Renewable energy transition in developing countries: A comparative analysis of Türkiye, Poland, and Bulgaria
Gelişmekte olan ülkelerde yenilenebilir enerji geçişi: Türkiye, Polonya ve Bulgaristan'ın karşılaştırmalı bir analizi
- Tez No: 968381
- Danışmanlar: PROF. DR. PINAR İPEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Enerji, Siyasal Bilimler, Uluslararası İlişkiler, Energy, Political Science, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 432
Özet
Bu tez, enerji ithalatına bağımlı gelişmekte olan ülkelerde yenilenebilir enerji dönüşümünün (RET) kurumsal düzeyde nasıl yönetişildiğini açıklamayı amaçlamaktadır. Kuramsal olarak Tarihsel Kurumsalcılık (Historical Institutionalism) ile Çok Düzeyli Perspektif (Multi-Level Perspective) yaklaşımlarını bir araya getiren bu çalışma, RET'in sadece teknik veya teknolojik bir süreç değil, aynı zamanda mevcut enerji rejimlerinin içinden geçen, çoğu zaman kademeli ve karmaşık ilerleyen bir kurumsal dönüşüm olduğunu ileri sürmektedir. Çalışmada, Türkiye, Polonya ve Bulgaristan örnek olayları, aynı dönemsel bağlamda (2011– 2023) ve benzer dışsal baskılar altında (Paris Anlaşması, AB Yönergeleri, Rusya- Ukrayna Savaşı gibi) karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Tezin temel hipotezi, enerji ithalatına bağımlı gelişmekte olan ülkelerde RET süreçlerinin büyük ölçüde patika bağımlılığı ve yerleşik kurumsal yapıların sürekliliği tarafından belirlendiğini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede, kurumsal değişimin normatif ya da değer temelli bir dönüşümden ziyade, çıkar yapılarına uyumlu biçimde, kademeli olarak gerçekleştiği gözlemlenmiştir. İkinci hipotezde, mezzo düzey kurumlar ile mikro düzey aktörler arasındaki kurumsal uyumun (coherence) varlığı, daha öngörülebilir ve istikrarlı bir dönüşümle ilişkilendirilmiştir. Türkiye'de bu uyumun kısmen sağlandığı, Polonya'da ise kamu ve özel sektör arasındaki etkileşimin zayıf olduğu, Bulgaristan'da ise uyumun büyük oranda dışsal aktörler (AB) tarafından sağlandığı görülmüştür. Üçüncü hipotez çerçevesinde, ülkelerin farklı kurumsal değişim yolları izlediği gösterilmiştir. Polonya'da yüksek takdir yetkisi ve güçlü yerleşik çıkar gruplarının oluşturduğu denge, dönüşümün sürüklenmesine yol açmış (sürüklenen yönetişim – drifted governance). Bulgaristan'da kurumsal atalete rağmen dışsal baskılarla katmanlı ama zorunlu bir uyum süreci gözlemlenmiş (zorunlu katmanlaşma – compelled layering). Türkiye'de ise güçlü piyasa talepleri ve düzenleyici aktivizm ile biçimlenen, ancak siyasi seçiciliğin filtrelediği bir dönüşüm süreci yaşanmış (kontrollü dönüşüm – gated conversion). Bu tez, literatüre hem kavramsal hem de ampirik düzeyde katkı sunmaktadır. Kavramsal olarak, Mahoney ve Thelen'ın (2010) kurumsal değişim tipolojisini genişletmekte ve“zorunlu katmanlaşma”ile“kontrollü dönüşüm”gibi yeni yönetişim modelleri önermektedir. Ampirik olarak ise, enerji dönüşümüne dair literatürde çoğunlukla göz ardı edilen enerji ithalatçısı gelişmekte olan ülkelerdeki süreçleri derinlemesine analiz ederek, bu ülkelerde kurumsal değişimin nasıl aktörler arası ilişkiler, rejim sürekliliği ve düzenleyici açıklık çerçevesinde yönetişildiğini ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This dissertation investigates how the renewable energy transition (RET) is governed institutionally in energy-importing developing countries. Theoretically, it integrates Historical Institutionalism and the Multi-Level Perspective to argue that RET is not simply a technological or market-driven shift, but a gradual and often complex process of institutional transformation embedded within existing energy regimes. The study uses Türkiye, Poland, and Bulgaria as comparative case studies, analyzing their RET pathways under similar temporal (2011–2023) and external pressures (e.g., the Paris Agreement, EU directives, and the Russia-Ukraine War). The central hypothesis posits that RET in energy-importing developing countries is primarily shaped by path dependencies and the persistence of entrenched institutional structures. Institutional change is shown to follow incremental, interest-aligned trajectories rather than normative or value-driven transformations. The second hypothesis highlights that the coherence between mezzo-level institutions and micro- level actors helps foster more predictable and stable RET processes. Türkiye displays partial coherence, Poland exhibits externally pressured yet institutionally constrained coherence due to the dominance of vested interests in the incumbent energy mix, while Bulgaria demonstrates externally driven coherence limited by regulatory inertia and a state-centric governance structure, resulting in adaptation shaped more by EU compliance than domestic initiative. The third hypothesis distinguishes the variation in institutional change trajectories across countries. In Poland, a combination of high iv discretionary power and strong vested interests has led to inaction—characterizing a drifted governance model. Bulgaria, under structural inertia and low domestic demand, has followed a compelled layering pattern driven by external compliance rather than domestic initiative. Türkiye's path, shaped by market demand and regulatory activism, has evolved into a gated conversion model, where transformation is selective, filtered by incumbent power and centralized discretion. The dissertation makes both conceptual and empirical contributions to the literature. Conceptually, it extends Mahoney and Thelen's (2010) institutional change typology by proposing new forms such as“compelled layering”and“gated conversion.”Empirically, it offers a rare in-depth analysis of RET governance in energy-importing developing countries—an area often neglected in transition studies—demonstrating how institutional change is mediated by actor relations, regime persistence, and regulatory openness.
Benzer Tezler
- Energy sustainability: Bridging the nexus between sustainability and development in Türkiye
Enerji sürdürülebilirliği: Türkiye'de sürdürülebilirlik ve kalkınma arasında köprünün kurulması
RIZA FİKRET YIKMAZ
Doktora
İngilizce
2025
EnerjiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiYer Sistem Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OKTAY FIRAT TANRISEVER
DOÇ. DR. İZZET ARI
- Benzin ve metanol yakıtlı bazı ateşlemeli motorlarda performans ve emisyon karakteristiklerinin incelenmesi
Başlık çevirisi yok
İBRAHİM KORKMAZ
- Yerel verilerin geleneksel mimari üzerindeki etkilerinin sürdürülebilirlik bağlamında karşılaştırmalı olarak incelenmesi: Akseki-İbradı ve Piemonte-val d'ossola örneği
A comparative study about the effects of local data on vernacular architecture in the context of sustainability: Akseki-İbradi and Piemonte-val d'ossola examples
İSA ÇAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL DEMİR
- CO2 salımı, enerji tüketimi, ekonomik büyüme ve dışa açıklık ilişkisi: Türkiye ve Çin üzerine bir inceleme
The relationship between CO2 emissions, energy consumption, economic growth and trade openness: A study on Turkey and China
ÖZGÜR ALTUN
- Türkiye için temiz enerjiye geçiş sürecinde bir optimizasyon model önerisi
An optimization model proposal for clean energy transition in turkey
YAĞMUR TORUL YÜREK
Doktora
Türkçe
2024
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGazi ÜniversitesiYönetim Bilişim Sistemleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAHAR ÖZYÖRÜK