ISO 9000 kalite yönetimi ve ISO 14000 çevre yönetim sistemleri uygulamalarının değerlendirilmesi: Türkiye örneği
An Evaluation of ISO 9000 quality management and ISO 14000 environmental management systems implementations: The case of Turkey
- Tez No: 127203
- Danışmanlar: PROF.DR. SITKI GÖZLÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 360
Özet
ISO 9000 KALİTE YÖNETİMİ VE ISO 14000 ÇEVRE YÖNETİMİ SİSTEMLERİ OTGTJI^MALARTNTN DEĞERLENDİRİLMESİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ ÖZET Bu araştırmadaki ana amaç, firmalarda ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi (KYS) ve ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS) uygulamalarında etken olan faktörlere ve bu sistemlerin uygulanmasıyla elde edilen iyileşmelere yönelik farklılıkları firma özellikleri açısından ortaya koymak ve bu yönetim sistemlerim Toplam Kalite Yönetimi uygulamalarıyla ilişkilendirmektir. Bu amaçla önce ISO 9000 KYS ve ISO ÇYS standartlarının içerikleri, dünyadaki uygulamaları ve kalite iyileştirme çalışmalarına kalkılan irdelenmiştir. Daha sonra her iki yönetim sisteminin uygulanmasında etken olan faktörleri ve bu yönetim sistemlerinden elde edilen iyileşmeleri, Türkiye'deki ISO 9000 ve ISO 14000 belgeli firmalar üzerinde değerlendirmek üzere özgün bir araştırma yapısı ortaya konmuştur. Yapılan araştırmanın amaca yönelik hedeflerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz: 1. Türkiye'de ISO 9000 Kalite Yönetim ve ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemleri'ni uygulayan firmaların profillerinin çıkarılması ve bu yönetim sistemlerinin gerektirdiği belge türü ile firma özellikleri arasındaki ilişkilerin saptanması. 2. Her belge türü açısından oluşan guruplar için bu yönetim sistemlerinin uygulanmasında etken olan faktörlerin önem derecelerinin belirlenmesi ve bu faktörlerin önem dereceleri ile firma özellikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi, özelikle ISO 14000 uygulanmasında etken olan faktörlerin literatürde çok kısıtlı bir şekilde incelendiği görülmüştür. Bu çalışmada ise firmaların ISO 14000 ÇYS uygulamalarında etken olan faktörler çok çeşitli açılardan incelenmiştir. 3. Her belge türü açısından oluşan guruplar için bu yönetim sistemlerinin uygulanması sonucu firma yöneticilerinin elde edilen iyileşmeler konusundaki algılan ile firma özellikleri arasındaki ilişkilerin saptanması ve TKY uygulamaları ile ilişkilendirilmesi. 4. ISO 9000 KYS ve ISO 14000 ÇYS'ni birlikte uygulayan firmalarda, her iki yönetim sisteminin uygulanmasıyla firma genel performansında elde edilen iyileşmelere yönelik algılarında ortaya çıkan farkların saptanması. Çalışmada ISO 9000 KYS'den elde edilen iyileşmeleri değerlendirmek üzere, kalite iyileştirme süreci ile ilgisi olan çeşitli performans kriterleri kullanılmıştır. Bu kriterlerden bazıları, literatürde son yıllarda ISO 9000 KYS ve firma performansını inceleyen çalışmalardan uyarlanmış, bir kısmı da araştırmacının kendisi tarafından eklenerek kapsamlı bir sentez çalışma ortaya konmuştur. ISO 9000 KYS uygulamalarıyla kalite süreci ile ilişkili olan performans kriterlerine yönelik elde edilen iyileşmelerin geniş çaplı olarak değerlendirilmesinin, hem bu yönetim sisteminin özelikle KOBÎ'Ier açısından performansım ortaya koyacağı hem de çeşitli XVU1özellikteki firmaların TKY stratejilerinin planlamaları aşamasında yardımcı olacağı düşünülmüştür. Sentez çalışmada dikkate alınan performans kriterleri ve verilen yanıtlar doğrultusunda yapılan faktör analizi sonucunda elde edilen iyileşmelere yönelik boyutlar şu şekildedir: 1. Ürün /Hizmet Tasarım Süreci 1.1. Tasarımda Müşteri Memnuniyeti 1.2. Tasarımda Kontrol Etkinliği 1.3. Tasarımda Yaratıcılık 1.4. Tasarımda İşlemsel Etkinlik 2. Ürün/Hizmet İşlemleri ile İlgili Süreç 2. 