Âlûsî'nin Rûhu'l-Meânî isimli tefsirinde Mu'tezilî söylemin eleştirisi
Criticism of the Mu'tazilite discourse in al-Alusi's tafsir entitled Rūh al-Ma'ānī
- Tez No: 963692
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EYÜP YAKA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 227
Özet
Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşamış olan Şehâbeddin Mahmûd el-Âlûsî (ö. 1270/1854) müfessir, fakîh, edip ve şair olarak tanınmaktadır. XIX. yüzyıl Bağdat'ının önemli isimlerinden birisi olarak bilinen Âlûsî, yazmış olduğu Rûhu'l-meânî isimli eseriyle, daha çok tefsir alanında öne çıkmış ve tefsir otoriteleri tarafından genel kabul görmüştür. Rûhu'l-meânî Âlûsî'nin, rivâyet, dirâyet ve işârî tefsir yöntemlerini kullanarak selefin görüşlerini eleştirel şekilde bir araya getirdiği ansiklopedik bir tefsirdir. Çok yönlü bir içeriğe sahip olan bu eserde, Ehl-i sünnet tefsir geleneğinin görüşlerinin yanı sıra birçok mezhebin söylem ve düşüncelerinin tenkitli bir şekilde ele alındığı görülmektedir. Âlûsî'nin, Rûhu'l-meânî tefsirinde görüşlerine yer verdiği ve kapsamlı eleştiriler yönelttiği mezheplerin başında Mu'tezile gelmektedir. Müfessir, Mu'tezile'nin temel prensipleri başta olmak üzere Kur'ân yorum yöntemleri ve bazı Kur'ân ilimleriyle ilgili görüşleri hakkında eleştiriler yöneltmiştir. Bu bakımdan çalışmanın konusunu Âlûsî'nin, aklî tefsir hareketinin öncülerinden olan Mu'tezile'nin söylemlerine yönelik muhtelif sebeplerle yapmış olduğu eleştiriler oluşturmaktadır. Araştırmanın temel amacı ise Âlûsî'nin Mu'tezile'nin ayırıcı vasfı haline gelen temel ilkeleri ve Kur'ân'ın anlaşılması ve yorumlanması bağlamında kullandıkları yorum metodolojilerine ilişkin eleştirileri tespit etmektir. Âlûsî'nin Mu'tezile'ye yönelik eleştiri ve değerlendirmelerini incelemek için nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Kaynaklar taranmış ve elde edilen bulgular analiz edilerek tümevarım yöntemiyle bir araya getirilmiştir. Bu doğrultuda Âlûsî'nin emr-i bi'l-ma'rûf nehy-i ani'l-münker dışında diğer usûl-i hamse konularına aklî ve naklî eleştiriler yönelttiği saptanmıştır. Ayrıca Âlûsî'nin Mu'tezile'nin yorum yöntemleri ve bazı Kur'ân ilimlerine eleştirileri tespit edilmiştir. Âlûsî'nin eleştirilerinde dayandığı temel kaynak Ehl-i sünnet'in kelâm anlayışıdır. Âlûsî'nin Rûhu'l-meânî'sinde tefsir geleneğindeki Kur'ân-sünnet bütünlüğü hassasiyetle korunmaya gayret edilmiş ve bunu göz ardı eden yaklaşımlara Mu'tezile üzerinden eleştiriler yapılarak bir duruş sergilendiği görülmüştür.
Özet (Çeviri)
Shihāb al-Dīn Maḥmūd al-Ālūsī (d. 1270/1854), who lived in the late Ottoman period, is known as an exegete, jurist, writer, and poet. Recognized as one of the prominent figures of 19th-century Baghdad, Ālūsī gained significant recognition in the field of tafsir (Qur'anic exegesis) with his work Rūh al-ma'ānī, which was widely accepted by exegetical authorities. Rūh al-ma'ānī is an encyclopedic tafsir in which Ālūsī critically compiles the views of previous scholars using the methodologies of riwāyah (narrative-based), dirāyah (rational-based), and ishārī (mystical) tafsir. This work, which has a multifaceted content, not only presents the views of the Ahl al-Sunnah tafsir tradition but also critically examines the discourses and thoughts of various sects. Among the schools that Ālūsī extensively critiques in Rūh al-ma'ānī, the Mu'tazila holds a prominent place. The exegete directs his criticisms at the fundamental principles of the Mu'tazila, their Qur'anic interpretative methods, and certain sciences related to the Qur'an. Accordingly, the focus of this study is to analyze Ālūsī's criticisms of the Mu'tazilite discourse, which he engaged with for various reasons. The primary objective of the study is to identify Ālūsī's critiques of the fundamental principles that define the Mu'tazila and their hermeneutical methodologies in interpreting and understanding the Qur'an. To examine Ālūsī's criticisms and evaluations of the Mu'tazila, the document analysis method, one of the qualitative research techniques, has been employed. Sources have been reviewed, and the findings have been analyzed using the inductive method. In this context, it has been determined that Ālūsī directs both rational and textual criticisms at the uṣūl al-khamsa (five principles) of the Mu'tazila, except for amr bi'l-ma'rūf wa nahy 'an al-munkar (enjoining good and forbidding evil). Furthermore, Ālūsī's critiques of the Mu'tazila's interpretative methods and some Qur'anic sciences have been identified. His primary reference for these criticisms is the Ahl al-Sunnah theological perspective. In Rūh al-ma'ānī, Ālūsī endeavors to preserve the integrity of the Qur'an-Sunnah relationship within the tafsir tradition, and he takes a firm stance against approaches that disregard this principle by critiquing them through the lens of Mu'tazilite thought.
Benzer Tezler
- منهج الإمام الطبري ّ في جامع البيان والآلوسيّ- دراسة مقارنة - سورة الفاتحة أُنموذجا
Taberî'nin Câmiu'l-Beyân ve Alûsî'nin Rûhu'l-Meânî eserlerideki tefsir metotlarının karşılaştırması (Karşılaştırmalı bir inceleme) / Comparison of interpretation methods in Tabari's Câmiu'l-Beyân and Alûsî's Rûhu'l-Meânî works (A comparativeanalysis)
FADHIL ABDULGHANI HABEEB NAJJAR
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HANAN AKKO
- El-Âlûsî'nin Rûhu'l-Me'ânî isimli eserinde ahkâm tefsiri
Al-Alusi̇'s interpretation of judgements in his Rûh al-Maanî
MURAT SARIGÜL
- Âlûsî'nin Rûhu'l-Meânî Tefsirinde Seyr u Sülûk
In the Ruh al-Ma'ani Interpretation of Alusi Seyr u Sulūk
İBRAHİM TÜRKOĞLU
Doktora
Türkçe
2018
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ETHEM CEBECİOĞLU
- المناسبات وأثرها في تفسير روح المعاني للألوسيسورة الأنعام نموذجًا
Alûsî'nin Rûhu'l-meânî isimli eserinde ayetlerin siyâk sibâk ilişkisi (Enâm Suresi özelinde)
SUHAD JASİM KHALEEL KHALEEL
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ Kutaiba Farhat
- Rûhu'l-Maâni'de âyetler ve sûreler arası münâsebet
The relationship between versus (ayet) and chapters (sure) in Rûhu?l-Maâni
MUHAMMET FATİH TEKKOYUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
DinYüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. M. FAİK YILMAZ