Azerbaycan Muhammed Fuzuli el yazmalar enstitüsü'ndeki hadis eserlerinin tespit ve değerlendirilmesi
Detection and evaluation of hadith works in the azerbaijan Muhammad Fuzuli manuscripts institute
- Tez No: 963358
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BEKİR ÖZÜDOĞRU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 157
Özet
El yazmaları, bir milletin kültürel ve ilmî mirasını yansıtan önemli kaynaklar arasında yer almaktadır. Özellikle dinî ve ilmî sahalarda kaleme alınmış olan el yazmaları, geçmiş toplumların düşünce yapısını, ilmî faaliyetlerini ve medeniyet anlayışlarını anlamada temel veri kaynaklarıdır. Ancak bu eserlerin çoğu, yazılış biçimleri ve sınırlı erişim imkânları nedeniyle gün yüzüne çıkarılamamış, akademik çevrelerin ilgisine sunulamamıştır. Bu bakımdan el yazmalarının kim tarafından yazıldığı, hangi döneme ait olduğu, hangi içerik ve maksatla kaleme alındığı gibi hususların tespit edilmesi, tarihî ve ilmî anlamda büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma, doğrudan el yazmaları üzerine yoğunlaşmakta ve araştırma sahasını Azerbaycan Devleti Millî İlimler Akademisi bünyesinde faaliyet gösteren Muhammed Fuzûlî El Yazmalar Enstitüsü ile sınırlı tutmaktadır. Araştırmanın temel konusu, bu enstitüde muhafaza edilen hadis ilmine dair el yazması eserlerin tespiti ve değerlendirilmesidir. Türkiye'de yer alan birçok yazma eser, Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı tarafından kataloglanmış ve araştırmacıların hizmetine sunulmuştur. Ancak çevre ülkelerde, özellikle Azerbaycan gibi komşu coğrafyalarda yer alan el yazmaları büyük ölçüde tanınmamakta ve ilmî çevrelerde yeterince araştırılmamaktadır. Söz konusu çalışmanın temel problemi, Azerbaycan Devleti Millî İlimler Akademisi Muhammed Fuzûlî El Yazmalar Enstitüsü'nde bulunan hadis el yazmalarının ilmî niteliğidir. Çalışma, Enstitü arşivinde yer alan hadis yazmalarının tespitine ve tanıtımına yönelik bir çerçevede şekillenmiştir. İnceleme sürecinde yazmalar; başlıkları, müelliflerine dair bilgilendirme, yazı dili, istinsah türü ve konu başlıkları doğrultusunda ele alınmış; her biri kendi bağlamı içerisinde tanımlanarak sistemli bir envanter oluşturulmuştur. Yazmaların bibliyografik kimlikleri belirginleştirilmiş, kayıtlar arasındaki tutarlılık gözetilerek düzenli bir katalog yapısı kurulmuştur. Ayrıca yazıların şekilsel özellikleri, dilsel tercihler ve müstensih el yazısı gibi detaylar da göz önünde bulundurularak, her bir yazmaya ait temel nitelikler dikkatle kayda geçirilmiştir. Bu yönüyle çalışma, Enstitü bünyesindeki hadis literatürüne ait yazmaları görünür kılmayı, alan araştırmalarına açık, güvenilir bir kaynak zemini sunmayı ve ilerleyen dönemlerde yapılacak ilmî incelemelere katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bu bağlamda, araştırma yöntemi olarak dokümantasyon (belge tarama) yöntemi esas alınacaktır. Nihayetinde, söz konusu hadis el yazmaları üzerinden Azerbaycan'da geçmişten günümüze hadis ilminde oluşmuş birikim analiz edilecek; böylece hem bölgesel hem de genel İslâm ilim tarihi açısından kayda değer bir katkı sunulmuş olacaktır.
Özet (Çeviri)
Manuscripts are among the most important sources reflecting a nation's cultural and scholarly heritage. Particularly in religious and scientific fields, manuscripts penned in earlier periods serve as essential data sources for understanding the intellectual framework, scholarly activities, and civilization perception of past societies. However, many of these works have remained obscured due to their mode of writing and limited accessibility, and thus have not been presented to the attention of academic circles. Therefore, identifying who authored these manuscripts, the historical period they belong to, and the content and purpose for which they were written carries great significance from both historical and scholarly perspectives. This study focuses directly on manuscripts and limits its scope to the Muhammad Fuzuli Institute of Manuscripts, which operates under the Azerbaijan National Academy of Sciences. The primary subject of the research is the identification and evaluation of manuscripts related to the science of hadith that are preserved in this institute. In Turkey, many manuscript works have been cataloged and made available to researchers by the Presidency of Manuscripts Institution. However, manuscripts found in neighboring countries—especially in regions like Azerbaijan—remain largely unknown and insufficiently studied in scholarly circles. The central problem of this study is to explore the scholarly value of hadith manuscripts housed at the Muhammad Fuzuli Institute of Manuscripts under the Azerbaijan National Academy of Sciences. The research has been shaped within a framework aimed at identifying and introducing these hadith manuscripts. During the examination process, the manuscripts were assessed based on their titles, information regarding the authors, language of writing, type of transcription, and subject headings. Each manuscript was defined within its own context, and a systematic inventory was created. Bibliographic identities of the manuscripts were clarified, and a consistent catalog structure was established by ensuring coherence among records. Furthermore, fundamental features of each manuscript—such as their physical characteristics, linguistic preferences, and the handwriting of the copyists—were carefully recorded. In this respect, the study aims to make visible the hadith literature manuscripts within the Institute, provide a reliable source base for future field research, and contribute to upcoming scholarly investigations. The research will employ the documentation (literature review) method as its primary methodology. Ultimately, by analyzing these hadith manuscripts, the accumulated knowledge of hadith science in Azerbaijan from past to present will be examined, thereby offering a valuable contribution to both regional and general Islamic intellectual history.
Benzer Tezler
- Türk Dili ve Edebiyatı eğitimi çerçevesinde yazın dili incelemesi: Örnek metin Leylâ ile Mecnûn hikâyesi (VR. 32b-64a)
Literary Language and Literature education: Sample text the story of Leyla and Mecnun (VR. 32b-64a)
AYNUR KULOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimMarmara ÜniversitesiSosyal Bilimler ve Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT ŞEN
- Leylâ ile Mecnûn hikâyesinin söz varlığı (1b-vr.32b)
Vocabulary of the story of Leylâ and Mecnûn (1b-vr.32b)
ERÇİN CENGİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT ŞEN
- 'Eş'âr-ı Âsaf' metin-inceleme-gramer-sözlük
Asaf's poems text-language analisy-dictionary
AYSEL NOVRUZOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SALİH DEMİRBİLEK
- Azerbaycan Millî İlimler Akademisi Muhammed Fuzuli El Yazmaları Enstitüsünde bulunan Kitab-ı Köroğlu (vr.1a-32b) (İnceleme, metin, dizin)
Kitab-i Köroğlu (vr.1a-32b) at the Institute of National Sciences of Azerbaijan Mohammad Fuzuli Manuscripts (vr.1a-32b) (Review, text, index)
MARAL OLUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT ŞEN
- Kitâb-ı Köroğlu (235a-257b) (İnceleme, metin ve dizin)
Book of Koroghlu (235v-257r) (Textual analysis, transcribed text and index)
MİRAÇ ERTEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Dilbilimİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT ŞEN