Talcott Parsons'un iradeci iktisadi eylem teorisi ve ona yöneltilen eleştiriler
Talcott Parsons' voluntary theory of economic action and its criticisms
- Tez No: 965066
- Danışmanlar: PROF. DR. BÜNYAMİN DURAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Talcott Parsons, faydacılık, irade, disiplinlerarası, modern iktisat 2025, 169 sayfa, Talcott Parsons, utilitarianism, volition, interdisciplinarity, modern economics 2025, 169 pages
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İktisat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 181
Özet
Talcott Parsons yalnızca bir sosyolog değil, aynı zamanda disiplinlerarası bir yaklaşımı benimseyen özgün bir düşünürdür. Onun sosyoloji alanında başlattığı çalışmalar; psikoloji, ekonomi ve siyaset bilimi gibi birçok sosyal bilim alanında öncü nitelikte değerlendirilmiştir. Özellikle iktisat disiplini içerisinde uzun yıllar hâkimiyet kurmuş olan faydacı düşünceye yönelik eleştirileri, bireyin indirgemeci yaklaşımlarla tanımlanmasının yetersizliğini gözler önüne sermesi açısından dikkate değerdir. Parsons'a göre birey, yalnızca maddi çıkar ve haz temelli bir varlık değil; aynı zamanda etik, ahlaki, hoşgörülü ve“iyi olma”hâlleriyle de anlam kazanan çok boyutlu bir özneliktir. Bu çalışmada, Parsons'ın düşünce dünyasının oluşumunu etkileyen biyografik ve entelektüel evrelerden yola çıkılarak, bireyin iktisat bilimi içerisindeki konumu, düşünürün yaklaşımı doğrultusunda bütüncül bir bakışla ele alınmıştır. Bu çerçevede, çalışmanın odak noktasını oluşturan“irade”kavramı, hem Batı hem de Doğu düşünce geleneğindeki kuramsal yaklaşımlar ışığında detaylı biçimde incelenmiştir. Devamında, irade olgusunun modern iktisat kuramlarıyla olan ilişkisi kurulmuş, böylece yalnızca mevcut durumu tanımlamakla yetinmeyen, olması gerekeni de tartışmaya açan normatif bir çerçeve sunulmuştur. Parsons'ın irade anlayışı bu bağlamda yeniden değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Son olarak, Parsons'ın kuramsal çerçevesine yöneltilen eleştiriler ele alınarak kuramın sınırları ve potansiyelleri çok yönlü bir şekilde analiz edilmiştir. Çalışmanın tamamında, nitel araştırma paradigması çerçevesinde konumlanan düşünsel (teorik) analiz yöntemi benimsenmiştir. Bu yöntemle, bireyin faydacı düşüncede olduğu gibi yalnızca ekonomik çıkarları doğrultusunda hareket eden bir varlık olarak değil; ait olduğu kültürel yapı, yetiştiği çevresel koşullar ve sahip olduğu karakteristik özelliklerle birlikte değerlendirilmesinin, günümüz iktisadi ve toplumsal sorunlarının anlaşılmasında daha gerçekçi ve dönüştürücü bir bakış açısı sunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Talcott Parsons was not only a sociologist but also an original thinker who embraced a genuinely interdisciplinary approach. His pioneering work in sociology has been influential across numerous social science disciplines—including psychology, economics, and political science. In particular, his critiques of the long standing utilitarian paradigm within economics highlight the insufficiency of reductive accounts of the individual. According to Parsons, the individual cannot be reduced solely to a being motivated by material gain and pleasure; rather, she or he must be understood holistically, encompassing ethical commitments, moral sensibilities, tolerance, and states of well being. In this study, we first trace the biographical and intellectual stages that shaped Parsons's thought, then situate the individual within economic analysis from the perspective Parsons himself advocated. Central to our inquiry is the notion of“will”(volition), which we examine in depth through the lens of both Western and Eastern philosophical traditions. We then integrate this concept of will into modern economic theories, shifting the focus from merely describing existing phenomena to articulating normative ideals—thus illuminating how Parsons reconceptualizes volition in economic life. Finally, we engage with the criticisms that have been leveled against Parsons's theoretical framework, providing a multifaceted analysis of its boundaries and potentials. Throughout the thesis, we adopt a theoretical (conceptual) analysis grounded in a qualitative research paradigm. Our findings demonstrate that viewing the individual—as utilitarian thought does—solely as an economic agent is inadequate. By incorporating the individual's cultural background, environmental context, and characteristic traits, we uncover a more realistic and transformative perspective on contemporary economic and social challenges.
Benzer Tezler
- Talcott Parsons'un yapısal-işlevsel kuramı ve din
Talcott Parsons structural-functionalism and religion
S. NİLGÜN SOFUOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
DinDokuz Eylül ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. M. EMİN KÖKTAŞ
- Katılım bankacılığı üzerine bir din sosyolojisi alan araştırması: İzmir örneği
A sociology of religion field research on participation banking: The case of Izmir
YUSUF ZİYA AKGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKKI KARAŞAHİN
- System crisis and theater in the Ottoman Empire: Representation of the late Ottoman system crisism in teatrical plays
Osmanlı İmparatorluğu'nda kriz ve tiyatro: 19. yüzyıl sonu Osmanlı sistem krizinin tiyatro oyunlarında temsil edilişi
FIRAT GÜLLÜ
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
TarihBoğaziçi ÜniversitesiModern Türkiye Çalışmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ŞEVKET PAMUK
- Talcott Parsons'ın sosyal eylem teorisinde iktisat biliminin metodolojisi ve ona yönelik eleştiriler
The methodology of science of economics in Talcott Parsons' the theory of social action and criticisms towards to the theory of social action
ATA DEVRİM
Doktora
Türkçe
2020
EkonomiManisa Celal Bayar Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜNYAMİN DURAN
- Talcott Parsons'ın Amerikan sosyolojisine katkıları
Başlık çevirisi yok
AYŞE CANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1989
Sosyolojiİstanbul ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜMİD MERİÇ YAZAN