Ortaokul ve lise öğrencilerinin siber zorbalık, siber mağduriyet ve siber zorbalığa karşı duyarlıklarının çeşitli değişkenler bağlamında incelenmesi (Kırgızistan örneği)
Чувствительность учащихся средних и старших классов к киберзапугиванию, кибервиктимизации и кибербуллингу анализ в контексте различных переменных (на примере кыргызстана)
- Tez No: 967922
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ARİF ÖZERBAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Ortaöğretim Öğrencileri, Zorbalık, Siber Zorbalık, Siber Mağduriyet, Siber Zorbalığa Karşı Duyarlılık
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 129
Özet
Bu çalışmanın amacı, ortaöğretim öğrencilerinin siber zorbalık, siber mağduriyet ve siber zorbalığa karşı duyarlılık ile algı düzeylerini belirlemektir. Araştırmada karma yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda ilişkisel tarama modeli, nitel verileri toplamak için yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2024-2025 eğitim-öğretim yılında Bişkek'teki Devlet ve Özel okullarındaki eğitim alan 7-8-9-10. ve 11. sınıf (14-18 yaş arası) toplam 597 öğrenci oluşturmuştur. Katılımcıların demografik bilgilerini toplamak amacıyla kişisel bilgi formu araştırmacı tarafından hazırlanmıştır ve bağımsız değişkenlere yönelik bilgiler toplanmıştır. Ergenlerin siber zorbalık düzeylerini belirlemek için Özerbaş ve Ismanova (2024) tarafından geliştirilen «Ergenler için Siber Zorbalık» ölçeği kullanılmıştır. Siber mağduriyet düzeylerinin belirlenmesi için Özerbaş ve Ismanova (2024) tarafından geliştirilen «Ergenler için Siber Mağduriyet» ölçeği kullanılmıştır. Siber zorbalığa karşı duyarlılık düzeylerini belirlemek için yine Özerbaş ve Ismanova (2024) tarafından geliştirilen «Siber Zorbalığa karşı Duyarlılık» ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın nitel kısmı için araştırmacı tarafından geliştirilmiş yarı yapılandırılmış form hazırlanarak nitel veriler elde edilmiştir. Çalışmada yer alan öğrencilerden toplanan veriler üstünde hangi analizlerin yapılacağına karar verilebilmesi için ilk olarak verilerin normallik sayıltısını karşılayıp karşılamadığına bakılmıştır. Bu amaçla ilk olarak Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri yapılmıştır. Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri bulguları incelendiğinde değişkenlerin normal dağılım göstermediği görülmüştür. Bununla birlikte değişkenlerin normallik sayıltısını sağlayıp sağlamadığını belirlemek amacıyla normallik testlerinin yanı sıra farklı yöntemler de kullanılmaktadır. Çarpıklık ve basıklık katsayılarının [-1≤…≤1] aralığında yer alması halinde değişkenlerin normal dağıldığı kabul edilebilir. Bu sebeple ortaöğretim öğrencilerinin Siber Zorbalık Ölçeği, Siber Mağduriyet Ölçeği ve Siber Zorbalığa Karşı Duyarlılık Ölçeğinden aldıkları puanların çarpıklık-basıklık katsayıları incelenmiş ve değişkenlerin normallik durumuna karar verilmiştir. Siber Zorbalığa Karşı Duyarlılık Ölçeğinden aldığı puanların normal dağılım gösterdiği ancak Siber Zorbalık Ölçeği ve Siber Mağduriyet Ölçeğinden alınan puanların normal dağılmadığı görülmüştür. Bu doğrultuda normal dağılım gösteren değişkenlerin analizinde Bağımsız Örneklemler t Testi ve ANOVA; normal dağılım göstermeyen değişkenlerin analizinde Mann Whitney-U Testi ve Kruskal Wallis H Testi; değişkenler arası ilişkilern belirlenmesi amacıyla Spearman Korelasyon Analizi ve Eta Korelasyon Katsayısı ile yordama analizinde regresyon ve moderatör analizi kullanılmıştır. Araştırmanın birinci alt amacına ilişkin bulgular içcelendiğinde ortaöğretim öğrencilerinin Siber Zorbalık