Euphemismus in der alltagssprache und in den fachsprachen der politik der internationalen beziehungen und des gesundheitswesens im Deutschen und Türkischen
Almanca ve Türkçe'de günlük konuşma, politika, uluslararası ilişkilerde ve sağlık alanında güzel adlandırma kullanımı
- Tez No: 98560
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. NİHAT ÜLNER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Alman Dili ve Edebiyatı, German Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Almanca
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Alman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 205
Özet
IV ÖZET Dil, insanların duygularım, düşüncelerini ve isteklerini başkalarına aktardığı en belirgin öğelerden birisidir. Toplumda bireyler dil yoluyla ortak kültürel değerleri paylaşırlar ve başkalarına aktarırlar. Duyguların, düşüncelerin ve isteklerin aktarımında bilinçli ya da bilinçsiz olarak güzel adlandırmayı kullanırız. Köken olarak“güzel adlandırma”kavramı Yunanca' dan (eu(pr|U£a>) türemiş olup, uygun kelimeleri kullanmak veya uygun konuşmak anlamlarına gelmektedir (Metzler Lexikon Sprache 1993, S. 176). Güzel adlandırma kavramı aynı zamanda Almanca' da“gizleyici, güzelleştirici, açımlayıcı, dolambaçlı ifade edici, saklayıcı, örtücü, kaplayıcı kelime”şeklinde kullanılmaktadır. Türkçe'de ise bu kavram Doğan Aksan (1998: Cilt 3 S. 100) tarafından“güzel adlandırma, örtmece, hüsn-ü tabir, dolamlama ve edebi kelam”şeklinde tanımlanmaktadır. Bir toplumda veya kültürde ifade edilmesi uygun olmayan şeyler, başka bir toplumda veya kültürde gayet masum bir şekilde ifade edilebilir. Güzel adlandırma, ilk etapta kavramların korkutucu, ürkütücü, çirkin, fena, endişe verici içeriklerini hafifletmek, tamamen örtmek veya gizlemek için kullanılmaktadır. Sıklıkla yabancı kelimeler de güzel adlandırmada kullanılmaktadır. Örneğin: İngilizce kökenli olan“transpirieren”kelimesi Almanca' da aynı anlama gelen“schwitzen”kelimesi yerine kullanılmaktadır. Her iki kelimenin aynı anlama gelmesi, yabancı kelimenin o dilde güzel adlandırma olarak kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Günlük hayatta kelimelerimizi dikkatli bir şekilde seçerek konuştuğumuz konuların başında cinselliğimiz, dünyevi varlığımızın sona ermesi (ölüm), bedenimizin salgıları ve vücudumuzun bazı kısımları (cinsel organlarımız gibi) gelmektedir ve biz bu alanlarda çoğu zaman güzel adlandırma kullanırız. Bu kelimelerin bir çoğu her ne kadar hayatın gerçeklerini ifade etseler de her zaman duygusal bir değeri içerir. Dini alanda tabu durumundaki bir çok kelime ve kavram güzel adlandırmalı bir şekilde ifade edilmektedir. Toplumda“hayalet”,“kötü ruh”,“cin”,“peri”gibi varlıkların isminin anılmasıyla birlikte bunların anılan yere geleceği gibi bir inanç bulunmaktadır. Bunun için bu varlıkları ifade eden kavram ve kelimelerin yerine kulağa daha hoş gelen, yumuşak, güzelleştirilmiş veya nezaket içeren kelimeler kullanılmaktadır. Güzel adlandırma kullanmanın temelinde,“söz konusu olan kimsenin duygularının”korunması bulunmaktadır. Diğer taraftan görgü kurallarına saygı ve nezaket de burada önemli bir rol oynamaktadır. Doğal olarak konuşucu karşısındakini, alıcıyı ya da kamuoyunu etkileyebilmek için de güzel adlandırma kullanmaktadır. Güzel adlandırmayla toplumda dilsel bir uyum sağlanabilmektedir. Özellikle sosyal statünün oluşmasında kullanılan güzel adlandırmalar büyük bir önem taşır. Örnek verecek olursak:“çöpçü”yerine“temizlik görevlisi”denilmesiyle o kişi topluma daha uyumlu birisi olur, daha verimli çalışması sağlanır. Türkçe ve Almanca' daki güzel adlandırmaları karşılaştırmalı olarak incelersek, oluşan ilişkileri üç grupta değerlendirebiliriz: 1.Birebir ilişkiye denk düşen eşdeğerlikler 2.Birebir ilişkiye denk düşmeyen, fakat başka sözlerle açımlanan eşdeğerlikler 3. Her iki kültürün, dinin ve yaşam tarzının farklılığından kaynaklanan ve açımlanamayan eşdeğerlikler Bu özetten de anlaşılacağı gibi her iki dildeki güzel adlandırmaların karşılaştırmalı olarak incelenmeye değer oldukları görülmektedir. Bizim amacımız burada okuyucuya yeni bir ufuk açmak ve bu konuya bir ilgi uyandırmaktır.
