Özel gereksinimli çocuğu olan ebeveynlerin anne-baba stresi, aile psikolojik sağlamlık ve umut düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi
An examination of the relationship between parental stress, family resilience, and hope levels among parents of children with special needs
- Tez No: 962741
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ BERRA KEÇECİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Sağlık Eğitimi, Psychology, Health Education
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Ticaret Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 106
Özet
Bu araştırmanın amacı, özel gereksinimli çocuğu olan ebeveynlerin anne-baba stresi, aile psikolojik sağlamlık ve umut düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmada özel gereksinimli çocuğu olan ebeveynlerin anne-baba stresi, aile psikolojik sağlamlık ve umut düzeyleri arasındaki ilişkiye bakılmış olup, bu kavramlar arasındaki ilişki cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, çocuk sayısı ve özel gereksinimli çocuğun; yaşı, cinsiyeti özellikleri açısından incelenmiştir. Nicel araştırma yöntemi ve ilişkisel tarama modeli kullanılan bu araştırmada küme örnekleme metodu kullanılmış ve araştırmanın örneklemini 2024-2025 eğitim öğretim yılında İstanbul ili Sultangazi ve Gaziosmanpaşa ilçesinde bulunan Millî Eğitim Bakanlığına bağlı özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine devam eden özel gereksinimli çocukların anne ve babaları oluşturmaktadır. Araştırmaya 332 anne ve baba katılmıştır; bunların 223'ü kadın, 109'u erkektir. Veri toplama aracı olarak; Anne-Baba Stres Ölçeği, Aile Psikolojik Sağlamlık Ölçeği Kısa Formu, Sürekli Umut Ölçeği ve Demografik Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analiz süreci, SPSS 25.0 istatistik yazılım programı aracılığıyla yürütülmüştür. Araştırmada, normallik değerlendirilmesi çarpıklık ve basıklık katsayıları üzerinden yapılmış; betimsel istatistiklerin yanı sıra Bağımsız Örneklemler T-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (Anova), LSD testi ve Pearson korelasyon analizi gibi çeşitli parametrik testlerden yararlanılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular, anne ve babaların demografik değişkenlere göre farklılıklar olduğunu göstermektedir. Kadın katılımcılar, erkeklere göre daha yüksek düzeyde aile psikolojik sağlamlık ve umut düzeyine sahipken, aynı zamanda daha yüksek stres yaşamaktadır. Genç anne ve babalar (20–40 yaş), daha yüksek umut düzeyine sahiptir. Gelir düzeyi arttıkça umut düzeyi artmakta, çocuk sayısı ve çocuğun cinsiyeti anlamlı bir fark yaratmamaktadır. 0–6 yaş arası çocuğu olan ebeveynler daha yüksek umut ve psikolojik sağlamlık düzeyine sahipken daha düşük stres yaşamaktadır. Korelasyon ve regresyon analizleri; umut ve psikolojik sağlamlık arasında pozitif, stres düzeyi ile her iki değişken arasında ise negatif yönde anlamlı ilişkiler olduğunu saptanmıştır. Umut ve stres düzeyleri psikolojik sağlamlığın; aile psikolojik sağlamlığı ve stres düzeyleri ise umudun anlamlı olduğu belirtilmiştir. Araştırma bulguları, psikolojik sağlamlık düzeyinin ebeveyn stresini azaltmada önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Bu durum, psikolojik sağlamlığın önleyici ve koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinde öncelikli olarak ele alınması gereken bir değişken olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, ebeveynlerin umut düzeylerini artırmaya yönelik geliştirilecek müdahale ve programların, stresle baş etme becerilerini destekleyebileceği düşünülmektedir. Bu bağlamda, ailelere yönelik hazırlanacak psikoeğitim programlarının hem psikolojik sağlamlığı hem de umut duygusunu güçlendirecek şekilde planlanması, ebeveynlerin psikolojik iyi oluşlarını desteklemede etkili bir yaklaşım sunabilir.