İmâmiyye şîasında kader anlayışının değişimi: Şeyh Sadûk ve Şeyh Müfîd örneği
The change of the understanding of fate in the Shia Imamiyya: The example of Sheikh Saduq and Sheikh Mufid
- Tez No: 963619
- Danışmanlar: DOÇ. DR. RIDVAN ÖZDİNÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 116
Özet
Bu çalışma, İmâmiyye düşüncede Şeyh Müfîd (ö. 413/1022) ile başlayan kader anlayışındaki dönüşümü ele almayı amaçlamaktadır. Ahbârî-Usûlî ayrışmasının etkisiyle kelâm alanında meydana gelen değişim, Şeyh Sadûk (ö. 381/991) ve Şeyh Müfîd üzerinden incelenmiştir. İlahi fiiller bağlamında kader konusuna dair meseleler; irade, yaratma, hüsün-kubuh, ma'rifetullah, aslah, lütuf, elem ve ivaz kavramları çevresinde değerlendirilmiştir. Şeyh Müfîd emir ve irade kavramlarını birbirinden ayırarak Sünnî kelâmına yakın bir çizgide yer almış ve Allah'ın her şeye şamil olan iradesini mutlak kabul etmiştir. Buna karşılık Şeyh Müfîd, Mu'tezile'nin etkisiyle emir ve iradenin aynı anlamlarda kullanıldığını belirtmiş ve kader anlayışını aklî bir temelde yeniden şekillendirmiştir. Lütuf ve elem gibi meseleleri Şîa kelamına dahil eden Şeyh Müfîd, teklif ve aslah konusunda da Mu'tezilî çizgiyi takip etmiştir. Beşerî fiiller bağlamında ise; fiillerin yaratılması, insan fiillerindeki özgürlüğü, kulun irade ve kudreti ile teklîf-i mâ lâ yutâk konuları ele alınmıştır. Fiillerin Allah tarafından yaratıldığını savunan Sadûk'un görüşlerini eleştiren Müfîd, insanın fiillerinde özgür olduğunu ileri sürmektedir. Öte yandan Sadûk'un eserlerinde mütevellid fiiller ile iradenin mahiyetine ilişkin rivayetlere yer verilmemiş, bu mesele Müfîd tarafından incelenmiştir. Müfîd'in meseleleri ele alırken aklî istidlâli öncelemesi, onu Sadûk'tan ayıran temel unsur olmuş ve Şîa kelâmında akıl merkezli dönüşümün öncüsü kabul edilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study aims to examine the transformation in the understanding of fate in Imamiyya thought, beginning with Sheikh Mufid (d. 413/1022). The transformation that occured in the field of theology under the influence of the Akhbari-Usûlî divergence is examined through the lens of Sheikh Sadûk (d. 381/991) and Sheikh Mufid. Issues related to fate in the context of divine acts are evaluated around the concepts of will, creation, good deeds, ma'rifatullah, aslah, grace, pain, and iwasad. Sheikh Mufid distinguished between the concepts of command and will, aligning himself with Sunni theology, and accepted God's all-encompassing will as absolute. In contrast, under the influence of the Mu'tazila, Sheikh Mufid stated that command and will are used synonymously and reshaped the understanding of fate on a rational basis. Sheikh Mufid, who incorporated issues such as grace and pain into Shia theology, also followed the Mu'tazilite line on the subject of offer and aslah. In the context of human acts, the creation of human acts, the freedom of human acts, the will and power of the servant, and the issue of thigns that offered but cannot be done are discussed. Criticizing the views of Saduq, who argued that acts are created by God, Mufid asserts that humans are free in their acts. Furthermore, narrations regarding the nature of will and the nature of acts are not included in Saduq's work, and this issue was examined by Mufid. Mufid's prioritization of rational reasoning in addressing these issues was a key element distinguishing him from Saduq, and he is considered a pioneer of the mind-centered transformation in Shia theology.
Benzer Tezler
- İmamiyye Şiasında imamet delili olarak Gadir-i Hum
Ghadir-I Khum as an evidence of the imamate in the school of imamiyya
RUMEYSA ALBAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEYİT BAHCIVAN
- Şîa âlimlerine göre el-Kâfî'nin hadis ilmi açısından değerlendirilmesi
The evaluation of al-Kâfî from the science of hadith according to Shia scholars
HASAN SELAM
- الولاية التكوينية للكاتب جلال الدين الصغير الحق الطبيعي للمعصوم في المذهب الشيعي الإمامي دراسة نقدية
İmami Şiilikte tekvini velayet anlayışı ve eleştirisi (Celaleddin Sagir örneği)
TASNIM ARJA
Yüksek Lisans
Arapça
2025
DinBingöl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERKAN BAYSAL
- İmamiyye şiasında gaybet-i suğra
The Short occultation in imamiyye of shia
ABDÜLKADİR DAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
DinHarran ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CÜNEYT GÖKÇE