İkinci Dünya Savaşı'ndan günümüze Türkiye'nin arabuluculuk ve dengeleme politikası
Türkiye's mediation and balancing policy from World War II to the present
- Tez No: 959961
- Danışmanlar: PROF. DR. ARZU AL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Uluslararası İlişkiler, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uluslararası Politik Ekonomi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 162
Özet
Uluslararası ilişkilerde arabuluculuk, dengeleme ve aktif tarafsızlık, devletlerin kriz dönemlerinde sıkça başvurduğu temel dış politika araçları arasında yer almaktadır. Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu'ndan miras aldığı çok taraflı diplomasi geleneğiyle bu stratejileri, içinde bulunduğu jeopolitik ve jeo-stratejik koşullar çerçevesinde yeniden şekillendirmiştir. Üç kıtanın kesişiminde yer alan Türkiye, tarihsel olarak etnik, mezhepsel ve siyasal çatışmaların yoğun yaşandığı bir bölgede bulunmakta ve bu durum, arabuluculuk ve dengeleme gibi diplomatik araçların hem güvenliği sağlama hem de bölgesel etki kapasitesini artırmak için stratejik bir gereklilik haline gelmiştir. Türkiye'nin komşularının önemli bir bölümü Osmanlı geçmişiyle tarihsel bağlara sahiptir. Bu durum, Türkiye'nin arabuluculuk faaliyetlerine tarihsel bir zemin ve diplomatik meşruiyet kazandırmaktadır. Diğer taraftan, enerji hatlarının kavşağında bulunması, Türkiye'yi sadece siyasal değil, aynı zamanda ekonomik açılardan da önemli bir aktöre dönüştürmektedir. Bu bağlamda Türkiye, arabuluculuğu dış politikasının temel unsurlarından biri hâline getirmiştir. Bu tezde, Türkiye'nin arabuluculuk, dengeleme ve tarafsızlık politikaları; II. Dünya Savaşı (1939–1945), İran-Irak Savaşı (1980–1988) ve Rusya-Ukrayna Savaşı (2022–2024) ekseninde karşılaştırmalı olarak analiz edilmektedir. Türkiye, 1941'de Almanya ve Sovyetler Birliği ile imzaladığı tarafsızlık antlaşmalarıyla ve denge politikasıyla savaştan uzak durmayı başarmış; 1980'lerde İran ve Irak arasında tarafsız bir dengeleme politikası ve diplomasi ile ticaret hattı geliştirmiş; 2022'de ise İstanbul'da Ukrayna ve Rusya delegasyonlarını bir araya getirerek barış çabalarına ev sahipliği yapmıştır. Bu çabalar, yalnızca çatışmaları yumuşatma amacı taşımamakta, aynı zamanda Türkiye'nin uluslararası itibarını da artıran dış politika pratikleri olarak öne çıkmaktadır. Kuramsal çerçevede realizm ve yeni bölgeselcilik yaklaşımları bu tezde birlikte ele alınmıştır. Realizmin öngördüğü güç dengesi mantığı ile yeni bölgeselciliğin çok aktörlü ve iş birliğine dayalı doğası, Türkiye'nin dış politika uygulamalarında birbirini tamamlayıcı biçimde yer almaktadır. Zartman'ın“uygun an”teorisi, Bercovitch'in arabuluculuk sınıflandırması ve Kriesberg'in çatışma zamanlamasına dayalı modeli (çatışma öncesi, çatışma sırası ve çatışma sonrası) doğrultusunda Türkiye'nin arabuluculuk stratejileri sistematik biçimde değerlendirilmiştir. Tez, Türkiye'nin arabuluculuk, dengeleme ve tarafsızlık politikalarının tarihsel sürekliliğini ve bu politikaların uluslararası sistemle kurduğu uyumun evrimini ortaya koymayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
In international relations, mediation, balancing, and active neutrality are among the core foreign policy instruments frequently employed by states during times of crisis. Türkiye, with its tradition of multilateral diplomacy inherited from the Ottoman Empire, has reshaped these strategies within the framework of its unique geopolitical and geostrategic conditions. Located at the crossroads of three continents, Türkiye has historically found itself in a region marked by intense ethnic, sectarian, and political conflicts. This setting has made diplomatic tools such as mediation and balancing not only mechanisms for ensuring security but also strategic necessities for enhancing regional influence. A significant portion of Türkiye's neighboring countries share historical ties with the Ottoman past, providing Türkiye with a historical foundation and diplomatic legitimacy in its mediation efforts. Furthermore, its position at the intersection of major energy corridors has made Türkiye a key actor not only in political but also in economic terms. In this context, mediation has become one of the central components of Turkish foreign policy. This thesis offers a comparative analysis of Türkiye's mediation, balancing, and neutrality policies through the cases of World War II (1939–1945), the Iran-Iraq War (1980–1988), and the Russia-Ukraine War (2022–2024). Türkiye succeeded in avoiding direct involvement in World War II by signing neutrality agreements with both Germany and the Soviet Union in 1941 and adopting a balance-of-power approach; during the 1980s, it developed a neutral balancing policy between Iran and Iraq, integrating diplomacy with economic engagement; and in 2022, it hosted delegations from Ukraine and Russia in Istanbul, playing a pivotal role in peace efforts. These initiatives have not only aimed to de-escalate conflicts but have also contributed to enhancing Türkiye's international reputation. Theoretically, this study draws upon both realism and new regionalism. The realist emphasis on the balance of power and the multi-actor, cooperation-oriented nature of new regionalism complement each other in explaining Türkiye's foreign policy behavior. The analysis further employs Zartman's“ripeness”theory, Bercovitch's typology of mediation, and Kriesberg's model of mediation timing (pre-conflict, conflict, and post-conflict stages) to systematically evaluate Türkiye's mediation strategies. Ultimately, this thesis aims to reveal the historical continuity of Türkiye's mediation, balancing, and neutrality policies, as well as the evolution of their alignment with the international system.
Benzer Tezler
- Kuzey Irak'taki Kürtler ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin aldığı kararlar
Başlık çevirisi yok
GÜZİDE YÜLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Uluslararası İlişkilerİstanbul ÜniversitesiUluslararası İşletmecilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ESAT ÇAM
- Kopenhag Okulu güvenlik yaklaşımlarına göre tarihsel süreçte Türkiye-Rusya ilişkilerinin dönüşümü
Transformation of Turkey-Russia relations in the historical process according to Copenhagen School security approaches
BÜŞRA YENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Siyasal BilimlerKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LEVENT YİĞİTTEPE
- Turkey's role in Afghanistan in the post 9/11 era
11 Eylül'den günümüze Türkiye'nin Afganistan'daki rolü
CANAN BAYRAM ÇUBUK
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. IŞIL ANIL
- İkinci Dünya Savaşı'ndan günümüze Balkanlar'daki yapılanma ve Türkiye
From the second world war to today construction of the Balkans and Turkey
SEÇİL BUKET MEYDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk İnkılap TarihiHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. M. MURAT HATİPOĞLU