Konya Mevlana Müzesi'nde yer alan Rüstem Paşa'nın vakfettiği tezhipli Kur'an-ı Kerimler
Illuminated Quarans bestowed by Rustem Pasha in Konya Mevlana Museum
- Tez No: 99978
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. RÜSTEM BOZER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Sanat Tarihi, Crafts, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 396
Özet
TEZ ÖZETİ Gümüşışık, Gaye, Konya Mevlâna Müzesi'nde Bulunan Rüstem Paşa'nın Vakfettiği Tezhipli Kur'an-ı Kerim'ler, Yüksek Lisans Tezi, Danışman Yard. Doç. Dr. Rüstem Bozer, 196 sayfa Bu çalışmada, Mevlâna Müzesi'nde yer alan, vakıf kayıtlarından Rüstem Paşa tarafından vakfedildikten anlaşılan tezhipli Kur'an-ı Kerim'ler ele alınmaktadır. Araştırmamızda öncelikle bu beş Kur'an-ı Kerim katalog sistemi içerisinde detaylı olarak tanıtılmış, daha sonra karşılaştırmalara da yer verilerek çeşitli açılardan değerlendirilmiş ve Türk tezhip sanatı içerisindeki yeri ortaya konmaya çalışılmıştır. Ayrıca sanatçı ve tarihlendirme konularında, birtakım verilerden hareketle çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Müzede 1, 2, 4, 5 ve 6 numaralarda kayıtlı bulunan Kuranların boyları 31.5 ile 43cm.; enleri de 20 ile 28.5cm. arasında değişmektedir. 1, 4, 5 ve 6 no'lu Kur'an'larm cildi deri, 2 no'lu Kur'an-ı Kerim' inki ise lakedir. Cilt iç kapakları katı' tekniğiyle bezenmiştir. 5 no'lu Kur'an-ı Kerim dışındakiler yoğun şekilde tezhiplenmiştir. Tezhibin yoğun olarak kullanıldığı alanlar, vakıf sayfaları, zahriye sayfaları, serlevhalar, sûre başlarının bulunduğu sayfalar, hatim duası sayfası ve falname sayfalarıdır. Bunların dışında duraklar ve sayfa kenarlanna yerleştirilen güller de müzehheptir. Karşılıklı yerleştirilmiş zahriye sayfası ve müzehhep hatim duası sayfası sadece 1 no'lu Kur'an-ı Kerim'de; falname sayfası da 1 ve 2 no'lu Kur'an-ı Kerimlerde görülür. Süsleme bakımından en önemli sayfa olan serlevha sayfalarının düzenlenişi, kullanılan motif ve kompozisyonlar dışında birbirlerine benzemektedir. Yalnız 4 no'lu Kur'an-ı Kerim tek haşiyeliserlevha düzenlemesi ile diğerlerinden ayrılır. Serlevhalardan sonra tezhibin en çok kullanıldığı yer olan sûre başlarının süsleme özellikleri incelendiğinde, herhangi bir kurala bağlı kalınmadığı sonucuna ulaşılır. Kur'an-ı Kerim'lerde kullanılan hakim renkler, altın yaldız ve laciverttir. Bunların dışında sarı, yeşil, kırmızı, beyaz, pembe, turuncu ve eflatun belli bir kurala bağlı kalmaksızın kullanılmıştır. Tezhibin en önemli unsurlarından olan motifler, incelediğimiz örneklerde ağırlıklı olarak bitkiseldir. Yalnız sûre başlarını ve yazı alanı tezhibini kuşatan bordürlerde geometrik motiflere rastlanır. Kur'an-ı Kerim'lerin bezenmesinde en sık kullanılan kompozisyon, hatayı, penç, goncagül ve yaprak motiflerinin kıvrım dallarla birbirlerine bağlandığı kompozisyondur. Motifler ile uygulandıkları alan arasında bir ilişki saptanamamıştır. Hatay'ı, penç, goncagül ve çeşitli yaprak motifleri dışında, rumiler, çin bulutları, stilize palmet benzeri motifler de sıklıkla kullanılmıştır. Zengin tezhipleri ile dikkati çeken eserlerin müzehhipleri ne yazık ki bilinmemektedir. Buna karşın 1, 2 ve 5 no'lu Kur'an-ı Kerim'lerin ketebe kayıtlarından hattat isimleri öğrenilmektedir. Kur'an-ı Kerim'lerden sadece 2 no'lu Kur'an-ı Kerim'in yazımının bittiği tarih verilmiş, diğerlerinde tarih ile ilgili hiçbir bilgiye rastlanılmamıştır. Bu nedenle diğer örneklere, stil kritiği yöntemiyle 16. yüzyılın ilk yarısı ile ikinci yansı arasında değişen yaklaşık tarihler verilmiştir.