Özet (Çeviri)
ZUSAMMENFASSUNG Das Medium Sprache ist eines der wichtigsten Elemente, mit dem die Menschen ihre Gefuhle, Gedanken und Wiinsche den anderen mitteilen. Die Individuen der Gesellschaft iibertragen und verteilen sich die gemeinsamen kulturellen Werte untereinander durch die Sprache. Bei der Übertragung von Gefühlen, Gedanken und Wiinschen an die anderen wenden wir uns bewuBt wie auch unbewuBt an den Euphemismus. Der Begriff“Euphemismus”stammt aus dem Griechischen und bedeutet“angenehme Worte gebrauchen, günstig reden”(Metzler Lexikon Sprache 1993, S. 176). Weiterhin kann man den Euphemismus auch als“verhüllendes, beschönigendes, umschreibendes Wort, Hullwort, Hehlwort”definieren. In der türkischen Sprache wird dieser Begriff im Sinne von“güzel adlandırma, örtmece, hüsn-ü tabir, dolamlama und edeb-i kelam”verwendet (Aksan 1998, Bd.3 S. 100). Manche Dinge, die in einer Gesellschaft und Kultur zur ÂuBerung und Symbolisierung sehr ungeeignet sind, können in einer anderen Gesellschaft und Kultur ziemlich unschuldig bzw. unbedeutend geâuBert werden. Euphemismen werden in erster Linie benutzt um erschreckende, abscheuliche, beângstigende Bedeurungsinhalte der Begriffe abzuschwachen öder total zu verhüllen. Hâufig werden auch Fremdworter euphemistisch verwendet, z.B.“transpirieren”für“schwitzen”. Die Themen in unserem alltâglichen Leben, die wir berücksichtigen und mit denen wir vorsichtig umgehen, wie z.B. Sexualitat, das Ende des Lebens, Absonderungen des Körpers und manche Körperteile (Genitalien des menschlichen Körpers) werden immer in euphemistischer Weise ausgedrückt. Viele Worter aus diesen Bereichen schildern die Wahrhaftigkeit des Lebens aber beinhalten meistens emotionale Werte. im Bereich der Religion gibt es mehrere tabuisierte Begriffe, die auf euphemistische Weise ausgedrückt werden. Der Glaube,m da!3 durch eine Namensnennung Geister und Dâmonen herbeigerufen werden können, ist in der Gesellschaft fest verankert. Anstelle eines mit einem Wort belegten Begriffes verwendet man ein friedliches, beschönigendes öder höfliches Ersatzwort. Der Grund fur den Gebrauch des Euphemismus ist also die“Schonung der Gefühle von Betroffenen”. Andererseits spielen“Takt und Rücksicht”auf die bestehenden Anstandsnormen eine wichtige Rolle. Natürlich gebraucht der Sprecher den Euphemismus um den Gegner oder die öffentliche Meinung zu beeinflussen. Durch Euphemismen kann man in der Gesellschaft eine sprachliche Harmonie herstellen. Ganz offenkundig sieht man dies im Zusammenhang mit dem Sozialprestige. Wenn wir die deutschen und tiirkischen Euphemismen komparativ betrachten, können wir folgende drei Gruppen feststellen: 1. Aquivalenz in eins zu eins Relation, 2. keine Aquivalenz in eins zu eins Relation, aber eine entsprechende Umschreibung vorhanden, 3. keine Aquivalenz, wegen der Verschiedenheit der unterschiedlichen Religionen, Kulturen und Lebensarten. Aus dieser Zusammenfassung ist ersichtlich, dafî der Euphemismus eine komparatistisch untersuchungswerte Erscheinung in der deutschen bzw. türkischen Sprache ist. Es ist unser Ziel, hier dem Leser einen neuen Weg zu eröffhen und diesem Thema in ein neues Blickfeld zu bringen.
Benzer Tezler
- Der Sinnbereich Ironie im Deutschen und im Türkischen Ein Beitrag zum semantischen und lexikologischen Sprachvergleich
Almancada ve Türkçede ironi kavramları anlambilimi ve sözlükbilimi açısından dilsel karşılaştırma
NAZAN DALGIÇOĞLU
Yüksek Lisans
Almanca
2010
Alman Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN YILDIZ
- Yeni Uygur Türkçesinde örtmeceler
Euphemisms in modern Uighur
SADIK BAYKARA
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEVZAT ÖZKAN
- Arapça ve Rusçada hastalık ve ölüm ifade eden örtmeceler
Euphemisms of death and illness in Arabic and Russian
ALSU TUNCER
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimGazi ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET HAKKI SUÇİN
- İletişim sosyolojisi açısından örtmeceler: Dede Korkut örneği
Euphemisms from the viewpoint of sociology of communication: The case of Dede Korkut
MUSTAFA CANKUT KURT
- Azerbaycan Türkçesinde örtmeceler ve Türkiye Türkçesi ile karşılaştırmalı çalışma
Azerbaijan and Turkey Turkish with Turkish euphemism comparative study
TURKAN JAFAROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT