İbn Sînâ felsefesinde süreklilik
Continuity in Avicenna's philosophy
- Tez No: 967121
- Danışmanlar: PROF. DR. EŞREF ALTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Fizik, metafizik, süreklilik, cisim, hareket, zaman, Physics, metaphysics, continuity, body, motion, time
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam ve Türk Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 280
Özet
Bu tez, İbn Sînâ'nın süreklilik anlayışını üç temel düzeyde — fiziksel yapı, cisimsel kurgu ve ilişkili arazlar— ele alarak onun sürekliliği çok yönlü bir düşünsel çerçevede nasıl temellendirdiğini ortaya koymaktadır. Çalışma, sürekliliğin İbn Sînâ'nın sisteminde yalnızca cisimlerin değil, hareket ve zaman gibi temel fiziksel olguların açıklanmasında da belirleyici bir kavram olduğunu savunur. Bir başka deyişle İbn Sînâ'nın doğa felsefesinin hem teorik hem de fiziksel düzlemde süreklilikçi olduğunu iddia eder. İlk bölümde süreklilik, İbn Sînâ'nın fizik anlayışı doğrultusunda kavramsal olarak yapılandırılmıştır. Sürekliliğin öncülleri sayılan ardışıklık, temas ve girişlilik gibi kavramlar aracılığıyla sürekliliğin tanımı somutlaştırılır. Süreklilik, bilkuvve parçalanabilir ama bilfiil bölünmemiş bir bütünlük olarak tanımlanır. Bu yapı hem cisimlerin çözümlemesinde hem de onların hareket ve zamanla ilişkilerinde kurucu bir rol oynar. Cisim, hareket ve zaman arasında kurulan yapısal paralellik, sürekliliğin sadece bir büyüklük özelliği değil, fiziksel dünyanın düzenleyici ilkesi olduğunu gösterir. Hareketin sürekliliği mesafenin sürekliliğine, zamanın sürekliliği ise hem mesafe hem de harekete bağlıdır. Bu izomorfik yapı içinde hareketin sürekliliği arazî bir nitelik taşırken zamanın sürekliliği zorunlu bir özellik olarak değerlendirilir. Böylece İbn Sînâ, sürekliliği üç temel kavram arasında zorunlu bir eş-biçimlilik ilişkisi olarak kurgular. Tezin ikinci bölümünde cisimlik sureti ile madde arasındaki ilişki çerçevesinde süreklilik yeniden ele alınmıştır. Cisimlik, üç boyutu alma elverişliliğine sahip cevherî bir suret olarak tanımlanır. İbn Sînâ, cisimlik suretinin fiilî boyutlarla özdeş olmadığını; ancak bu boyutların kazanılabilmesini sağlayan yetkinlik olduğunu savunur. Bu bağlamda madde, ölçüye sahip olabilmek ve mekânda yer kaplayabilmek için zorunlu olarak cisimlik suretine ihtiyaç duyar. Cisimlik sureti ile madde arasında kurulan ilişki, sadece taşıyıcılık değil; aynı zamanda cisimlerin bölünebilirliğini anlamlı kılacak fiziksel zemin olarak işlev görür. Üçüncü bölümde, hareket ve zaman gibi cisimle ilişkili kavramların sürekliliği tartışılmıştır. İbn Sînâ'ya göre hareket, kuvve ile fiil arasında bir ara hâl olup parçalara bölünebilir ve bu yönüyle sürekliliği zorunlu kılar. İbn Sînâ'ya göre hareketin ilk parçası olamaz. Çünkü hareket, bölünebilir mesafe ve zamanla birlikte var olur. Benzer biçimde zaman da ardışıklığa dayalı bir büyüklük olarak tanımlanır ve onun da anlardan oluştuğu görüşü reddedilir. Sonuç olarak tez, İbn Sînâ'da sürekliliğin doğa felsefesinin kurucu bir ilkesi olarak işlediğini ve cisim, hareket ve zamanın ancak süreklilik çerçevesinde anlaşılabileceğini ortaya koymayı hedeflemiştir.
Özet (Çeviri)
This dissertation examines Avicenna's conception of continuity on three fundamental levels—physical structure, corporeal form, and related accidents—showing how he grounds continuity within a multidimensional intellectual framework. The study argues that continuity in Avicenna's system is not only essential for the explanation of bodies but also for the fundamental physical phenomena of motion and time. In other words, it claims that Avicenna's natural philosophy is continuity-based both in theory and in physical structure. In the first chapter, continuity is conceptually structured in accordance with Avicenna's understanding of physics. Through concepts considered as its precursors—such as succession, contact, and interpenetration—the definition of continuity is concretized. Continuity is defined as a unity that is potentially divisible but not actually divided. This structure plays a constitutive role both in the analysis of bodies and in their relation to motion and time. The structural parallel established among body, motion, and time demonstrates that continuity is not merely a property of magnitude but the regulative principle of the physical world. The continuity of motion depends on the continuity of distance, while the continuity of time depends on both distance and motion. Within this isomorphic structure, the continuity of motion is regarded as an accidental feature, whereas the continuity of time is understood as a necessary property. Thus, Avicenna formulates continuity as a necessary isomorphism among three fundamental concepts. The second chapter reconsiders continuity within the framework of the relationship between corporeality and matter. Corporeality is defined as a substantial form possessing the capacity to receive three dimensions. Avicenna maintains that corporeal form is not identical with actual dimensions, but rather the potency that enables their acquisition. In this context, matter necessarily requires corporeal form in order to have measure and occupy space. The relationship established between corporeal form and matter functions not only as a substrate but also as the physical ground that renders the divisibility of bodies intelligible. The third chapter discusses the continuity of concepts related to body, such as motion and time. According to Avicenna, motion is an intermediate state between potentiality and actuality, divisible into parts, and thus necessarily continuous. Avicenna contends that motion cannot have a first part, since it exists only together with divisible distance and time. Similarly, time is defined as a magnitude based on succession, and the view that it is composed of instants is rejected. The instant is merely a mental abstraction and cannot genuinely divide continuity. In conclusion, this dissertation aims to demonstrate that, in Avicenna's thought, continuity functions as a foundational principle of natural philosophy, and that body, motion, and time can only be properly understood within the framework of continuity.
Benzer Tezler
- İbn Sina felsefesinde zaman meselesi
Time issue in İbn Sina philosophy
OSMAN ALTINIŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
FelsefeSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. KEMAL SÖZEN
- Aristoteles ve İbn-i Sina'nın madde (hyle/heyula) anlayışlarının karşılaştırılması
Comparison of aristotle's and Ibn-i Sina's understandings of matter (hyle/photus)
MERAL UÇAN
- Nasîrüddin Tûsî'de devlet yönetimi ve tebaa
State administration and society in Nasiruddin Tûsi
HASAN BÜLTE
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUNUS KAPLAN
- Yatan hasta memnuniyeti: Ankara Üniversitesi İbn-i Sina Hastanesi'nde bir uygulama (Genel Cerrahi Anabilim Dalı örneği)
A study on inpatient satisfaction in İbn-i Sina Hospital of Ankara University (an example of Department of General Surgery)
BURHAN TÜKEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Sağlık Kurumları YönetimiAnkara ÜniversitesiSağlık Kurumları Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AHMET MÜNİR ACUNER
- İbn Sînâ felsefesinde zaman kavramı
Avicenna philosophy on time concept
İRFAN BAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinYalova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULKADİR COŞKUN