İlk dönem Eş'arî kelâmında âlem tasavvuru
The conception of the universe in early Ash'arite kalâm
- Tez No: 963565
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FİKRET SOYAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 308
Özet
İlk çağ filozoflarından itibaren evren ve yaratıcısı konularında tartışmalar sürekli olmuştur. Farklı farklı görüş ve inançlar, tarihî süreç içerisinde tartışılan konuların özelliklerini ve alt başlıklarını değiştirmiştir. İslâm dünyası, yaratıcının tevhidi kapsamında, bu tartışmalardan bigâne kalamamıştır. Özellikle Mu'tezile kelâmcılarıyla başlayan tartışmalara daha sonraları İslâm filozofları ile Ehl-i sünnet kelâmcıları da katılmışlardır. Bu çalışmada, hicrî IV. asırdan hicrî V. asra kadarki sürede Eş'ariyye kelâmcılardan Ebü'l-Hasan el-Eş'arî (ö.324/935), Ebû Bekr el-Bâkıllânî (ö.4031013), Ebû Bekr İbn Fûrek (ö.406/1015), Ebû İshak el-İsferâyînî (ö.418/1027) ve Abdülkâhir el-Bağdâdî'nin (ö.429/1037) âlem ve unsurlarına ilişkin görüşleri ele alınmıştır. Mu'tezile mezhebinin âlem ve âlemin unsurları, cevher, araz ve cisimler ile bunların Sâniu'l-âlemle ilişkileri hakkındaki iddialarına ilmî cevapların yeterince verilemediği kanaatiyle, Mu'tezilî fikirlerinden ayrılarak Ehl-i sünnet kelâmını kuran Eş'arî ve onun takipçilerinin görüşleri, çalışmamızın ana omurgasını oluşturmaktadır. Kapsamını Eş'arî kelâmının önde gelen ilk beş âlimiyle sınırlandırmamızın nedeni, bu mütekellimlerin eserlerinde, felsefî etkinin çok fazla görülmemesidir. İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî (ö.478/1085) ile başlayan felsefî görüşlerin kelâmî konulara girmesi, tezimiz kapsamı dışında tutulmuştur. Çalışmamızda beş Eş'ariyye kelâmcısının gerek günümüze kadar ulaşan eserlerinden gerekse sonraki dönemlerde onların görüşlerinden bahseden kelâmcıların eserlerinden istifadeyle, çalışmamız kapsamında yapılan tartışmaların temel meseleleri ele alınmıştır. Onun görüşlerini Bâkıllânî ile Abdülkâhir el-Bağdâdî daha da geliştirmişlerdir. Özellikle Ebü'l-Hasan el-Eş'arî hakkında dinî mevzularda nakli geri plana ittiği şeklinde yorumlar yapılsa da, gerçeğin böyle olmadığı çalışmamızla görülebilmektedir. Âlem konusunda görüşlerini incelediğimiz kelâmcıların, unsurlarıyla birlikte âlemin hâdis oluşunu, hâdislere bir muhdisin gerektiğini aklî ve naklî delillerle ispatlama amaçlarını ortaya koymaktadırlar.
Özet (Çeviri)
Since the earliest philosophers, debates on the universe and its Creator have been continuous. Different views and beliefs have altered the characteristics and subtopics of these discussions throughout the course of history. The Islamic world, within the framework of the oneness of the Creator (tawḥīd), could not remain indifferent to these debates. In particular, the discussions initiated by the Muʿtazilite theologians were later joined by Islamic philosophers and Ahl al-Sunna theologians. In this study, the views of Ashʿarite theologians from the 4th/10th to the 5th/11th centuries -namely Abū al-Ḥasan al-Ashʿarī (d. 324/935), Abū Bakr al-Bāqillānī (d. 403/1013), Abū Bakr Ibn Fūrak (d. 406/1015), Abū Isḥāq al-Isfarāʾīnī (d. 418/1027), and ʿAbd al-Qāhir al-Baghdādī (d. 429/1037)- regarding the universe and its elements are examined. With the conviction that the claims of the Muʿtazila regarding the universe and its elements -substance (jawhar), accident (ʿaraḍ), and bodies- and their relation to the Creator of the universe (Ṣāniʿ al-ʿālam) had not been sufficiently addressed by scientific/theological responses, the views of al-Ashʿarī, who departed from Muʿtazilī thought and established the Sunnī Kalām, together with those of his followers, form the base of this study. The reason for limiting the scope to the first five leading scholars of Ashʿarite Kalām is that their works show relatively little influence of philosophy. The incorporation of philosophical ideas into Kalām, which began with Imām al-Ḥaramayn al-Juwaynī (d. 478/1085), has been excluded from the scope of this thesis. In this study, the fundamental issues of the debates are examined through the works of five Ashʿarite theologians-both those extant today and those of later theologians who reported their views. The ideas of al-Ashʿarī were further developed particularly by al-Bāqillānī and ʿAbd al-Qāhir al-Baghdādī. Although some interpret Abū al-Ḥasan al-Ashʿarī as disregarding transmitted evidence (naql) in religious matters, our study shows that this is not the case. The Ashʿarite theologians whose views on the universe we have examined aimed to prove, by means of both rational and transmitted arguments, that the universe with its elements is originated (ḥādith) and that originated beings necessarily require an originator (muḥdith).
Benzer Tezler
- Behşemiyye'de ahvâl teorisi
Theory of ahwāl in the Bahshamiyyah
MUHAMMED BOŞNAK
Doktora
Türkçe
2024
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSUF ŞEVKİ YAVUZ
- Fahreddin er-Râzî'nin hüsün ve kubuh meselesine yaklaşımı: el-Metâlibü'l-Âliye ekseninde bir değerlendirme
Fakhr al-Dîn al-Râzî's approach to issue of the good and evil: An evaluation in the axis of al-Matâlib al-'Âliyah
ABDULLAH ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ
- İlk dönem Eş'ârî kelâmında istidlâl bi'ş-şahid âle'l-ğâib yöntemi
The istidlal bi'shadid alal-ghaib method in early Ash'ari theology
AHMET KICIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAMİL GÜNEŞ
- Fahreddin er-Râzî'nin imamet anlayışı
Fakhraddin ar-Razi's interpretation of imamah
HASAN MUSAB ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinIğdır ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ADEM ERYİĞİT