Органикалык калдыктардан карбоксиметил крахмалды синтездөө жана анын касиеттерин изилдөө
Organik atıklardan karboksimetil nişastasının sentezi ve özelliklerinin incelenmesi
- Tez No: 967815
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA DOLAZ, DOÇ. DR. CANIL İSKAKOVA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 90
Özet
Крахмал ар кандай өсүмдүктөрдүн негизги резервдик полисахариди болуп эсептелет. Аны ар кандай өсүмдүк булактарынан, анын ичинде дан эгиндеринен, буурчак өсүмдүктөрүнөн, тамырлардан жана дандардан алууга болот. Калктын өсүшү менен азык-түлүккө болгон суроо-талап тынымсыз өсүп жатат, ошондуктан пайдаланылбаган өсүмдүктөрдү жана тамак-аш өндүрүшүндөгү тамак-аш калдыктарын кайра иштетүү актуалдуу маселе болуп саналат. Крахмалдын жана анын туундуларынын альтернативалуу булагы катары толук пайдаланылбаган калдыктарды пайдалануу туруктуу өнүгүүнүн максаттарына шайкеш келген жана экологиялык жактан таза жана туруктуу өндүрүш системасын түзүүгө көмөктөшүүчү келечектүү ыкма болуп саналат. Бул изилдөөнүн алкагында крахмал кармаган табигый калдыктарын баалоо жана аларды кайра иштетүүгө багытталган. Бүгүнкү күндө экологиялык көйгөйлөрдүн көбөйүп жаткандыгына байланыштуу, кайра жаралуучу жана биологиялык жактан ажыроочу чийки заттарды колдонууга кызыгуу күч алууда. Крахмал жана крахмал туундулары ресурстарга бай, кайра жаралуучу, арзан, био шайкеш, жытсыз жана уулуу эмес касиеттеринен улам ар түрдүү тармактарда көп колдонулат. Табигый калдыктарды кошумча наркы жогору продукцияга айландыруу аркылуу кайра иштетүүгө болот. Бул илимий иштин максаты – крахмал камтыган органикалык калдыктарды үч булактан, атап айтканда, жергиликтүү чипс өндүргөн заводунда калдык катары ыргытылган картошка крахмалынан, эмен дарагынын уругунун (Quercus robur L.) жана каштан (Aesculus hippocastanum) уругунун крахмалынан карбоксиметил крахмал өндүрүү жана анын физико-химиялык, антиоксиданттык жана реологиялык касиеттерин изилдөө болуп саналат. Бул максаттарды ишке ашыруу үчүн биринчи кезекте органикалык калдыктардын химиялык курамын изилдөө максатында нымдуулук, кычкылдуулук, күл камтылышы, май камтылышы, була камтылышы, крахмал камтылышы жана антиоксиданттык активдүүлүгү сыяктуу негизги параметрлер стандарттык ыкмалардын жардамы менен аныкталды. Натыйжада эки дарактын уруктарынын крахмал камтылыш жогору болгон жана андан карбоксиметил крахмал алуу негиздүү деп табылган. Мисалы, 9,5 % нымдуулукка чейин кургатылган эмен уругунун крахмал камтылышы 53 %, ал эми 6,5 % нымдуулуктагы каштан уругунун крахмал камтылышы 31 % түзгөн. Буга чейинки изилдөөлөрдү эмен дарагынын уругунан жана таза крахмалдан карбоксиметил крахмалды щелочтуу чөйрөдө синтездөө колдонулуп келген, бирок бул изилдөө ишинде каштан уругунан крахмал жана карбоксиметил крахмал биринчи жолу ушул ыкманын жардамы менен ийгиликтүү алынды жана карбоксметилдештирүү реакциясынын оптималдуу шарттары аныкталды. Ар кандай булактардан синтезделип алынган крахмал жана карбоксиметил крахмалдын касиеттери реологиялык, структуралык жана морфологиялык өзгөчөлүктөрүн анализдөө аркылуу изилденди. Бул үчүн тиешелүү түрдө реометрия, Фурье трансформациялык инфракызыл спектроскопия жана сканерлөөчү электрондук микроскопия ыкмалары колдонулду. Натыйжада, крахмал молекулаларында карбоксиметилдешүү процесси ийгиликтүү жүргөндүгү тастыкталды жана карбоксиметил крахмал синдезделип алынды. Ачкыч сөздөр: органикалык калдыктар, крахмал, карбоксиметил крахмал, каштан, эмен дарагынын уругу.