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the relationship between parental stress, family resilience, and hope levels among parents of children with special needs. The research focuses on the relationship between these variables in parents of children with special needs, considering factors such as gender, age, educational level, income level, number of children, and the age, gender, and characteristics of the child with special needs. This quantitative study employed a relational survey model and utilized a cluster sampling method. The sample consisted of mothers and fathers of children attending special education and rehabilitation centers affiliated with the Ministry of National Education in the Sultangazi and Gaziosmanpaşa districts of Istanbul during the 2024–2025 academic year. A total of 332 parents participated in the study, of whom 223 were women and 109 were men. Data were collected using the Parental Stress Scale, the Family Resilience Scale–Short Form, the Dispositional Hope Scale, and a Demographic Information Form. Data analysis was conducted using the SPSS 25.0 statistical software. Normality was assessed based on skewness and kurtosis values. In addition to descriptive statistics, various parametric tests were employed, including the Independent Samples T-Test, One-Way Analysis of Variance (ANOVA), the LSD post hoc test, and Pearson correlation analysis. The findings indicated that parents differed significantly based on demographic variables. Female participants reported higher levels of family resilience and hope compared to male participants, while also experiencing higher levels of stress. Younger parents (aged 20–40) had higher levels of hope. As income increased, hope levels also increased; however, the number and gender of children did not lead to significant differences. Parents of children aged 0–6 years reported higher levels of hope and resilience and lower levels of stress. Correlation and regression analyses revealed significant positive relationships between hope and resilience, and significant negative relationships between stress and both hope and resilience. Hope and stress levels were found to significantly predict family resilience, while family resilience and stress levels were significant predictors of hope. The results of the study suggest that family resilience plays a crucial role in reducing parental stress. This highlights the importance of addressing resilience as a priority in preventive and protective mental health services. Furthermore, it is considered that intervention and support programs aimed at increasing parents' hope levels may enhance their capacity to cope with stress. In this context, psychoeducational programs designed for families that aim to strengthen both resilience and hope may offer an effective approach to supporting the psychological well-being of parents.
Benzer Tezler
- Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin yaşam doyumlarının öz anlayış ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri açısından incelenmesi
Investigation of satisfaction with life of the parents who have children with special needs in terms of psychological resilience, self-compassion levels
GÖKÇEN BOZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiAile Eğitimi ve Danışmanlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NALAN KAHVECİ
- Özel gereksinimli bireylere sahip ailelerin sosyal yurttaşlık algısı: Hakkâri ili örneği
Social citizenship perception of families with individuals with special needs: The case of Hakkâri province
RAUF BİLİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Siyasal BilimlerAltınbaş ÜniversitesiSiyaset ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EYLEM AKDENİZ GÖKER
- Özel gereksinimli bir birey olan ailelerdeki ebeveynlerin ve kardeşlerin duygu ve düşünceleri
Emotions and perceptions of parents and siblings in families with an individual with special needs
NURAY TAŞCI KARALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimÇukurova ÜniversitesiOkul Öncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYPERİ DİKİCİ SIĞIRTMAÇ
- Okul öncesi dönemde özel gereksinimli çocukların ebeveynlerinin sosyal destek algılarının, aile stresi ve stresle başa çıkma tutumlarını yordama gücü
The predictive power of social support perceptions to coping with stress attitudes and family stress of parents having children with in preschool
EREN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAkdeniz Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BEGÜMHAN YÜKSEL
- Çocukların otizm spektrum bozukluğu derecesi ile ebeveynlerinin stres ve gereksinim düzeylerinin incelenmesi
Investigating severity of autism spectrum disorder and level of parental stress and needs
GÖKHAN USLUCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimAbant İzzet Baysal ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İLKNUR ÇİFCİ TEKİNARSLAN
PROF. DR. İBRAHİM H. DİKEN