Ağrı ili ağızları ve söz varlığı
Dialects and vocabulary of Ağrı province
- Tez No: 962446
- Danışmanlar: PROF. DR. NEVZAT ÖZKAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Ağrı ili, ağız, inceleme, metinler, sözlük, Province of pain, mouth, review, texts, dictionary
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 679
Özet
AĞRI İLİ AĞIZLARI VE SÖZ VARLIĞI Züleyha AK Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Temmuz 2025 Danışman: Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN ÖZET Eski Oğuz Türkçesi, bugünkü Türkiye Türkçesinin ve Güneybatı Türk lehçelerinin temelini oluşturur. Oğuz Türkçesinin Anadolu ve Balkanlar'daki tarihî gelişim sürecinin en son halkasını oluşturan Türkiye Türkçesi, günümüz Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde konuşma ve yazı dili olarak kullanılmaktadır. Türkiye Türkçesinin coğrafi sınırları içerisinde yer alan Ağrı ili de, dil içi ve dil dışı etkilerin karmaşık olduğu bir alandır. Ağrı; sadece Türkiye Türkçesi için değil, coğrafi yakınlık sebebiyle Azerbaycan Türkçesi, Ahıska Türkçesi ağızlarının da yayılma evreni içerisinde değerlendirilir. Stratejik bir öneme sahip olan Ağrı ilinin ana ağız ve alt ağız gruplarının dil hususiyetleri çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Ağrı ili, ilçeleri ve ilçelere bağlı olan köylerde 2020 ve 2021 yıllarında derleme çalışmaları yapılarak ağız özellikleri incelenmiştir. Tez: Giriş, İnceleme, Sonuç, Metinler, Sözlük, Kaynakça ve Ekler kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında, Ağrı adının verilişi, coğrafyası, nüfusu ve tarihi hakkında bilgiler verilmiştir. İnceleme kısmında, bölgeden derlenen 86 metin ses kaydı, ses ve şekil bilgisi açısından incelenmiştir. Metinler kısmında, kaynak kişilerden yapılan derlemeler Türk Dil Kurumununun Yeni Derleme Sözlüğü'nde esas aldığı transkripsiyon işaretleriyle yazıya aktarılmıştır. Gramatikal sözlük kısmında alfabetik olarak sıralanan madde başlarının oluşturulmasında ölçünlü dilden ses bilgisel ve şekil bilgisel bakımdan ayrılanlar ölçüt olarak alınmıştır. Kaynakça kısmında ise çalışma hazırlanırken yararlanılan eserlerin künyeleri alfabetik olarak sıralanmıştır. Sonuç kısmında, Ağrı ili ağızlarının ayırıcı özellikleri ile ilgili elde edilen veriler maddeler hâlinde değerlendirilerek söz konusu ağızlar, ön plana çıkan karakteristik özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Aynı zamanda Ağrı ili ağızlarıyla Azerbaycan Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi ağızları arasındaki benzerlilere de dikkat çekilmiştir.
Özet (Çeviri)
DİALECTS AND VOCABULARY OF AGRİ PROVİNCE Züleyha AK Erciyes University, Graduate School of Social Sciences PhD Thesis, July 2025 Advisor: Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN ABSTRACT Old Oghuz Turkish forms the basis of today's Turkish and Southwestern Turkish dialects. Turkish, which is the last link in the historical development process of Oghuz Turkish in Anatolia and the Balkans, is used as a spoken and written language within the borders of the Republic of Turkey today. Ağrı province, which is located within the geographical borders of Turkish in Turkey, is also an area where intra- and extra-linguistic influences are complex. Ağrı is evaluated not only for Turkish in Turkey, but also within the universe of spread of Azerbaijani Turkish and Ahıska Turkish dialects due to geographical proximity. The language characteristics of the main dialect and sub-dialect groups of Ağrı province, which has strategic importance, constitute the subject of the study. In 2020 and 2021, compilation studies were conducted in Ağrı province, its districts and villages affiliated to the districts and dialect characteristics were examined. Thesis: It consists of Introduction, Review, Conclusion, Texts, Dictionary, Bibliography and Appendix sections. In the introduction, information is given about the name Ağrı, its geography, population and history. In the review section, 86 text recordings collected from the region were examined in terms of sound and morphology. In the texts section, the compilations made from the source persons were transferred to writing with the transcription marks taken as basis in the New Compilation Dictionary of the Turkish Language Association. In the grammatical dictionary section, those that differ from the standard language in terms of sound and morphology were taken as criteria in the creation of the alphabetically listed entry headings. In the bibliography section, the identities of the works used in the preparation of the study were listed alphabetically. In the conclusion section, the data obtained regarding the distinctive features of the Ağrı province dialects were evaluated in items and the mentioned dialects were classified according to their prominent characteristic features. At the same time, attention was drawn to the similarities between the Ağrı province dialects and the Azerbaijani Turkish and Azerbaijani Turkish dialects.
Benzer Tezler
- Ağrı ili ve yakın çevresini etkileyen doğal afetler ve risk azaltma önerileri
Natural disasters affecting the province of Ağrı and its surroundings and risk reduction recommendations
FIRAT DEĞER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Jeoloji MühendisliğiAtatürk ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NECMİ YARBAŞI
- Üniversite öğrencilerinin kültür turizmi algıları: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesine farklı şehirlerden gelen öğrenciler üzerine bir uygulama
Cultural tourism perceptions of university students: A practice on students from different cities to Agri Ibrahim Cecen University
MEHMET NECATİ ERKEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TurizmAtatürk ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NESLİHAN ÇETİNKAYA
- Ağrı İli Taşlıçay İlçesi halıcılığı ve halk eğitimi merkezi halıcılık kurs faalyetleri
Carpet Agri Provi̇nce Taslicay public education center in the region carpet operations inc.
MERVE KÖMÜROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
El SanatlarıGazi ÜniversitesiEl Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. AYSEN SOYSALDI
- Ağrı ili yonca ekim alanlarında görülen yabancı ot florasının, yoncanın yaşına bağlı olarak değişiminin incelenmesi
Investigation of weed flora of alfalfa fields and floristic diversity according of alfalfa age in Agri provience
MERVE MELİSE ÖZMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatIğdır ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN GÜRBÜZ
PROF. DR. İRFAN ÇORUH
- Ağrı ili kent içi ulaşımının analizi ve toplu taşıma için bir planlama çalışması
The analysis of Agri city's intracity transportation and a planning study for public transit
MEHMET ALİ KIZGIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
UlaşımBahçeşehir ÜniversitesiKentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET AKBAŞ