Yanyalı Esad Efendi ve 'er-Risâletü'l-Lâhûtiyye' adlı eseri
Yanyali Esad Efendi and his work titled er-Risâletü'l-Lâhûtiyye
- Tez No: 967445
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ KEVSER DEMİR BEKTAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bursa Uludağ Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 139
Özet
Yanyalı Esad Efendi (ö. 1143-4/ 1731-2), XII./XVIII. yüzyılda Sultan II. Mustafa ve Sultan III. Ahmed zamanında yaşamış, Osmanlı topraklarında yetişen ve İslamî ilimlere birçok alanda ciddi katkıları olan güzide bir âlimdir. Çok yönlü bir âlim olması ve birçok dil bilmesi sebebiyle dikkat çeken Esad Efendi, en yüksek müderrislik makamı sayılan Mûsıle-i Süleymâniyye ve Eyüp Sultan Medresesi müderrisliğine atanmış; daha sonra III. Ahmed tarafından Topkapı Sarayı'nda kurulan kütüphanede hâfız-ı kütüb olarak görevlendirilmiştir. Birçok alana pek çok eserler kaleme alan Esad Efendi, kelam dünyasına da kıymetli eserler bırakmıştır. Bu eserlerden bir tanesi de Lâle Devri'nde kaleme aldığı er-Risâletü'l-Lâhûtiyye adlı eseridir. Yanyalı Esad Efendi'nin er-Risâletü'l-Lâhûtiyye adlı eseri her ne kadar kelam, felsefe ve tasavvuf alanlarını birbiriyle ortak bir zeminde karşılaştırsada; bu eser bu mukayesenin ilk ve son örneği vasfını taşımamaktadır. Daha önce Molla Câmî ed-Dürretü'l-Fâhire isimli eserinde isbât-ı vâcib konusunu bu tarzda işlemiştir. Ancak eserin tasavvufî yönü fazlasıyla ağır basmaktadır. Yanyalı'nın er-Risâletü'l-Lâhûtiyye adlı eseri bu konuda daha objektif olması sebebiyle Molla Câmî'nin ed-Dürretü'l-Fâhire isimli eserinin tekrarı olma durumuna düşmemiştir. Bu eserin toplam beş farklı nüshasına ulaşılmış ve tahkikinde dört farklı nüshadan yararlanılmıştır. Çalışmamız toplam iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Yanyalı Esad Efendi ve er-Risâletü'l-Lâhûtiyye adlı eseri tanıtılmaktadır. Yanyalı'nın hayatı, hocaları, kariyeri, talebeleri ve telif ettiği eserler ele alınmış, er-Risâletü'l-Lâhûtiyye adlı eserin muhtevası anlatılarak özellikle tevhid konusunda ortaya çıkan problemler ve çözümlerin kelam, felsefe ve tasavvufun aynı zeminde buluşturulmasıyla nasıl izah edildiği açıklanmıştır. Daha sonra eserin yazma nüshaları tanıtılmış ve eserin tahkikinde izlenen yöntemden bahsedilmiştir. İkinci bölümde ise er-Risâletü'l-Lâhûtiyye adlı eserin tahkikli metni Arapça olarak hazırlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Yanyalı Esad Efendi (d. 1143–4/1731–2) was a distinguished Ottoman scholar who lived during the reigns of Sultan Mustafa II and Sultan Ahmed III in the 12th/18th century. He made significant contributions to various branches of Islamic sciences. Known for his intellectual versatility and command of multiple languages, Esad Efendi was appointed to the highest rank of professorship in the Ottoman madrasa system, serving as a mudarris at both the Mûsıla-i Süleymâniyye and Eyüp Sultan Madrasas. Later, he was appointed by Sultan Ahmed III as the hâfız-ı kütüb (chief librarian) of the library established within the Topkapı Palace. Esad Efendi authored numerous works across a wide range of disciplines, including valuable contributions to the field of kalām (Islamic theology). One such work is al-Risālat al-Lāhūtiyya, composed during the Tulip Era (Lāle Devri). Although this treatise brings together kalām, philosophy, and Sufism on a shared conceptual ground, it does not represent the first or only attempt at such an interdisciplinary synthesis. Earlier, Mullā Jāmī had addressed the issue of proving the existence of the Necessary Being (isbāt al-wājib) in a similar manner in his work al-Durrat al-Fākhira. However, Jāmī's work heavily emphasizes the Sufi perspective. In contrast, Esad Efendi's al-Risālat al-Lāhūtiyya adopts a more balanced and objective approach, thereby avoiding mere repetition of Jāmī's discourse. Five manuscript copies of al-Risālat al-Lāhūtiyya have been identified, and four of these were used in the critical edition prepared in this study. The present work consists of two main chapters. The first chapter introduces Yanyalı Esad Efendi and his aforementioned treatise. It explores his biography, teachers, academic career, students, and authored works. The content of al-Risālat al-Lāhūtiyya is then analyzed, with particular attention to theological issues related to divine unity (tawḥīd) and how these are addressed through a comparative framework incorporating kalām, philosophy, and Sufism. This chapter also presents the identified manuscripts and discusses the methodology adopted in the process of textual verification. The second chapter provides the critically edited Arabic text of al-Risālat al-Lāhūtiyya.
Benzer Tezler
- Râbıta risaleleri literatürü: XIX. yüzyıl ve sonrası
Literature of Rābiṭa treatises: XIX. century and after
TURAN KOÇTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERCAN ALKAN
- Yanyalı Mustafa İsmet Efendi ve Risale-İ Kudsiyye isimli eserindeki tasavvufî görüşlerinin tahlili
Sheikh Yanyalı Mustafa Ismet and Analysis of Sufi Views in Risale-i Kudsiyye
MEHMET SAMİ ŞEKEROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAksaray ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN KOYUNCU
- Yanyalı Süleyman Efendi'nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî adlı eseri (İnceleme- transkripsiyonlu metin-şerh sözlüğü)
Yanyalı Süleyman Efendi's commentary text of Dîvân-i Urfî(Study-transcribed text-commentary dictionary)
MUSTAFA YASİN BAŞÇETİN
Doktora
Türkçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSRAFİL BABACAN
- Detay Teorisi'ne dayalı özel ders yazılımının öğrenme üzerindeki etkisi
The effect of elaboration theory of instruction based education software to students academic success
ERKİN YANYALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiBilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET MAHİROĞLU
- Mustafa İsmet Yanyevi'nin (ks) Risale-i Kudsiyye adlı eserindeki bazı tasavvufi kavramların değerlendirilmesi
An evaluation of some sufistic notions presented by Mustafa İsmet Yanyevi (ks) in His Book Risale-i Kudsiyye
ATİLA GÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEVİM ARSLAN