Geri Dön

Osmanlı Devleti'nde Tanzimat sonrası şeyhülislamlık kurumu

After the Tanzimat the office of sheikh-ul Islam in the Ottoman State

  1. Tez No: 98659
  2. Yazar: ESRA YAKUT
  3. Danışmanlar: PROF. DR. AHMET YAŞAR OCAK
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2000
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 400

Özet

ÖZET İslâmiyet'in ortaya çıkışı ile birlikte doğan ve müftüler tarafından yürütülen fetva verme görevi.şeyhülislâmlık makamının Osmanlı Devleti'nin merkez örgütü içerisinde yer alan bir organ olarak ortaya çıkıp bu görevi üstlenişine kadar, örgütsel bir eylem olmaktan çok bağımsız bir mekanizma olarak işlev görmüştür. Fatih Sultan Mehmed'in yönetimde izlediği merkezileşme politikası sırasında bağımsız bir organ olarak devlet teşkilâtı içerisinde yapılanan şeyhülislâmlık makamı, başlangıçta sadece fetva verme görevini üstlenmiş olmasına rağmen, XVI. yüzyıldan itibaren ilmiye teşkilâtının başına geçerek ulemanın atama ve azil işlerinin yanında, şer'i mahkemeler, medreseler ve talebe-i ulûmla ilgili işlere de nezâret etmiştir. II. Mahmud döneminde, şeyhülislâmlık makamı ve bu makama bağlı çalışan çeşitli memurların topluca Ağakapısı binasına taşınmaları ve Meşihat'ı ilgilendiren bütün işlerin bu binadan yürütülmesi birimin kurumsallaşması yönünde önemli bir adım olmuştur. Yine bu dönemde Meclis-i Vükelâ'nın teşkil edilip, şeyhülislâmın daimi üye olarak bu meclis içerisinde yerini alması, onun siyasî hayat içerisinde oynadığı rolün devamlı hale gelmesine bir zemin hazırlamıştır. Tanzimat'la birlikte her alanda olduğu gibi adalet ve eğitim alanlarında da Batı tarzında kurumlar oluşturulmuştur. Oluşturulan bu kurumlara karşın mevcut geleneksel kurumların başındaki konumlarını devam ettiren şeyhülislâmlar, Meclis-i Vükelâ üyesi olmaları nedeni ile siyasî alandaki yetkilerini de sürdürmüşlerdir. Bu dönemde Meşihat Dairesi içerisinde açılan meclislerin sayıca artması kurumsallaşma sürecinin hızlanması ile doğrudan orantılıdır.II. Abdülhamid'in iktidarı sırasında şeyhülislâmlık makamı üzerindeki devlet kontrolü arttırılmış, şeyhülislâmın elinde bulundurduğu fetva yetkisinden ve ulema üzerindeki etkisinden çekinen padişah sadece çok güvendiği kimseleri bu makama getirmeye başlamıştır. II. Abdülhamid, izlediği İslamcı politika doğrultusunda, din işlerinin devlet eliyle idaresinde önemli rol oynayan Meşihat Makamı içerisinde de dini yayınların denetimi, Kur'an-ı Kerim'in basımının kontrolü gibi işlerle ilgilenen organları oluşturmuştur. II. Meşrutiyet'in ilânını takip eden yıllarda İttihad ve Terakki Cemiyeti'nin dinin ve dinî kurumların devlet yönetimi içerisinde yeniden yapılanmasına yönelik izlediği politikalar doğrultusunda Meşihat Dairesi yeniden şekillendirilmeye ve yapılandırılma ya çalışılmıştır. Bu amaçla Meşihat'ın diyanet işleri dışındaki diğer görevlerine son verilmiş, fakat dinin devlet işlerinden soyutlanması konusunda tam anlamı ile başarıya ulaşılamamıştır. Şeyhülislâmların siyaset sahnesi içerisinde doğrudan rol oynamaya başlamaları ve dinî kimlikleri kadar siyasî bir kimlikte taşımaları İttihadçıların amaçlanan noktaya ulaşmalarını engellemiştir. I. Dünya Savaşı'nm sonlarında İttihad ve Terakki Partisi'nin siyasî gücünü yitirmesi ile birlikte savunduğu fikirler ve uygulamaya koyduğu düşüncelerde de geri adımlar atılmış, bu bağlamda Meşihat Dairesi'nin elinden alınan adlî yetkileri iade edilmiş ve şeyhülislâmlık, Ankara Hükümeti'nin 1 Kasım 1922 tarihinde Osmanlı Devleti 'ne bağlı bütün kurumları ilgasına kadar varlığını sürdürmüştür.