Ölçeğinden aldıkları puan ortalamalarının 𝑿= 1,27, Siber Mağduriyet Ölçeğinden aldıkları puan ortalamalarının 𝑿= 1,52 ve Siber Zorbalığa karşı Duyarlılık Ölçeğinden aldıkları puan ortalamalarının 𝑿= 3,54 olduğu görülmüştür. Bu açıdan bakıldığında öğrencilerin siber zorbalığa duyarlılıklarının orta düzeyde olduğu ifade edilebilir. Siber zorbalık, siber mağduriyet ve siber zorbalığa karşı duyarlılık ölçeğinde yer alan Etik ve Farkındalık alt boyutlarında cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Ortaya çıkan bulgulara göre siber kurbanlar ve siber zorbalar kız erkek olarak farklılık göstermeksizin eşit derecede hem kurban hem zorba olabilmektedir. Siber zorbalık düzeyleri sınıf düzeylerine göre incelendiğinde anlamlı farklılıklar görülmüştür. Zorbaca davranışlarda en çok bulunanlar 7. sınıf öğrencileri iken, en az 9. sınıfların olduğu saptanmıştır. Elde edilen değerlere bakınca sınıf düzeyi arttıkça siber zorbalık düzeyinin azaldığı görülmektedir, ancak 11. sınıf katılımcılar 10. sınıflara göre daha çok siber zorbalık yaptıkları görülmüştür. Siber mağdur olma durumunda da benzer sonuçlar elde edilerek 7.sınıfların kurban olma düzeylerinin en yüksek olduğu görülmüştür. Siber zorbalık düzeyleri okul türüne göre incelendiğinde anlamlı bir fark gözlenmiştir. Bu anlamlı fark özel okulda eğitim gören katılımcıların lehine çıkmıştır. Siber mağduriyet derecesine bakıldığında da benzer sonuç elde edilmiştir. Yani özel okulda okuyan katılımcıların mağdur olma durumları daha olasıdır. Siber zorbalığa karşı duyarlılık derecelerinde de anlamlı bir farklılık olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak bu anlamlı farklılık devlet okulunda eğitim alan katılımcılar aleyhine olduğu görülmüştür. Elde edilen bulgular ışığında devlet okulunda eğitim görenler özel okulda okuyanlara göre daha duyarlı oldukları saptanmıştır. Bundan dolayı siber zorba ve mağdur olma olasılığı daha düşük olduğu söylenebilir. Ayrıca siber zorbalığa karşı duyarlılık düzeyi arttıkça siber zorbalık da arttığı görülmüştür. Siber zorbalığa karşı duyarlılık ile siber zorbalık arasındaki ilişkide günlük internet kullanımı değişkeninin düzenleyici bir etkisi olduğu ve öğrencilerin günlük internet kullanımı süresinin artmasının bu ilişkinin gücünü artırdığı saptanmıştır. Siber zorbalığa karşı duyarlılık ile siber zorbalık arasındaki ilişkide siber zorbalık farkındalığı değişkeninin düzenleyici bir etkisi olduğu ve öğrencilerin siber zorbalığın farkında olma durumunun bu ilişkinin gücünü artırdığı bulunmuştur. Öğrenci ne kadar yüksek siber zorbalık farkındalığa sahip ise siber zorbalığa karşı duyarlılık ve siber zorbalık dereceleri de yüksek olabilmektedir. Araştırmanın nitel kısmına ilişkin bulgular incelendiğinde ortaöğretim öğrencilerin siber zorbalık tanımını nasıl algıladıklarına bakıldığında katılımcıların çoğu (n=11) siber zorbalığı doğru algılamakta ve tanımlayabilmekte olduğu görülmüştür. Ancak bazı katılımcılar (n=3) da siber zorbalığı bildiğini savunmuştur ama yanlış tanımlamışlardır. Bu konuyla ilişkin her üç öğrenci de siber zorbalığı geleneksel zorbalık olarak algıladıkları gözlenmiştir. Siber zorbalık yapma nedenleri ile ilgili katılımcıların görüşlerine bakıldığında katılımcıların çoğu (n=6) kasıtlı olarak olumsuz davranmak istediklerini belirtmişlerdir. Kasıtlı olarak olumsuz davranışları sergilediklerinin nedenini kendilerini başkalarına daha güçlü göstermek istemeleriyle açıklamışlardır. Öğrencilerin bir kısmı (n=6) bu davranışların nedenini düşük özgüven ve yetersizlik hissi ile ilişkilendirmişlerdir. Katılımcıların siber zorbaya karşı gerçek hayatta