Karahanlı Türkçesi Kur'an tercümesinin (TİEM73) tematik söz varlığı
The thematic vocabulary of the Karakhanid Turkish Qur'an translation (TIEM 73)
- Tez No: 968706
- Danışmanlar: PROF. DR. GALİP GÜNER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kavram alanı, sözlük, Kur'an tercümeleri, TİEM Nüshası, söz varlığı, Conceptual field, dictionary, Qur'an translations, TİEM Manuscript, vocabulary
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 339
Özet
Sözlük ve söz varlığı çalışmaları, bir milletin dilini, düşünce yapısını, kültürel birikimini ve toplumsal yaşantısını anlamada önemli kaynaklar arasında yer alır. Farklı biçimlerde hazırlanan sözlükler içerisinde, bütüncül bir bakış açısı sunan kavram alanı sözlükleri; milletin kültürünü, toplumsal yaşantısını ortaya koyan önemli kaynaklar arasındadır. Eski dönemlerden bu yana görülen kavram alanı sözlükleri Türk dilinde zaman zaman kesintiye uğramıştır. Ancak son yıllarda bu tür sözlüklere yönelik akademik ilginin artmasıyla kavram alanı temelli çalışmalar da yoğunluk kazanmıştır. Bu çalışmanın da bu alandaki eksikliğe katkı sağlayacağı ve Türk dilinin söz varlığı çalışmaları için bir başvuru kaynağı olabileceği düşünülmektedir. Bu doğrultuda, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış satır-arası Kur'an tercümelerinden TİEM 73 nüshasındaki isimler tespit edilmiş ve kavram alanlarına göre gruplandırılmıştır. Dönemin dil özelliklerini, sosyal ve kültürel yapısını yansıtan kavram alanı çalışması yapılmıştır. İki bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde Karahanlılar, Karahanlı Türkçesi, Kur'an'ın Türkçeye tercümeleri, Karahanlı Türkçesi Kur'an tercümeleri ile sözlük ve sözlük türleri, kavram alanı ve kavram alanı sözlükleri hakkında kısa bilgiler sunulmuştur. İkinci bölümde ise tarama yöntemiyle tespit edilen kelimeler, kullanıldıkları bağlam içinde değerlendirilmiş ve anlam ilişkilerine göre ilgili başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Eserde yer alan isimler; insan ve insan toplulukları, duygular, kişilik özellikleri, barınma, eğitim, felsefe, din, hukuk, coğrafya, yer-yön, bitki, hayvan, tıp, sağlık, renk, giyim, ticaret, matematik, yiyecek-içecek ve zaman gibi başlıklar altında, alt-üst anlam ilişkileri çerçevesinde incelenmiştir. Bu yönüyle çalışma hem Karahanlı döneminin söz varlığını ortaya koymakta hem de tematik sözlükçülük alanına katkı sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Lexicography and vocabulary studies are among the key sources for understanding a nation's language, way of thinking, cultural heritage, and social life. Among the various types of dictionaries, conceptual field dictionaries—which offer a holistic perspective—are important resources that reveal a nation's culture and social structure. Although conceptual field dictionaries have been observed since ancient times, such works in the Turkish language have occasionally experienced interruptions. However, in recent years, with growing academic interest in these types of dictionaries, studies based on conceptual fields have also gained momentum. It is believed that this study will contribute to addressing the gap in this area and serve as a reference for vocabulary studies in the Turkish language. In this context, nouns from the interlinear Qur'an translation written in Karakhanid Turkish, specifically the TİEM 73 manuscript, have been identified and grouped according to their conceptual fields. A conceptual field study has been conducted, reflecting the linguistic features and the social and cultural structure of the period. This study, consisting of two parts, first provides brief information about the Karakhanids, Karakhanid Turkish, Qur'an translations into Turkish, Karakhanid Turkish Qur'an translations, types of dictionaries, conceptual fields, and conceptual field dictionaries. In the second part, the words identified through scanning methods are evaluated within the context in which they are used and classified under relevant headings according to their semantic relationships. The nouns found in the work are examined within the framework of hierarchical semantic relationships under headings such as humans and human communities, emotions, personality traits, shelter, education, philosophy, religion, law, geography, direction and location, plants, animals, medicine, health, color, clothing, trade, mathematics, food and drink, and time. In this respect, the study both reveals the vocabulary of the Karakhanid period and contributes to the field of thematic lexicography.
Benzer Tezler
- Karahanlı Türkçesi Kur'an tercümesi ile Yeni Uygur Türkçesi Kur'an tercümesinde dinî söz varlığı: Karşılaştırmalı inceleme
Religious vocabulary in the Qur'an translations of Karakhanid Turkish and Modern Uyghur Turkish: A comperative analysis
EROL TOPAL
Doktora
Türkçe
2012
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Türkçe ilk Kur'an tercümesinin grameri
A grammar earliest translation of the Kur'an into Turkish
EROL ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiYeni Türk Dili Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GALİP GÜNER
- Berlin El Yazmaları Kütüphanesin'deki Eski Anadolu Türkçesi satır-arası Kur'an tercümesi (Giriş-Metin)
Old Anatolian Turkish inter-linear Qur'an translation in Berlin Manuscripts Library (Introduction-Text)
CEM TUNA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SUAT ÜNLÜ
- Anadolu'da Kur'an öğretim yöntemleri: Satır altı Kur'an tercümesi örneği (50b-100a)
Qur'an teaching methods in anatolia: Example of underline Qur'an translation (50b-100a)
TUĞBA KARS KIVRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKHAN ÖLKER
- Manisa İl Halk kütüphanesindeki 931 numarada kayıtlı olan eski Anadolu Türkçesine ait satır arası Kur'an tercümesinin grameri
The grammar of an old Anatolian Turkish interline Quran translation in Manisa Public Library which has record in 931
İBRAHİM ZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUAT ÜNLÜ