Olumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve deprem sonrası travma ilişkisinde psikolojik sağlamlığın moderatör etkisi
Moderating role of psychological resilience in the relationship between adverse childhood experiences and post-earthquake trauma
- Tez No: 962527
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ BUKET ÜNVER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Işık Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 207
Özet
Travmatik olayların kişiler üzerindeki psikolojik etkileri üzerine yapılan araştırmalar, başlangıçta travma sonrası stres tepkilerine odaklanmış olsa da bazı bireylerin bu tür deneyimlere karşı neden daha dirençli oldukları merak konusu olmuştur (Gibbs, 1989; Holgersen vd., 2011; Holen, 1990; Werner, 1989). Psikolojik sağlamlık olarak da adlandırılan bu direncin, travmatik deneyimlerle olan ilişkisi farklı değişkenlerle yapılan çalışmalar sayesinde daha da belirginleşmiştir. Psikolojik sağlamlığın algılanan sosyal destek, stresle baş etme tarzları, bütünlük duygusu gibi değişkenlerle ilişkili olduğu birçok çalışma tarafından ortaya konmuştur. Ayrıca, psikolojik sağlamlığı olumsuz yönde etkilediği de bilinen çocukluk çağı travmalarının, kişileri travmatik yaşantıların olumsuz etkilerine karşı daha açık hale getirdiği ve doğal afet veya diğer olumsuz yaşam olaylarına karşı kişilerin incinebilirliklerini arttırdığı belirtilmektedir (Coates vd., 2013; Lowe vd., 2015; Sakız ve Aftab, 2019; Taylor vd., 2010; Todd ve Worell, 2000). Bu çalışma ile hem algılanan sosyal destek düzeyi, stresle baş etme tarzları ve bütünlük duygusu gibi değişkenlerin psikolojik sağlamlık üzerinde yordayıcı gücü olup olmadığının hem de çocukluk çağı travmaları ve deprem sonrası deneyimlenen TSSB arasındaki ilişkide psikolojik sağlamlığın biçimlendirici bir etkisinin olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmada, 6 Şubat 2023 tarihli ve Kahramanmaraş merkezli depremleri deneyimlemiş 140 katılımcı (%47 kadın) ve deprem bölgesi dışındaki kontrol grubunu oluşturan 240 katılımcı (%67 kadın) olmak üzere toplamda 346 katılımcıya ulaşılmıştır. Uygun örnekleme yöntemi ile veri toplanmıştır. Demografik Bilgi Formu, Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği, Çocukluk Çağı Travmaları Anketi, DSM-5 için Travma Sonrası Stres Bozukluğu Kontrol Listesi, Revize Edilmiş Tutarlılık Duygusu Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Analizler, SPSS paket programı ve AMOS programı ile gerçekleştirilmiştir. Kontrol grubu örnekleminde Revize Edilmiş Tutarlılık Duygusu, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek, Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeğinin alt boyutlarından olan Kendine Güvenli Yaklaşım, Çaresiz Yaklaşım, Boyun Eğici Yaklaşım ve Sosyal Destek Arama değişkenlerinin psikolojik sağlamlığı anlamlı bir şekilde yordadığı görülse de (p
Özet (Çeviri)
While initial studies on the psychological effects of traumatic experiences mainly focused on post-traumatic stress reactions, it has long been a question why some individuals show greater resistance to such experiences (Gibbs, 1989; Holgersen et al., 2011; Holen, 1990; Werner, 1989). This resistance, conceptualized as psychological resilience, has gained clarity through studies exploring its relationship with various psychological and environmental factors. Research has shown that psychological resilience can be strengthened by factors such as perceived social support, coping styles, and sense of coherence. On the other hand, adverse childhood experiences that negatively impact psychological development are known to increase vulnerability to traumatic events such as natural disasters (Coates et al., 2013; Lowe et al., 2015; Sakız & Aftab, 2019; Taylor et al., 2010; Todd & Worell, 2000).This study aimed to examine whether perceived social support, coping styles, and sense of coherence predict psychological resilience, and whether psychological resilience moderates the relationship between childhood trauma and post-earthquake PTSD symptoms. The sample consisted of 346 participants: 140 individuals (47% women) who were directly affected by the earthquakes centered in Kahramanmaraş on February 6, 2023, and 206 individuals (67% women) from non-affected regions serving as a control group. Data were collected using a convenience sampling method. Participants completed the Demographic Information Form, Resilience Scale for Adults, Childhood Trauma Questionnaire, PTSD Checklist for DSM-5, Revised Sense of Coherence Scale, Multidimensional Scale of Perceived Social Support, and the Ways of Coping Inventory. Data analysis was conducted using SPSS and AMOS software. Findings indicated that in the control group, the Revised Sense of Coherence, Perceived Social Support, and sub-dimensions of the Ways of Coping Inventory—namely Self-Confident Approach, Helpless Approach, Submissive Approach, and Seeking Social Support—significantly predicted psychological resilience (p < .00). However, psychological resilience did not have a significant moderating effect on the relationship between childhood trauma and PTSD (β2 = .27, p = .88). Similarly, in the earthquake-affected group, the Revised Sense of Coherence, Perceived Social Support, Self-Confident Approach, and Submissive Approach significantly predicted psychological resilience (p < .00), yet its moderating role between childhood trauma and PTSD was not significant (β2 = 1.09, p = .30). These findings invite a critical re-evaluation of the generalizability of existing literature and suggest the need for more comprehensive research models. Future studies should include larger and more diverse samples, adopt longitudinal designs to better observe the role of psychological resilience over time, and consider personality traits such as optimism and hopefulness that may independently contribute to resilience.
Benzer Tezler
- Depremzedelere hizmet veren ruh sağlığı çalışanlarının travma deneyimleri
Trauma experiences of mental health workers serving earthquake survivors
ŞEFİKA NUR DEMİRÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Psikolojiİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATİMA ELİF ERGÜNEY OKUMUŞ
- Olumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve savunma mekanizmalarının utanç ve suçluluğu yordaması
The prediction of shame and guilt through adverse childhood experiences and defense mechanisms
MELEK SENEM ŞAPÇI
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
PsikolojiYıldız Teknik ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEHER MERVE ERUS
- Olumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve somatizasyon belirtileri arasındaki ilişkide duygu düzenleme ve zihinselleştirmenin aracı rolü
The mediating role of emotion regulation and mentalization in the relationship between adverse childhood experiences and somatization symptoms
YAREN ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
PsikolojiIşık ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMEL ERDOĞDU
- Çocukluk çağı olumsuz yaşantılarının anksiyete ile ilişkisinde ebeveyn tutumları ve bağlanma stillerinin aracı rolü
The mediating role of parental attitudes and attachment styles in the relationship between childhood adverse experiences and anxiety
GAMZE GÜNDOĞMUŞ KILINÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
PsikolojiÜsküdar ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SİNEM ZEYNEP METİN
- Olumlu ve olumsuz çocukluk çağı yaşantılarının yetişkinlik dönemi kişilik psikopatolojisi düzeyi ile ilişkisinde kültürel eğilim özelliklerinin düzenleyici rolünün incelenmesi: Kültürlerarası bir çalışma
The moderator role of cultural orientation in the relationship between positive and adverse childhood experiences and personality disorder psychopathology level on adulthood: A crosscultural study
RUMEYSA GÜNAY ÖGE