Okul öncesi öğretmenlerinin çevre eğitimi konusundaki yeterlilikleri ile çalıştıkları kuruma yönelik örgütsel sürdürülebilirlik algı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi
An examination of the relationship between preschool teachers' competencies in environmental education and their perceptions of organizational sustainability in their institutions
- Tez No: 960086
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SEMA NUR GÜNGÖR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Çevre Eğitimi, Okul Öncesi Öğretmenler, Örgütsel Sürdürülebilirlik, Çevre Bilinci, Environmental Education, Preschool Teachers, Organizational Sustainability, Environmental Awareness
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bursa Uludağ Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel Eğitim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 118
Özet
Bu araştırma, okul öncesi öğretmenlerinin çevre eğitimi yeterlilikleri ile örgütsel sürdürülebilirlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, Türkiye'nin Bursa ilinde Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı anaokulu ve ana sınıflarında görev yapan 227 okul öncesi öğretmeni örneklem olarak seçilmiştir. Araştırma, nicel ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Ölçme araçları olarak, Sezen Gültekin ve Argon'un (2020)“Örgütsel Sürdürülebilirlik Ölçeği”ile Karatekin'in (2011)“Çevre Okuryazarlık Anketi”nde yer alan“Çevreye Yönelik Duyuşsal Eğilimler Ölçeği”,“Çevre Davranış Ölçeği”ve“Çevre Bilgi Testi”kullanılmıştır. Öncelikle Cronbach α, çarpıklık-basıklık ve Kolmogorov-Smirnov değerleriyle güvenirlik ve normallik testleri yapılmış; ardından iki kategorili değişkenlerde Mann-Whitney U, çok kategorili değişkenlerde Kruskal-Wallis H, ilişki analizlerinde Spearman rho analizi uygulanmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 27.01 paket programı ile analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgularında öğretmenler, kurumlarının sürdürülebilirlik uygulamalarını genel anlamda yüksek düzeyde algılamıştır. Alt boyutlar incelendiğinde en yüksek ortalama sosyal sürdürülebilirlikte, en düşük ortalama ise çevresel sürdürülebilirlikte görülmüş; bu durum, kurumsal çevresel uygulamaların görece zayıf kaldığını düşündürmüştür. Çevre okuryazarlığı bileşenlerinden duyuşsal eğilim ve davranış orta seviyede, bilgi düzeyi ise orta-düşük düzeyde seyretmiştir. Yaş değişkeni, hem duyuşsal eğilim hem de çevresel davranış puanlarında anlamlı artış göstermiş; cinsiyet ise hiçbir değişken üzerinde farklılık yaratmamıştır. Lisede çevre dersi alan öğretmenlerin örgütsel sürdürülebilirlik, sosyal ve yönetsel boyutlar ile çevre davranışı puanları, bu dersi almayanlara kıyasla anlamlı biçimde daha yüksek bulunmuştur. Benzer biçimde, çevre STK'sına üye olan ve doğal alanlarda sık bulunan öğretmenlerin sürdürülebilirlik algıları ile çevresel davranış düzeyleri belirgin şekilde yükselmiştir. Korelasyon analizleri örgütsel sürdürülebilirlik ile alt boyutları arasında .81–.94 aralığında güçlü pozitif ilişkiler ortaya koymuş, en belirleyici alt boyutların yönetsel ve sosyal sürdürülebilirlik olduğu saptanmıştır. Çevre davranışı ile duyuşsal eğilim arasında orta düzeyde pozitif, bilgi puanı ile her iki değişken arasında zayıf negatif ilişkiler gözlenmiştir. Bu araştırma, okul öncesi öğretmenlerinin çevre eğitimi yeterlilikleri ile kurumlarının örgütsel sürdürülebilirlik algıları arasındaki ilişkiyi bütüncül bir bakışla incelemiştir. Bulgular, öğretmenlerin sürdürülebilirlik konusundaki kurumsal farkındalıklarının genel olarak yüksek olsa da, çevresel bilgi düzeylerinin görece sınırlı kaldığını, davranış ve duyuşsal eğilimlerinin ise orta düzeyde seyrettiğini göstermektedir. Öte yandan yaşın ilerlemesi, lise döneminde çevre dersi alma, çevre odaklı sivil toplum kuruluşlarına üyelik ve doğal alanlarla sık temasta bulunma gibi deneyimsel faktörler, hem çevre davranışlarını hem de sürdürülebilirlik algılarını olumlu yönde etkilemiştir. Kurumsal boyutta en güçlü ilişkilerin yönetsel ve sosyal sürdürülebilirlik alanlarında ortaya çıkması ise okul yönetimlerinin karar alma süreçlerine öğretmenleri dahil etmesinin ve sosyal sorumluluk projelerini kurumsal kültüre entegre etmesinin önemini vurgulamaktadır. Bu çerçevede, öğretmen yetiştirme programlarında teorik çevre bilgisi kadar uygulamalı ve deneyim temelli modüllere (doğa-temelli proje çalışmaları, saha gezileri, yerel ekolojik iyileştirme etkinlikleri) daha fazla yer verilmelidir. Hizmet içi eğitim planları, karbon ayak izi yönetimi, atık minimizasyonu ve yeşil okul uygulamaları gibi somut sürdürülebilirlik pratiklerini kapsayacak biçimde yeniden tasarlanmalıdır. Okul yönetimleri, öğretmenleri sürdürülebilirlik komitelerine aktif paydaş olarak dâhil etmeli; yerel yönetimler ve çevre STK'larıyla protokoller oluşturarak çocuk–öğretmen–aile bağlamında sürekliliği olan çevresel faaliyetler düzenlemelidir.
