Sanat üretiminde yeni yaklaşımlar: Dijital sanat ve yapay zekâ
New approaches to art production: Digital art and artificial intelligence
- Tez No: 961323
- Danışmanlar: DOÇ. MUHAMMET TATAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Dijital Sanat, Yapay zekâ, Analog Sistemler, Dijital Sistemler, Algoritma, Digital Art, Artificial Intelligence, Analog Systems, Digital Systems, Algorithm
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Resim Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 99
Özet
Sanat, tarih boyunca estetik bir ifade biçimi olmanın yanı sıra, döneminin teknolojik gelişmeleriyle şekillenen bir düşünsel yapı olarak varlık göstermiştir. Antik çağın taş işçiliğinden, Rönesans'ın anatomi temelli görselliğine ve oradan dijital çağın algoritmik estetiğine uzanan çizgide yaratım süreçleri dönemin teknik şartlarıyla sürekli olarak yeniden biçimlenmiştir. Temsilin doğası kullanılan aracın niteliğiyle birlikte değişmiş ve mimesis görevi sanatçının yanı sıra makinede de yer almış, özellikle modern dönemde üretimle ilişkisinde köklü bir dönüşüm yaşamıştır. Analog sistemlerin fiziksel sınırları, sanatçının ifade alanını belirlerken, dijital teknolojilerle birlikte görsel üretim, işlem gücü ve algoritmalar üzerinden yeniden bu sınırlar tanımlanmıştır. Fotoğrafla başlayan temsil krizi, video ve yazılım temelli sanatla derinleşmiş, üretici özne kavramı yeniden tartışmaya açılmıştır. Yapay zekâ tabanlı sistemlerin devreye girmesiyle birlikte yaratım süreci, yalnızca insan merkezli bir etkinlik olmaktan çıkarak insan-makine etkileşimi temelinde işleyen bir işbirlikçi üretim biçimi haline gelmiştir. Metin tabanlı yapay zekâ modelleri dili yalnızca bir iletişim aracı olarak değil aynı zamanda görselleştirme eyleminin temel bir unsuru olarak işler. Prompt yoluyla yapılan yönlendirmeler, görsel çıktıların biçimini, stilini belirler ve kullanılan sözcük türleri, referanslar ve kavramsal çağrışımlar üretimin niteliğini doğrudan etkiler. Sanatçı adıyla verilen komutlar ya da ışıklandırma gibi teknik betimlemeler, sistemin öğrenilmiş estetik kalıplarına erişimini tetikler. Bu süreçte üretilen görseller, betimlemenin yanı sıra yapay zekânın bilişsel eşleştirme kapasitesiyle kavramsal harmanlamalara dayalı yeni anlam katmanları da ortaya çıkar. Yaratıcılık, insan zihninin tekelinden çıkıp büyük veri kümeleriyle paylaşılan bir olguya dönüşmüş; estetik ve üslup ise makinenin istatistiksel örüntüleriyle yeniden inşa edilerek tarihsel bağlamından koparılarak işlevselleştirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Art has existed throughout history not only as a form of aesthetic expression but also as an intellectual construct shaped by the technological advancements of its time. From the stone craftsmanship of antiquity to the anatomy-based visuals of the Renaissance, and further to the algorithmic aesthetics of the digital age, creative processes have been continuously reshaped by the technical conditions of each era. The nature of representation has evolved alongside the qualities of the medium used, and the task of mimesis has shifted from being solely the artist's domain to also encompassing machines—especially undergoing a radical transformation in its relation to production in the modern era. While the physical limitations of analog systems defined the boundaries of artistic expression, digital technologies have redefined these limits through computational power and algorithms. The crisis of representation that began with photography deepened with video and software-based art, prompting a reevaluation of the notion of the creative subject. With the emergence of artificial intelligence systems, the act of creation has ceased to be an exclusively human-centered activity and has become a collaborative mode of production based on human–machine interaction. Text-based AI models process language not merely as a tool for communication but as a fundamental component of visualization. Prompts serve as directives that determine the form and style of visual outputs; the types of words used, references given, and conceptual associations made directly influence the nature of the production. Commands referencing specific artists or technical descriptors such as lighting trigger the system's access to learned aesthetic patterns. As a result, the generated visuals not only depict what is described but also reveal new layers of meaning through conceptual blending made possible by the cognitive matching capacity of artificial intelligence. Creativity has thus moved beyond the exclusive domain of the human mind and become distributed across vast data sets; aesthetic style is reconfigured through the machine's statistical patterns and rendered functional by being severed from its historical context.
Benzer Tezler
- Procedural approaches in open-world games: Game artists' perspective
Açık dünya oyunlarında prosedürel yaklaşımlar: Oyun sanatçısı perspektifi
CAN ÖZMEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Bilim ve Teknolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiOyun ve Etkileşim Teknolojileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ALAÇAM
- Grafik tasarımda yapay zekâ paradigmaları
Artificial intelligence paradigms in graphic design
MERYEM ALA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Güzel SanatlarKütahya Dumlupınar ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
PROF. DR. LEVENT MERCİN
- Yeni gerçeklik yaklaşımlarının çağdaş sanat ve tasarım üzerindeki etkisi
The impact of new reality approaches on contemporary art and design
HATİCE AYGEN KUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarHaliç ÜniversitesiGrafik Tasarımı Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BEHÇET GÜLERYÜZ
- Yeni gerçeğin üretimi sürecinde fraktal formların kullanımı
The use of fractal forms in the production process of new reality
BEYZA CENNET BATIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiGrafik Ana Sanat Dalı
DOÇ. MEHMET KORKUT ÖZTEKİN
- Transhümanizm düşüncesinin Türk edebiyatındaki yansımaları (1980-2020)
Reflections of transhumanist thought in Turkish literature (1980-2020)
FATMANUR PEÇE
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve EdebiyatıErzurum Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CANER SOLAK