tutumlarının nasıl olduğuna dair görüşleri incelendiğinde araştırmaya katılan öğrencilerin çoğunluğu görmezden geldiklerini belirtmişlerdir. Ortaöğretim öğrencilerinin siber zorbaca davranışlardan kendilerini nasıl korumaya çalıştıklarına bakıldığında katılımcılar (n=5) siber zorbalıktan korunmanın yolunu en çok kişisel sınırlarını korumakla önlemeye çalışmakta oldukları söylenebilir. Katılımcıların siber mağdurlara karşı empati kurabilme düzeylerine bakıldığında. Elde edilen verilere göre katılımcıların büyük bir çoğunluğunun empati kurabildikleri söylenebilir. Öğrencilerin çoğu siber mağdurların kendilerinin kötü hissettiklerini belirtmişlerdir.
Özet (Çeviri)
Цель данного исследования - определить уровень восприятия киберзапугивания, кибервиктимизации и чувствительности к киберзапугиванию учащимися средней школы. В исследовании использовался смешанный метод. В количественном аспекте исследования использовалась модель реляционного скрининга, а для сбора качественных данных применялась форма полуструктурированного интервью. В исследовании приняли участие 597 учащихся 7-8-9-10-х и 11-х классов (14-18 лет), обучающихся в государственных и частных школах Бишкека в 2024-2025 учебном году. Исследователем была подготовлена анкета для сбора демографических данных участников и информации о независимых переменных. Шкала «Кибербуллинг для подростков», разработанная Озербаш и Исмановой (2024), использовалась для определения уровня кибербуллинга среди подростков. Шкала «Кибервиктимизация для подростков», разработанная Озербаш и Исмановой (2024), использовалась для определения уровня кибервиктимизации. Для определения уровня чувствительности к кибербуллингу использовалась шкала «Чувствительность к кибербуллингу», разработанная Озербаш и Исмановой (2024). Для качественной части исследования была подготовлена полуструктурированная форма, разработанная исследователем, и получены качественные данные. Для того чтобы решить, какой анализ необходимо провести с данными, полученными от студентов в ходе исследования, сначала было проверено, соответствуют ли данные предположению о нормальности. Для этого сначала были проведены тесты Колмогорова-Смирнова и Шапиро-Уилка. При анализе результатов тестов Колмогорова-Смирнова и Шапиро-Уилка было видно, что переменные не имеют нормального распределения. Однако помимо тестов на нормальность используются и другие методы, позволяющие определить, соответствуют ли переменные предположению о нормальности. Если коэффициенты перекоса и эксцесса находятся в диапазоне [-1≤...≤1], то можно считать, что переменные распределены нормально. Поэтому были исследованы коэффициенты асимметрии и эксцесса оценок учащихся средней школы по Шкале кибербуллинга, Шкале кибервиктимизации и Шкале чувствительности к кибербуллингу и определенразличие оказалось не в пользу участников, обучающихся в государственных школах. В свете полученных результатов было установлено, что учащиеся государственных школ более чувствительны к кибербуллингу, чем те, кто учится в частных школах. Поэтому можно утверждать, что они реже становятся жертвами кибербуллинга. Кроме того, по мере повышения уровня чувствительности к киберзапугиванию увеличивалось и количество случаев киберзапугивания. Было обнаружено, что переменная ежедневного пользования Интернетом оказывает умеренное влияние на взаимосвязь между чувствительностью к кибербуллингу и кибербуллингом, а увеличение продолжительности ежедневного пользования Интернетом увеличивает силу этой взаимосвязи. Было обнаружено, что переменная осведомленности о кибербуллинге оказывает модерирующее влияние на связь между