Özet (Çeviri)
This research aims to examine the relationship between preschool teachers' environmental education competencies and their organizational sustainability levels. The study selected 227 preschool teachers working in kindergartens and preschool classes affiliated to the Ministry of National Education in Bursa province of Türkiye as the sample. The research was conducted with the quantitative relational screening model. Sezen Gültekin and Argon's (2020) 39-item“Organizational Sustainability Scale”and Karatekin's (2011)“Environmental Literacy Survey”consisting of three subforms were used as measurement tools. Firstly, reliability and normality tests were conducted with Cronbach's α, skewness-kurtosis and Kolmogorov-Smirnov values; then, Mann-Whitney U for two-category variables, Kruskal-Wallis H for multi-category variables, Spearman rho for relationship analyses and multiple linear regression analysis were applied to examine predictive effects. The obtained data were analyzed with SPSS 27.01 package program. According to the findings of the study, teachers generally perceived the sustainability practices of their institutions at a high level. When the sub-dimensions were examined, the highest average was seen in social sustainability and the lowest average was seen in environmental sustainability; this situation suggested that institutional environmental practices were relatively weak. Of the environmental literacy components, affective tendency and behavior were at a medium level, and knowledge level was at a medium-low level. The age variable showed a significant increase in both affective tendency and environmental behavior scores; gender did not create a difference on any variable. The organizational sustainability, social and administrative dimensions and environmental behavior scores of teachers who took environmental courses in high school were found to be significantly higher than those who did not take this course. Similarly, the sustainability perceptions and environmental behavior levels of teachers who were members of environmental NGOs and frequently visited natural areas increased significantly. Correlation analyses revealed strong positive relationships between organizational sustainability and its sub-dimensions in the range of .81–.94, and the most significant sub-dimensions were determined to be administrative and social sustainability. Moderately positive relationships were observed between environmental behavior and affective tendency, and weak negative relationships were observed between knowledge score and both variables. The multiple regression model revealed that environmental education indicators explained only 7.9% of organizational sustainability; the only significant predictor in this model was environmental behavior, and the direct effect of affective tendency and knowledge level was not found to be statistically significant. This study examined the relationship between preschool teachers' environmental education competencies and their institutions' organizational sustainability perceptions from a holistic perspective. The findings show that although teachers' institutional awareness on sustainability is generally high, their environmental knowledge levels remain relatively limited, and their behavioral and affective tendencies are at a moderate level. On the other hand, experiential factors such as advancing age, taking environmental courses in high school, membership in environmentally focused non-governmental organizations, and frequent contact with natural areas have positively affected both environmental behaviors and sustainability perceptions. The fact that the strongest relationships at the institutional level emerge in the areas of administrative and social sustainability emphasizes the importance of school administrations including teachers in decision-making processes and integrating social responsibility projects into the institutional culture. In this context, more space should be given to practical and experience-based modules (nature-based project studies, field trips, local ecological improvement activities) as well as theoretical environmental knowledge in teacher training programs. In-service training plans should be redesigned to include concrete sustainability practices such as carbon footprint management, waste minimization, and green school practices. School administrations should include teachers as active stakeholders in sustainability committees; establish protocols with local governments and environmental NGOs and organize environmental activities that have continuity in the context of child-teacher-family.
Benzer Tezler
- Okulöncesi öğretmenlerinin çevre eğitimi konusundaki görüşleri ve yeterlilikleri
Opinions and competences of preschool teachers on environmental education
DİLEK ŞAHİNPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimKastamonu Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMED SALMAN
- Okul öncesi öğretmenlerinin çevre eğitimi yeterliliklerine ilişkin bir araştırma
A research on the pre-school teachers' environmental education competencies
GÜLİSTAN UĞUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimSiirt ÜniversitesiEğitim Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEVDET EPÇAÇAN
- Anaokulu-anasınıfı öğretmenlerinin program konusundaki bilgi yeterlikleri ve hizmet-içi eğitim kurslarının okulöncesi eğitim ve program bilgilerine katkıları
Başlık çevirisi yok
NURCAN AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
1987
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiÇocuk Gelişimi ve Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURGÜN ERSAN
- Okul öncesi öğretmenlerinin çevre okuryazarlığına ilişkin yeterliliklerinin incelenmesi
Investigation of pre-school teachers' competencies on environmental literacy
NESRİN ALINMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimKastamonu ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ATİLA ÇAĞLAR
- Endüstri meslek lisesi müdürlerinin yeterlikleri
Başlık çevirisi yok
MUSA GÜRSEL
Doktora
Türkçe
1989
Eğitim ve ÖğretimSelçuk ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NİYAZİ KARASAR