Maliyet ve yönetim muhasebesi bağlamında endüstri 4.0 farkındalığı: Borsa İstanbul'da işlem gören imalat sektöründeki işletmeler üzerine bir araştırma
Industry 4.0 awareness in the context of cost and management accounting: A study on manufacturing companies listed on Borsa İstanbul
- Tez No: 961716
- Danışmanlar: PROF. DR. SEMRA AKSOYLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, İmalat, Endüstri 4.0, Nitel Araştırma, Cost and Management Accounting, Manufacturing, Industry 4.0, Qualitative Research
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kayseri Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİ BAĞLAMINDA ENDÜSTRİ 4.0 FARKINDALIĞI: BORSA İSTANBUL'DA İŞLEM GÖREN İMALAT SEKTÖRÜNDEKİ İŞLETMELER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Ümit Nusret SALMAN Kayseri Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Doktora Tezi, Temmuz 2025 Danışman: Prof. Dr. Semra AKSOYLU ÖZET Sanayi devrimleri, tarihsel süreçte üretim biçimlerini dönüştürerek özellikle imalat sektöründe köklü yapısal değişimlere yol açmıştır. Endüstri 1.0, 18. yüzyılda buhar gücüyle çalışan makinelerin kullanılmasıyla üretimde mekanikleşmenin önünü açmıştır. Endüstri 2.0, elektriğin üretime entegre edilmesiyle birlikte seri üretim hatlarının ortaya çıkmasına ve kitlesel üretime geçişi hızlandırmıştır. Endüstri 3.0 ise bilgisayar teknolojileri ve otomasyon sistemleri sayesinde üretim süreçlerinin dijitalleşmesini beraberinde getirmiştir. Günümüzde ise Endüstri 4.0, yapay zekâ, nesnelerin interneti ve siber-fiziksel sistemler gibi ileri teknolojiler aracılığıyla üretimden yönetime kadar tüm süreçlerde dijital dönüşümü mümkün kılmıştır. Bu dönüşüm, sadece üretim hatlarını değil, aynı zamanda maliyet ve yönetim muhasebesi gibi işletmenin stratejik karar alma süreçlerini doğrudan etkileyen bilgi sistemlerini de yeniden şekillendirmektedir. Bu bağlamda, çalışma Borsa İstanbul (BIST)'te işlem gören ve Kayseri ilinde faaliyet gösteren imalat sektöründeki işletmelerin Endüstri 4.0'a ilişkin farkındalık düzeylerini belirlemeyi ve bu farkındalığın maliyet ve yönetim muhasebesi uygulamaları üzerindeki etkilerini nitel bir yaklaşımla incelemeyi amaçlamaktadır. Yapay zekâ, nesnelerin interneti, siber-fiziksel sistemler gibi teknolojik yenilikler, işletmelerin karar alma süreçlerinde bilgiye dayalı sistemleri ön plana çıkarmaktadır. Bu durumda muhasebe uygulamaları da geleneksel yapılarından uzaklaşarak daha analitik ve stratejik işlevler üstlenmeye başlamıştır. Araştırma kapsamında yarı yapılandırılmış sorular oluşturulmuştur. İşletmelerle yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilerek veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler, içerik ve tematik analiz teknikleriyle değerlendirilmiş; söz konusu teknolojik dönüşümün maliyet ve yönetim muhasebesi uygulamalarına olan yansımaları çok boyutlu olarak ele alınmıştır. Çalışma, BIST'e kayıtlı, imalat sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin endüstri 4.0 farkındalığıyla maliyet ve yönetim muhasebesi uygulamaları arasındaki ilişkiye dair önemli ve özgün bulgular sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
INDUSTRY 4.0 AWARENESS IN THE CONTEXT OF COST AND MANAGEMENT ACCOUNTING: A STUDY ON MANUFACTURING COMPANIES LISTED ON BORSA ISTANBUL Ümit Nusret SALMAN Kayseri Üniversity Institute of Graduate Education Doctoral Thesis, July 2025 Thesis Advisor: Prof. Dr. Semra AKSOYLU ABSTRACT Industrial revolutions have transformed production methods throughout history, resulting in significant structural changes, particularly in the manufacturing sector. Industry 1.0 paved the way for mechanization in production with the use of steam-powered machines in the 18th century. Industry 2.0 led to the emergence of mass production lines enabling large-scale production through the integration of electricity into manufacturing processes. Industry 3.0, on the other hand, brought about the digitalization of production systems through computer technologies and automation. Today, Industry 4.0 enables digital transformation in all business processes, from production to management, by means of advanced technologies such as artificial intelligence, the Internet of Things and cyber-physical systems. This transformation reshapes not only production systems but also the information structures that directly affect strategic decision-making processes, such as cost and management accounting. In this context, the study aims to determine the awareness levels of manufacturing companies listed on Borsa Istanbul (BIST) and operating in the province of Kayseri regarding Industry 4.0, and to examine the effects of this awareness on cost and management accounting practices using a qualitative approach. Technological innovations such as artificial intelligence, the Internet of Things and cyber-physical systems bring information-based systems to the forefront in companies' decision-making processes. Consequently, accounting practices have started to move away from traditional structures and assume more analytical and strategic roles. Semi-structured interview questions were formulated within the scope of this research. Data were obtained through face-to-face interviews with firms. The collected data were evaluated with content and thematic analysis methods, which provided a comprehensive examination of the effects of technological transformation on cost and management accounting practices. The study presents important and original findings regarding the relationship between Industry 4.0 awareness and cost and management accounting practices in manufacturing enterprises listed on BIST.
Benzer Tezler
- La proposition D'Un modéle de direction et de l'organisation pour le secteur de sous industrie de l'automobile Turque
Türk otomotiv yan sanayi için yönetim ve organizasyon modeli önerisi
SERKAN ANDI
Yüksek Lisans
Fransızca
2004
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGalatasaray ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ETHEM TOLGA
- Les applications des algorithmes genetiques dans les modüles d'Optimisation des prologiciels de Gestion integre
İşletme kaynakları planlaması yazılımlarının optimizasyon modüllerinde genetik algoritma uygulamaları
MELİKE ORHON
Yüksek Lisans
Fransızca
2001
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiPROF. DR. ETHEM TOLGA
- Les problémes rencontres et les solutions proposées pour les projets d'ERP dans les petites et moyennes entreprises
Kobi ERP projelerinde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri
ÖZCAN KINALI
Yüksek Lisans
Fransızca
2004
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGalatasaray ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MÜJDE EROL GENEVOİS
- Yükseköğretimde okuyan öğrencilerin bilişsel stilleri aracılığıyla girişimciliğe yönelik tutumlarının incelenmesi: Pamukkale Üniversitesinde bir uygulama
Examination of attitudes towards entrepreneurship through the cognitive styles of students attending university: An application in Pamukkale University
DİLEK ŞENEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimPamukkale ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KAMİL ORHAN
- Yönetsel performans bağlamında yönetim muhasebesi enstrümanlarının kullanımı: Bir sanayi işletmesinde performans karnesi uygulaması
Use of managerial accounting instruments in context of managerial performance: Balanced scorecard application in an industry enterprise
MUSTAFA İYİBİLDİREN