Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nde cinsel sözvarlığı ve cinsel alan argosu
Sexual vocabulary and slang of sexual domain in Evliyâ Çelebi's Seyahatnâme
- Tez No: 967186
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞABAN DOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Cinsel sözvarlığı, argo, Evliyâ Çelebi, örtmece, tabu, Sexual vocabulary, slang, Evliyâ Çelebi, euphemism, taboo
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 241
Özet
Çeşitli kaynaklarda birbirinden farklı biçimlerde açıklanması, argonun tanımlanmasının güçlüğüne işaret eder. Bu çalışmada, Türk kültürünün anıt eserlerinden biri olan Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nden elde edilen örneklerle, argo kullanımı ve argonun dil içindeki görünümüne yoğunlaşılmış, argonun sosyal alt gruplar tarafından gizlilik amacı ile kullanılan bir sosyolekt olmasının ötesinde ima yoluyla açıklık, aykırılık, muziplik (Crystal, 2010) gibi işlek olan başka özellikleri de vurgulanmış ve argonun statik bir söz varlığından öte bir tür dili kullanma biçimi olduğu öne sürülmüştür. Konuşma diline ait çok fazla verinin bulunmadığı tarihi bir dönemin argosunu incelemenin güçlüğünü biraz hafifletmek için birey ve toplum açısından tartışmasız tabulardan biri olan cinsel alan üzerine yoğunlaşılmıştır. Dolayısıyla malzeme olarak Seyahatnâme'deki cinsel sözvarlığı belirlenmiş ve bu sözvarlığının barındırdığı örtmeceler üzerine yoğunlaşılıp argo ile ilişkisi değerlendirilmiştir. Bu alana ait örtmece ifadeler taranmış ve sıradan örtmeceler ile argo örtmeceler arasındaki geçişkenlik göz önünde bulundurulup elde edilen 561 ifade taşıdıkları tabu yükü bakımından analize değer görülmüştür. İlk aşamada kavramsal sınıflandırması yapılan bu örtmece ifadelerin bağlam içindeki anlamları açıklanmış ve bu anlamları edinme biçimleri üzerinde durulmuştur. İkinci aşamada bu ifadelerin varsa başka tarihi metinlerdeki karşılıkları tespit edilmiştir. Üçüncü aşamada ise tekrar eden örnekler göz ardı edildiğinde elde kalan 351 adet tabu yüklü ifade, tabunun ifşa edilme biçimine göre analiz edilip argo-örtmece ikiliğinin (Allan ve Burridge, 2006) neresinde yer aldıkları tablo biçiminde gösterilmiştir. Bu incelemeler sonucunda örtmece ve argo arasındaki ilişki ve argo kullanımının söylem üzerindeki etkileri ortaya konmuştur. Tarihi bir metin örnekleminde tabu, örtmece ve argo ilişkisini ele alan bu çalışmanın hem çağdaş hem de tarihi metinler üzerinde yapılacak benzer çalışmalara ışık tutması ön görülmektedir.
Özet (Çeviri)
The fact that slang is explained in different ways in various sources indicates the difficulty of its definition. In this study, focusing on examples obtained from the Seyahatnâme by Evliyâ Çelebi, one of the monumental works of Turkish culture, the use of slang and its appearance within the language is examined. It highlights other active features of slang beyond being a sociolect used by social subgroups for secrecy, such as explicitness, deviance, and humor (Crystal, 2010), and argues that slang is more than a static lexical entity; it is a way of using language. To somewhat alleviate the difficulty of examining the slang of a historical period for which there is little data on the spoken language, the focus has been on the sexual sphere, one of the indisputable taboos from the perspective of both the individual and society. Therefore, the sexual lexicon in the Seyahatnâme has been identified as the material, and the focus has been on the euphemisms contained in this lexicon and their relationship with slang has been evaluated. Euphemistic expressions belonging to this field were scanned, and considering the transition between ordinary euphemisms and slang euphemisms, 561 expressions were deemed worthy of analysis in terms of the taboo load they carry. In the first stage, the meanings of these euphemistic expressions, which were conceptually classified, were explained within their context, and the ways in which these meanings were acquired were emphasized. In the second stage, the equivalents of these expressions in other historical texts, if any, were identified. In the third stage, the remaining 351 taboo-loaded expressions, excluding repeated examples, were analyzed according to the way the taboo was expressed and presented in a table showing where they fall within the slang-euphemism dichotomy (Allan and Burridge, 2006). These investigations revealed the relationship between euphemism and slang and the effects of slang usage on discourse. This study, which examines the relationship between taboo, euphemism, and slang in a historical text sample, is expected to shed light on similar studies to be conducted on both contemporary and historical texts.
Benzer Tezler
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde peygamberlerle ilgili rivayetler
The rumors from Evliya Celebi Seyahatnâme about the prophets
SÜMEYYE ÇOBANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN KARATAŞ
- Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nde Türk Mûsikîsi ile alakalı bilgiler
Information about Turkish Music Evliya Celebi's Seyahatname
AYŞE ALTUNDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
DinMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. NURİ ÖZCAN
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde kent imgeleri ve günümüz kent markası tasarımına etkisi
City images in the Seyahatname (travel book) of Evliya Çelebi and their effects on today's city branding design
SUNAY AKKAYA
Doktora
Türkçe
2016
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖCAL OĞUZ
- Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde geçen yiyecek adları üzerine bir dil incelemesi
A language study on the names of food in Evliya Çelebi's Seyahatname
ADEM KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GALİP GÜNER
- Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde Kafkaslar
Caucasians in Evliya Celebi's Book of travels
NUR KARTALCI POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
TarihHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUFAN GÜNDÜZ