Özel yetenekli öğrencilerin tanılama süreci: Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail'in karşılaştırmalı analizi
Identification of gifted students: A comparative analysis of Turkey, The United States, and Israel
- Tez No: 965414
- Danışmanlar: DR. MURAT AKDAĞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Eğitim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Özel Eğitim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 118
Özet
Bu araştırmanın amacı, Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail'de özel yetenekli öğrencilerin tanılama süreçlerini karşılaştırmalı bir yaklaşımla incelemektir. 21. yüzyılda ülkelerin bilimsel, teknolojik ve kültürel alandaki kalkınmalarında öncü rol üstlenen özel yetenekli bireylerin, erken dönemde doğru biçimde tanılanması ve ihtiyaçlarına uygun eğitim ortamlarına yönlendirilmesi, eğitim politikalarının başarısı açısından hayati bir önem taşımaktadır. Tanılama süreci yalnızca bireylerin akademik performanslarını değerlendirmekle sınırlı kalmamakta, aynı zamanda onların yaratıcı düşünme, liderlik, sanatsal ifade gibi çok boyutlu potansiyellerini de ortaya koymaya hizmet etmektedir. Bu bağlamda, çalışmada üç ülkenin özel yetenekli öğrencilere yönelik uyguladığı tanılama sistemleri; kullanılan test türleri, ölçütler, uygulama aşamaları ve bu sistemlerin güçlü ve zayıf yönleri bakımından karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Nitel araştırma desenine uygun biçimde yapılandırılan çalışmada, doküman analizi yöntemi temel veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Her üç ülkeye ait yasal düzenlemeler, eğitim mevzuatları, resmi raporlar, akademik çalışmalar ve uygulama örnekleri sistematik olarak incelenmiş, elde edilen veriler betimsel analiz yoluyla çözümlenmiştir. Bulgular doğrultusunda, Amerika Birleşik Devletleri'nin eyalet temelli yapı sayesinde esnek ve çoklu ölçütlü tanılama modellerine sahip olduğu; bu sistemin bireysel farklılıklara duyarlı ve özgün yetenek alanlarına açık bir anlayışı benimsediği görülmüştür. İsrail'in ise merkeziyetçi ve bilimsel veri temelli yapısıyla dikkat çektiği; erken tanılamaya odaklanan, üniversite iş birlikleriyle desteklenen kapsamlı bir model sunduğu belirlenmiştir. Türkiye'de ise özellikle BİLSEM sistemi aracılığıyla tanılama sürecinde kurumsallaşma yönünde önemli adımlar atıldığı; ancak uygulama birliği, ölçütlerin çeşitliliği ve uzman eğitimi gibi alanlarda hâlen bazı yapısal sorunların sürdüğü tespit edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, yalnızca bilişsel testlere dayalı tanılama anlayışının yetersiz olduğu; bunun yerine çoklu ölçüt temelli, dinamik ve kültürel bağlamı gözeten tanılama yaklaşımlarının benimsenmesi gerektiği vurgulanmıştır. Yaratıcılık, liderlik, özgün düşünme ve sanatsal ifade gibi alanların da tanılamada dikkate alınmasının, daha kapsayıcı ve adil bir sistemin oluşmasına katkı sağlayacağı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, öğretmenlerin tanılama sürecine aktif biçimde katılımını destekleyecek hizmet içi eğitimlerin artırılması, ailelerin sürece dâhil edilmesi ve tanılama araçlarının bilimsel geçerliliğe sahip, çok boyutlu yapılarla desteklenmesi yönünde öneriler sunulmuştur. Bu çalışmanın, Türkiye'de özel yetenekli bireylerin tanılanması konusunda politika yapıcılara, eğitimcilere ve uygulayıcılara yol gösterici olması beklenmektedir. Aynı zamanda, karşılaştırmalı eğitim alanındaki literatüre kuramsal ve uygulamalı düzeyde katkı sağlaması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the identification processes of gifted students in Turkey, the United States, and Israel through a comparative approach. In the 21st century, gifted individuals play a leading role in the scientific, technological, and cultural development of countries. Therefore, the early and accurate identification of their potential, as well as their placement into appropriate educational environments, holds vital importance for the effectiveness of national education policies. The identification process does not solely assess academic performance; it also serves to reveal students' multifaceted potential, including creative thinking, leadership, and artistic expression. In this context, the study compares the gifted identification systems of the three countries, focusing on the types of tests used, evaluation criteria, implementation stages, and the strengths and weaknesses of each system. The research was designed using a qualitative approach and utilized document analysis as the primary data collection method. Legal regulations, educational policies, official reports, academic publications, and practical models from each country were systematically reviewed and analyzed through descriptive analysis. Findings indicate that the United States, with its state-based system, adopts flexible and multi-criteria identification models that are responsive to individual differences and open to diverse talent areas. Israel, on the other hand, stands out with its centralized and scientifically grounded structure, offering a comprehensive model supported by early identification strategies and university partnerships. In Turkey, significant progress has been made in institutionalizing the identification process through the BİLSEM system; however, challenges such as inconsistencies in practice, limited diversity in assessment criteria, and gaps in specialist training persist. The study concludes that identification practices based solely on cognitive testing are insufficient. Instead, it emphasizes the need for dynamic, multi-criteria, and culturally responsive approaches. Including domains such as creativity, leadership, original thinking, and artistic expression in the assessment process is essential for developing a more inclusive and equitable system. Furthermore, it recommends increasing in-service training to support teachers' active involvement in the identification process, engaging families more effectively, and using scientifically valid and multidimensional tools. This study is expected to guide policymakers, educators, and practitioners in enhancing gifted identification practices in Turkey and contribute both theoretically and practically to the field of comparative education.
Benzer Tezler
- Özel yetenekli öğrencilerin eğitiminde bilim ve sanat merkezlerinin etkililiği
The effectiveness of science and art centers in the education of gifted students
GÖZDE AKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiEğitim Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAMİL UFUK BİLGİN
- Özel yetenekli öğrenciler ve öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin okul aidiyet duygusu ile okul temelli yalnızlıklarının incelenmesi
Investigation of the sense of school belonging and school-based loneliness of gifted students and students with learning disabilities
GÜLİZ KAYMAKCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve Öğretimİzmir Demokrasi ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BORA GÖRGÜN
- Exploring design based learning activities in 2nd grade science classrooms
2. sınıf bilim sınıflarında tasarım tabanlı öğrenme aktivitelerinin keşfedilmesi
ÖZLEM YAPRAK BOSTANCI
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Eğitim ve ÖğretimOrta Doğu Teknik ÜniversitesiEğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELİF ÖZTÜRK
- Ülkemizde özel yetenekli öğrencilerin tanılama sürecinin öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi
The evaluation of gifted student's diagnostic process according to teacher, parents and student's ideas in our country
SEMRA GÖKDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AHMET KURNAZ
- Muğla iline bağlı bilim ve sanat merkezlerinde verilen görsel sanatlar eğitimine yönelik yönetici, öğretmen, öğrenci ve velilerin görüşleri
Opinions of administrators, teachers, students and parents regarding visual arts education in science and art centers in the province of Muğla
ASLI GÖKALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimPamukkale ÜniversitesiGörsel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. SERDAL YERLİ