Gelişimsel Düzenleme Modeli çerçevesinde genç yetişkin, orta yaş ve yaşlılıkta kontrol stratejilerinin incelenmesi
Developmental regulation across adulthood: An investigation of control strategies in young, adulthood, middle age and old age
- Tez No: 100463
- Danışmanlar: PROF.DR. RÜVEYDE BAYRAKTAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
ÖZET Araştırmanın temel amacı, yetişkin gelişimini açıklayan modellerden biri olan“gelişimsel düzenleme modelini”, genç yetişkinlik, orta yaşlılık ve yaşlılık olmak üzere üç ayrı dönemde ayrıntılı olarak irdemelektir. Bu amaç doğrultusunda, modelin önemli bileşenleri olan optimizasyon ve kontrol stratejileri ile yetişkinlikteki gelişimsel hedeflerde ortaya çıkan değişmeler, gelişimsel olarak incelenmiştir. Modeldeki stratejilerin işlerliği ile yakından ilişkili olabileceği düşünülerek bireylerin yaşama bakış açıları da bir değişken olarak ele alınmıştır. Araştırmanın örneklemini 20-75 yaşları arasında orta dereceli okul (orta ve lise) ve yüksekokul (yüksekokul, üniversite veya daha üst düzeyde eğitim) mezunu kadın ve erkek denekler oluşturmuştur. Her yaş grubunda yaklaşık 120 denek olmak üzere toplam 361 denek araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak gelişimsel düzenleme modeli çerçevesinde geliştirilen“Optimizasyon ve Kontrol Stratejileri Ölçeği (OPS Ölçeği)”,“Yaşam Yönelimi Testi”kullanılmış ve deneklerin temel yaşam alanlarına (iş yaşamı, sosyal yaşam gibi) ilişkin gelişimsel hedeflerini belirlemek üzere açık uçlu bir soru sorulmuştur. Araştırmanın amacı doğrultusunda ilk olarak, Optimizasyon ve Kontrol Stratejileri Ölçeği psikometrik açıdan sınanmış, sözü edilen ölçme aracının genel olarak ilgili değişkenleri güvenilir düzeyde ölçtüğü görülmüştür. Daha sonraki aşamada, OPS Ölçeğini oluşturan ölçeklere ait alt boyutların her bir kontrol stratejisini ne derece iyi temsil ettiğini belirlemek üzere doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Bulgular, genel olarak optimizasyon ve kontrol stratejilerinin iyi tanımlandığını ve birbirinden güvenilir bir biçimde ayrılabilen yapılar olduğunu göstermiştir. Ancak, model ilk kez araştırmamızda Türk örneklemi üzerinde sınandığı için,“başlangıç model”olarak tanımlanmış ve her bir stratejiyi en iyi açıklayan alt boyutlara ulaşıncaya kadar çok sayıda model denenmiştir. Sonuçta daha az sayıda alt boyutla temsil edilen bu son modelin, yetişkinlik ve yaşlılığı kapsayan örneklemden elde edilen veriyi başlangıç modele göre daha iyi açıkladığı görülmüştür.II Araştırmanın amacı doğrultusunda, başarılı bir yetişkinlik için önemli işlevi olduğu öne sürülen kontrol stratejilerini yordamada, daha üst düzeyde bir süreç olarak tanımlanan optimizasyonun ve bir kişilik özelliği olan yaşama bakış açısının anlamlı katkıları olup olmadığını incelemek amacıyla, elde edilen verilere hiyerarşik regresyon analizi uygulanmıştır. Bulgular; optimizasyon ve yaşama bakış açısının, ödünleyici birincil kontrol stratejisi dışında diğer stratejileri (seçici birincil, seçici ikincil ve ödünleyici ikincil) anlamlı düzeyde yordadığmı göstermiştir. Optimizasyon ve kontrol stratejilerinin yaşa, cinsiyete ve eğitim düzeyine göre değişip değişmediğine ilişkin elde edilen bulgular ise ödünleyici birincil kontrol stratejisi dışında tüm stratejilerde yaşa göre farklılık olduğunu ortaya koymuş, bunun yanısıra tüm stratejilerin ileri yaşlarda daha fazla kullanıldığı görülmüştür. Seçici ikincil kontrol stratejisinde yaş grubu ve eğitim düzeyi ortak etkisi anlamlı bulunmuş; eğitim düzeyi yüksek genç bireyler, bu stratejiyi daha fazla kullanırken, ileri yaşlarda eğitim düzeyi daha düşük bireyler seçici ikincil kontrolü daha fazla kullanmışlardır. Ödünleyici ikincil kontrol stratejisi açısından da kadınların erkeklere göre bu stratejiyi daha fazla kullandıkları görülmüştür. Kontrol stratejilerini karşılaştıran özetleyici analiz sonucuna göre ise, yaşlı grup dışında birincil kontrolün ikincil kontrol stratejilerine tercih edildiği, cinsiyet açısından da erkeklerin kadınlara göre birincil kontrolü daha fazla tercih ettikleri görülmüştür. Gelişimsel hedefler açısından elde edilen bulgular; bireylerin içinde bulundukları gelişim dönemine paralel biçimde hedefler belirttiklerini ortaya koymaktadır. Buna göre genç yetişkinler iş, aile ve ekonomik hedefleri daha sıklıkla ifade ederken, orta yaşlı ve yaşlılar sağlık, toplumsal, sosyal faaliyetler ve kişisel ilgilere yönelik hedeflere daha fazla yer vermişlerdir. Bunun yanısıra, genç yetişkinlikten yaşlılığa doğru deneklerin belirttikleri hedeflerde gelişimsel kazançlar yönünde bir gerileme gözlenirken, kayıplardan kaçınmada artış olduğu görülmüştür. Araştırmamızdan elde edilen bulgular, temel alınan gelişimsel düzenleme modeli, diğer araştırma bulguları ve kültüre özgü farklılıklar çerçevesinde tartışılmıştır.