Özet (Çeviri)

SUMMARY The fatwa authority which appeared as the emergenge of Islam and executed by muftis had functioned as an autonomous mechanism more than an organized activity until the office of sheikh-ul-Islam was founded as an organ taking place within the central organization of the Ottoman State and was put in charge of that authority. The office of sheikh-ul-Islam which has been structured in the State's organization as an autonomous organ during the policy of centralization which Fatih Sultan Mehmed has used in his term of office, has presided over the organization of the religious class and besides the dismissal and appointment of the ulema he also controlled the affairs relating to the courts of sharia, madrasahs and the students of sciences after the XVIth century while he was only put in charge of the fatwa authority at the very beginning. In the period of Mahmud II, it has been an important step for the institutionalization of the unit that, the office of sheikh-ul-Islam and his subordinate officers have moved to the building of the chief of janizaries togetherly and all the religious affairs have been started to be executed from this building. It has also prepared the ground for the continuity of his part which he was playing in the political life that the cabinet council was organized and the sheikh-ul-Islam has taken place within the council as a permanent member in this period. By the Tanzimat, there existed western kind of institutions in the fields of justice and education as all the other ones. The sheikh-ul-Islams, who persist in presiding over existing traditional institutions despite these newly established ones, have also persisted their political powers through their membership of the cabinet council. It is directly proportional that the councils gathered within the department of religion have quantitatively increased as the process of institutionalization has accelerated.IV During the government of Abdulhamid II, the control of the state was intensified over the office of sheikh-ul-lslam, the Sultan feared from his authority of fatwa and his influence on the ulema, has started to appoint only the persons to this office whom he trusted completely. According to his Islamist policy, Abdulhamid II has established new organs, concerning the affairs such as control of the religious publication, printing of Koran, within the office of religion which has an important part in handling of the religious affairs by the state. In the years following the declaration of Second Constitutional Era, the Department of Religion has been tried to be reformed and restructured according to the policies of the Corporation of Progress and Union (=CPU) aiming to reform the religion and religious institutions in the state's government. For this reason, other than the religious affairs all other functions of the department of religion has been cancelled, however the separation of the religion from the state's affairs couldn't be thoroughly achieved. It prevented Unionists from achieving the aiming point that the sheikh-ul- Islams have started to play a direct part in the political world and that they had a political identity as well as their religious one. At the end of the First World War as CPU diminished its political power, it also renounced the ideas underpinned and the thoughts put into practice, so the juridical authorities of the department of religion have given back which had been taken and the office of sheikh-ul-lslam has existed until the date of November 1st 1922 when all the institutions depending on the Ottoman State were abolished by the Ankara Government.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    774529

    Osmanlı Devleti'nde modernleşme dönemi (1879-1924) dava belgelerinin düzenlenme biçimi

    The redaction of case documents during the modernization period (1879-1924) in the Ottoman Empire

    AYŞE ŞEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    HukukGalatasaray Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA GÜL KARAGÖZ

  2. Tez No

    613392

    Osmanlılarda yetim mallarının idaresiyle ilgili 1324 tarihli nizamnamenin fıkıh ilmi açısından değerlendirilmesi

    The evaulation of the regulation dated 1324 on the administration of orphans' goods in Ottoman State in terms of the science of fiqh

    EMİNE RAŞİDE ERTÜR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DinMarmara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. KEMAL YILDIZ

  3. Tez No

    308979

    Osmanlı Devleti'nde Tanzimat Sonrası Dönemde yerel yönetimlerin mali yapıları: İstanbul örneği

    Financial structures of local governments After Tanzimat Period in Ottoman Empire: Istanbul case

    CEM ÖZGİDER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Kamu YönetimiÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

    Maliye Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ESRA SİVEREKLİ DEMİRCAN

  4. Tez No

    494061

    İttihat ve terakki: Zihniyet ve siyaset

    Committee of union and progress: Mindset and policy

    TAMER USTA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Siyasal BilimlerCumhuriyet Üniversitesi

    Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HALİS ÇETİN

  5. Tez No

    621941

    Tanzimat sonrası Osmanlı hapishane mimarisi: Işınsal plânlı örnekler

    Ottoman prison architecture after Tanzimat era: Examples of radial plan typologies

    SELAHADDİN SEZER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    MimarlıkÇankaya Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ CEREN KATİPOĞLU ÖZMEN

Geri Dön