluded with the selection of the most sustainable products and a discussion of the results. In the initial phase of the research, it was found that environmental and economic criteria had a more dominant impact compared to social and market-related criteria. While economic criteria were prioritized in the automotive sector, environmental aspects concerning the product and production processes held a more significant position in the chemical sector. The top three sub-criteria in the automotive industry were identified as“profitability and sales revenue,”“product cost,”and“reliability – meeting market demand.”In contrast, the most important sub-criteria in the chemical sector were“use of recycled raw materials and components in products,”“waste reduction during production,”and“product cost.”These findings were compared with similar studies in the literature. Following this, selected product alternatives from both sectors were analyzed using the identified criterion weights. As a result, in the automotive sector, the electric and high-passenger-capacity bus alternative, and in the chemical sector, the 100% recyclable, metallocene polyolefin-based packaging film alternative were identified as the most sustainable solutions among the evaluated product groups.
Benzer Tezler
- Kapalı döngü tedarik zincirinde blok zincir teknolojisinin entegrasyonu ve çok seviyeli rekabetçi ağ tasarımı optimizasyonu: Yeni bir etkileşimli bulanık programlama yaklaşımı
Blockchain technology integration and multi-level competitive network design optimization in closed-loop supply chain: a novel interactive fuzzy programming approach
BELKIZ TORĞUL
Doktora
Türkçe
2022
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiKonya Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURAN PAKSOY
- Analysis of the sustainable supply chain structure under uncertainty environment
Sürdürülebilir tedarik zinciri yapısının belirsizlik ortamında analizi
GİZEM ÇİFÇİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGalatasaray ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN BÜYÜKÖZKAN FEYZİOĞLU
- Enhancing warehouse efficiency through geographic information system and genetic algorithm
Coğrafi bilgi sistemleri ve genetik algoritma ile depo verimliliğinin artırılması
ONUR YÜREKLİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Mühendislik Bilimleriİstanbul Teknik ÜniversitesiGeomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMED ENES ATİK
- Electronic design of a free – running ship model
Serbest seyir yapabilen bir geminin elektronik tasarımı
DENİZ İLKME
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Gemi Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiGemi ve Deniz Teknoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER KEMAL KINACI
- Designing business model framework for public bus transportation authorities: A fuzzy approach
Otobüs toplu taşıma otoriteleri için iş modeli dizaynı: Bir fuzzy yaklaşımı
BÜŞRA BURAN
Doktora
İngilizce
2023
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ERÇEK