чувствительностью к кибербуллингу и кибербуллингом, а осведомленность студентов о кибербуллинге увеличивает силу этой связи. Чем выше осведомленность студентов о кибербуллинге, тем выше степень чувствительности к кибербуллингу и кибербуллингу. При рассмотрении результатов, относящихся к качественной части исследования, было видно, что большинство участников (n=11) смогли правильно воспринять и определить кибербуллинг, когда речь шла о том, как учащиеся средней школы воспринимают определение кибербуллинга. Однако некоторые участники (n=3) утверждали, что они знают, что такое кибербуллинг, но дают ему неверное определение. Было замечено, что все три студента воспринимают кибербуллинг как традиционный буллинг. Когда были изучены мнения участников о причинах кибербуллинга, большинство из них (n=6) заявили, что намеренно хотели вести себя негативно. Они объяснили, что намеренно демонстрируют негативное поведение, потому что хотят показать себя сильнее других. Некоторые из студентов (n=6) связывали причину такого поведения с низкой уверенностью в себе и чувством неадекватности. При изучении мнения участников о том, как они относятся к кибербулли в реальной жизни, большинство учеников, участвовавших в исследовании, заявили, что игнорируют их. Если посмотреть на то, как ученики средней школы пытаются защитить себя от кибербуллинга, то можно сказать, что участники (n=5) пытаются предотвратить кибербуллинг, защищая свои личные границы. Рассматривая уровень эмпатии участников по отношению к кибержертвам. Согласно полученным данным, можно сказать, что большинство участников могут сопереживать. Большинство студентов заявили, что кибержертвы заставляют их чувствовать себя плохо. Ключевые слова: Учащиеся средней школы, буллинг, кибербуллинг, киберзапугивание, кибервиктимизация, чувствительность к кибербуллингу
Benzer Tezler
- Ortaokul öğrencilerinde siber zorbalık/ siber mağduriyet davranışları ve internet saldırganlığı düzeyleri- Zonguldak örneği
Cyber bullying / cyber victimization behaviors and internet aggressiveness levels in middle school students - Zonguldak sample
AFİDE AKYÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıZonguldak Bülent Ecevit ÜniversitesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELTEM KÜRTÜNCÜ
- Üniversite öğrencilerinde internet bağımlılığının siber zorbalık ve siber mağduriyet ile ilişkisi
The relationship between internet addiction and cyberbullying and cyber victimization among university students
MELİS ERİŞLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
PsikolojiHaliç ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NESRİN DUMAN
- Cinsiyetin internet bağımlılığı, problemli internet kullanımı, siber zorbalık ve siber mağduriyet değişkenleri üzerine etkisi: Bir meta-analiz çalışması
The effect of gender on internet addiction, problemic internet use, cyber bullying and cyber victimization variables: A meta-analysis study
ÖZLEM ÖKSÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiBilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FERİDE KARACA
- Ortaokul ve lise öğrencilerinin siber zorbalık tutum ve duyarlılıklarının drama metoduyla incelenmesi
Investigation of the attitude and sensitivity of secondary and high school students towards cyber bullying with drama method
HASİBE ÖZER
Doktora
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEM SEFA SÜTCÜ
- Ergenlik döneminde siber zorbalık ile ilişkili bilişsel, duygusal ve sosyal faktörlerin boylamsal olarak incelenmesi
A longitudinal study of cognitive, emotional, and social factors related to cyberbullying in adolescence
BURAK AKDENİZ