Özet (Çeviri)
m ABSTRACT The main purpose of this study was to investigate the“developmental regulation model”from a life-span perspective. Optimization and control strategies and developmental goals were investigated in the frame of this model. And life orientation variable was added to the design assuming that optimism/ pessimism may be closely related with control strategies. The sample consisted of 361 male and female subjects aged 20-75 years from different educational levels. There were three age groups representing young adulthood, middle age and old age.“Optimization and Control Strategies Scale (OPS Scale)”and“Life Orientation Test”were used for collecting data. And subjects were also asked to write down the three“most important personal plans and goals for the next five to ten years in their life”in order to assess their current developmental goals. Firstly, Optimization and Control Strategies Scale was tested psychometrically using internal consistency, split-half reliability and confirmatory factor analysis. The scales for measuring optimization and control strategies proved to be well identified and clearly separable in structural equation modelling analyses. Since the developmental regulation model was tested both empirically and statistically for the first time in a Turkish sample, the first model was named as an initial model. In order to get the most representative model for our sample, a number of different models were tested. The most fitted model to the data was labelled as a revised model for this study. Furthermore, hierarchical regression analyses were carried out to investigate the predictive relations of optimization and life orientation to control strategies. The results showed that optimization and life orientation significantly predicted the control strategies (selective primary, selective secondary and compensatory secondary) except the compensatory primary control strategy. The main and interaction effects of age groups, sex and education level were investigated in the endorsement of control and optimization strategies. A significant main effect of ageIV revealed that use of all control strategies except the compensatory primary control increased by age. In addition, it was revealed that the effects of age variable significantly interacted with education level on the scores of selective secondary control strategy. Further post-hoc analyses yielded that young adults with higher education level were used this strategy more than those with lower education level. In the old age groups, on the contrary, participants with higher education were used the selective secondary control strategy less than those with lower education. The main effect of sex was also significant, indicating that female participants used the compensatory secondary control strategy more than males. To get a conclusive explanation, control strategies were also compared. This comparison indicated that the primary control was used more than the secondary control in all age groups except the oldest one. Strategy and gender interaction revealed that male participants were used more primary control strategies than female participants. The findings related to developmental goals indicated that adults at all age groups focused on age-appropriate goals. Young adults frequently nominated work, family and finance related goals where as middle-aged and older adults listed goals associated with personal health, directed toward community issues and addressing free time and leisure. And findings also demonstrated that there was a continuous decline in gain-oriented goals across age groups and a concomitant increase in loss- oriented goals. The findings were discussed in the context of developmental regulation model, empirical studies and cultural differences.
Benzer Tezler
- Gelişimsel düzenleme modelleri çerçevesinde beliren yetişkinlerde gelişimsel hedefler ve iyilik halinin incelenmesi
Developmental regulation models: An investigation of developmental goals and well-being in emerging adulthood
DENİZ KURT
- Türkiye iktisat politikalarının belirlenmesinde iktisadi kurum-kural ve kuruluşların rolleri
Başlık çevirisi yok
İBRAHİM GÜRAN YUMUŞAK
- Psikolojik dayanıklılık ve gelişimsel düzenleme ilişkisinin incelenmesi
An investigation of psychological resilience and developmental regulation relationship
EDA KESER AÇIKBAŞ
Doktora
Türkçe
2024
PsikolojiEge ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NİLGÜL BANU ÇENGELCİ ÖZEKES
- Bağlanma ile sınır kişilik özellikleri ve narsisizm arasındaki ilişkide zihinselleştirme ve duygu düzenleme güçlüklerinin seri aracılık etkisi
The serial mediation role of mentalization and emotion regulation difficulties on the relationship between attachment with borderline personality traits and narcissism
İBRAHİM MAHMUT CEYHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
PsikolojiAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE İNAN