Özet (Çeviri)
SUMMARY Gümüşışık, Gaye, Illuminated Qur'ans Bestowed by Rustem Pasha in Konya Mevtana Museum. Master Thesis, Advisor Yard. Doç. Dr. Rüstem Bozer, 196 pages. In this work, illuminated Qur'ans which bestowed by Rustem Pasha in Konya Mevtana Museum are studied. In our study, first of all, this five Qur'ans are introduced in the catalogue system, and then its position in Turkish illumination art has been tried to be found by making comparisons where necessary. Also, by the help of some informations about the subject, original opinions are expressed about the artists and chronicling of the Qur'ans. In the museum, the Qur'ans which are registered as number 1, 2, 4, 5 and 6 have heights that differs between 31.5-43cm. and widths that differs between 20-28.5cm. The Qur'ans numbered as 1, 4, 5 and 6 have leather bindings whereas No. 2 has a lacquered binding. The Qur'ans except No. 5 are fully illuminated. The places where the illumination is commonly used are the bestowal pages, first pages (zahriye), frontispieces, heading of the sûras, colophon pages and falname pages. Besides, the roses which are placed on the marginals and the duraks are also illuminated. Only in No. 1, the first page and the illuminated colophon page are placed against each other. On the other hand, only No. 1 and No. 2, have the falname pages. By means of ornament frontispieces are the most important pages and are similar to each other except motifs and compositions used.Only No. 4 has a frontispicece arrangement with a single 'haşiye' which differ this Qur'an from the others. When the headings of suras, which comes after the frontispieces in ornament importance, are examined in decorative properties, it is concluded that no specific rules are obeyed. The colours that are mostly used in Qur'ans are dark blue and gold. Besides, yellow, green, red, white, pink, orange and lilac are also used without any rule. Motifs, which are one of the most important elements in illumination are oftenly floral. Only, on the borders that surround the text and the headings of the suras geometric motifs are seen. In Qur'an decoration the most commonly used composition is the one which is formed by the relation of hatayi, penc, goncagul and leaf motifs with each other by scrolling branches. A connection between the motifs and the places where they are used can not be determined. Besides, hatayi, penc, goncagul and different kinds of leaf motifs like palmets are oftenly used. Unfortunately, the illuminatiors of the manuscripts which attracts attention with their rich illumination are not known. On the other hand, in No.1, 2 and 5, the names of the calligraphers can be learned from their record of 'ketebe'. Although an information about the date of which the written text is finished can be found in Qur'an No. 2, no information about the date can be found in the other Qur'ans. Because of this, approximate dates are given to the Qur'ans, between the first and the second periods of 16. Century in terms of the style critique methods.
Benzer Tezler
- Kirkitli dokumalarda 'Türkmen aynası' motifi
'Türkman aynası' motif at carpets and kilims
ŞEBNEM KOŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. ŞERİFE ATLIHAN
- Münşeât mecmuası Konya Mevlana Müzesi Kütüphanesi 7068 (inceleme-metin-tıpkıbasım)
Mecmua of Munseat Konya Mevlana Museum's Library 7068 (study-text-faximile)
ÜLKÜ KARAKOÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. ATABEY KILIÇ
- Konya Mevlâna Müzesi Müzelik Eserler bölümünde bulunan Osmanlı dönemi ciltleri
Ottoman era bindings in curatorial department of Konya Mevlana Museum
HACER KARA
- Mevlana müzesinin insansız hava aracı ile modellenmesi
Modelling of Mevlana Museum with unmanned aerial vehicle
AHMET ŞASİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Jeodezi ve FotogrametriSelçuk ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT YAKAR
- Konya Mevlevîhânesi'ndeki 51-45-35-13-53 ve 93 numaralı mektup zarfları ve içerikleri
Letter envelopes No. 51-45-35-13-53 and 93 in Konya Mevlevi lodge and their contents
BÜŞRA YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ArşivSelçuk ÜniversitesiMevlâna ve Mevlevîlik Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN KUNDURACI