Özet (Çeviri)
Nüfus artışı, kentleşme ve ekonomik ilerleme, katı evsel atık oluşumunun artmasına neden olmuştur. Atık üretimindeki bu çarpıcı artış, sürdürülebilir atık yönetim sistemlerinin geliştirilmesi, çevrenin korunması ve kaynakların geri kazanılması açısından önemli zorluklar ve sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Kentsel katı atıkların çeşitli bileşenleri arasında, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, en büyük payı (%40-70) organik fraksiyon, özellikle gıda atıkları, bahçe atıkları ve diğer biyolojik olarak parçalanabilir malzemeler oluşturmaktadır. Bu organik fraksiyon, yenilikçi atık yönetimi çözümleri geliştirmek için hem bir zorluk hem de bir fırsat sunmaktadır. Geleneksel atık bertaraf yöntemlerinin (örneğin, depolama ve yakma) olumsuz çevresel etkileri, sera gazı emisyonlarına, atık su oluşumuna ve değerli organik karbon kaybına yol açtığı gerekçesiyle eleştirilmektedir. Biyolojik olarak parçalanabilen organik atıkların çöp sahalarına atılması, iklim değişikliğine katkıda bulunan güçlü sera gazları olan önemli miktarda metan (CH4) ve amonyak (NH3) üretir. Öte yandan yakma işlemi, dioksinler gibi potansiyel olarak toksik kirleticilerin yanı sıra CO2 emisyonuna da yol açmaktadır. Bu bağlamda, yalnızca çevresel riskleri azaltmakla kalmayıp aynı zamanda kaynak geri kazanımını aktif olarak destekleyen sürdürülebilir atık yönetimi uygulamalarına olan ihtiyaç her zamankinden daha acil hale gelmektedir. Nişasta içeren organik atıklar, sürdürülebilir kalkınma ve çevre güvenliği bağlamında günümüzde önemli bir konu olan geri dönüşüm ve ikincil kullanım açısından önemli bir kaynaktır. Bitki artıkları, gıda, ilaç ve biyoteknoloji gibi çeşitli endüstriyel sektörlerde kullanılabilen önemli miktarda nişasta içermektedir. Nişasta, çeşitli bitkilerin başlıca yedek polisakkariti olarak kabul edilir. Tam tahıllar, baklagiller, kök bitkileri ve tam tahıl ürünleri dahil olmak üzere çeşitli bitki kaynaklarindan elde edilebilir. Nüfus artışıyla birlikte gıdaya olan talep giderek artmaktadır, bu nedenle kullanılmayan mahsullerin ve gıda atıklarının gıda üretiminde geri dönüşümü acil bir konudur. Atil atıkların alternatif bir nişasta ve türevleri kaynaği olarak kullanılması, sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu, temiz ve sürdürülebilir bir üretim sistemine katkıda bulunan umut verici bir yaklaşımdır.
Benzer Tezler
- Шаардын жашыл бак-дарактарынын калдыктарынан органикалык жер семирткичтерди даярдоо
Kentsel yeşil atıklardan organik gübrelerinalınması
RAFAEL ALİYEV
Yüksek Lisans
Kırgızca
2020
Çevre MühendisliğiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiPROF. DR. ZARLIK MAYMEKOV
- Катуу тиричилик таштандылардан алынган компосттун физико-химиялык касиеттерин изилдөө
Belediye katı atıklarından elde edilen kompostun fiziko kimyasal özelliklerinin araştırılması
AYPERİ TOLOGONOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2020
Çevre MühendisliğiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiDOÇ. DR. NURZAT TOTUBAEVA
- Galyumun polimer içerikli membranları kullanarak kobalt, nikel ve çinko ionlarından ayrılması
Полимер кармаган мембрананын жардамы менен галлийдин кобальт, никель жана цинк сыяктуу металлдардын иондорунан ажыратылышы
KURMANCAN KAPAROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kimya MühendisliğiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiKimya Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN TUTKUN
- 1960–80 yılları arasında kırgız edebiyatında uzun hikaye türü ve dönem incelemesi
Başlık çevirisi yok
KEMAL GÖZ
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAYEVA
PROF. DR. ORHAN SÖYLEMEZ
- Глюкозаны ар кандай микроорганизмдер менен ачытуу процессин изилдөө
Glikozun çeşitli mikroorganizmalarla fermentasyon sürecinin incelenmesi
ALTINAY ABDIKEEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Gıda MühendisliğiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ANARSEYİT DEYDIEV