1. Üretim/Hizmet Süreçlerinde İşlemsel Etkinlik 2.2. Üretim/Hizmet Süreç Değişkenliğine Yönelik Kontrol Etkinliği 2.3. Üretim/Hizmet Süreçlerinde Kalite Bilgi Sisteminin Etkinliği 2.4. Üretim/Hizmet Süreçlerinde Kaynak Kullanım Etkinliği 2.5. Üretim/Hizmet Süreçlerinde Çevre ve Hijyen Koşullan 2.6. Üretim/Hizmet Süreçlerinde Esneklik 3. Müşteri Memnuniyeti 1. 1 Müşteri Memnuniyeti 1.2 Müşteri İsteklerine Duyarlılık 4. Çalışanın Motivasyonu 4. 1. Çalışma Hayatının Kalitesi 4.2. Çalışanların Kalite Bilinci 4.3. İşçi-İşveren İlişkileri 5. Tedarikçi İlişkileri 5.1. Tedarikçilerle İletişim Etkinliği 5.2. Tedarikçi Seçim Etkinliği 6. Firma-Bayi İlişkileri 6. 1. Bayiler ile ilişkiler 7. Sosyal Sorumluluk ve Çevre 7. 1. Çevre ve Çalışanların Korunması 7.2. Toplum ve Yaşam Kalitesine Verilen Değer 8. Organizasyonel Kültürdeki Değişim 8.1. KYS Birimlerinin Bütünleşmesine Dönük Yaklaşımın Benimsenmesi 8.2. Performans Değerleme ve Motivasyon Çalışmalarının Etkinliği 8.3. Süreç Odaklılık 8.4. Üst Yönetimin Kalite Liderliği 9. Genel Performans Göstergeleri 9.1. Karlılık Göstergesi 9.2. Verimlilik Göstergesi 9.3. Rekabet Göstergesi Araştırmada, önümüzdeki yıllarda uygulama açısından da birbirlerinden ayrılmayacağı ve TKY çalışmalarının bir parçası haline geleceği düşünülen ISO 14000 ÇYS çalışmalarının ISO 9000 KYS uygulamalarıyla bir arada değerlendirilmesi düşünülmüştür. ISO 9000 standartları olan firmaların ISO 14000 ÇYS uygulamalarından elde edilen iyileşmeleri değerlendirmek amacıyla literatüre bağlı kalınarak firmaların çevre yönetim süreçleri ve genel performans göstergelerine yönelik çeşitli ifadeler geliştirilmiştir. Daha sonra bu ifadeler faktör analizine tabi XIX. tutulmuş ve böylelikle ISO 14000 ÇYS uygulamalarından elde edilen iyileşmelere yönelik boyutlar ortaya konulmuştur. Bu boyutlar, şu şekildedir: 1. Öncül Bir Çevre Yönetim Sisteminin Oluşturulması 2. Kaynak Kullanım Etkinliği 3. Süreçlerde Çevreye Yönelik Kontrol Etkinliği 4. Endüstri ve Hükümet ile Olan İlişkiler 5. Paydaş Beklentilerinin karşılanması 6. Sosyal Sorumluluğun Yerine Getirilmesi 7. Karlılık Göstergesi 8. Verimlilik Göstergesi 10. Rekabet Göstergesi ISO 14000 ÇYS uygulayan firmaların profillerini belirlemek ve yönetim sistemlerinin uygulanmasında etken olan faktörleri ve elde edilen iyileşmelerin firma özellikleri açısından farklılaşacağına yönelik hipotezler geliştirilmiş ve test edilmiştir. Araştırmada yöntem olarak aşağıdaki adımlar kullanılmıştın 1. ISO 9000 KYS ve ISO 14000 ÇYS'nin uygulanmasına yönelik stratejik kararların alımında üst yönetimin sorumluluğunun olması sebebiyle, anket formundan elde edilecek bilgilerin firmalarda kalite departmanlarında çalışan üst düzey yöneticilerinden elde edilmesi öngörülmüştür. 2. Çalışmaya bağlı olarak anket formu hazırlanmış ve üç firmada test edilmiştir. 3. Özel sektörde faaliyet gösteren, ISO 9000 KYS ve ISO 14000 ÇYS uygulayan firmalar ana kütle olarak belirlenmiştir. Bu nedenle firma isimleri, ülkemizde ISO 9000 ve ISO 14000 standartlarım alan firmalar konusunda en büyük veri tabanına sahip olan KalDer (Kalite Derneği) tarafından temin edilmiştir 4. Ana kütlenin çok büyük olması, araştırmanın maliyetlerini ve ana kütlenin homojen yapıya sahip olmama riskinin arttırması nedeniyle araştırmanın amaçlan doğrultusunda çeşitli kısıtlar altında ve sistematik bir şekilde örneklem seçilmesi yoluna gidilmiştir. Örneklem büyüklüğü; 463'ü imalat sektöründe, 147'si ise hizmet sektöründe faaliyet göstermek üzere 620 ISO 9000 belgeli firma olarak belirlenmiştir. Araştırmanın yapıldığı tarihe kadar ISO 14000 belgeli ve özel sektörde faaliyet gösteren firma sayısı 66 olduğu için hepsinin seçilen örneklem içerisine dahil edilmesi uygun görülmüştür. Sonuç olarak 161 anket formu geri dönmüştür 5. Toplanan veriler SPSS-10.0 paket programında istatistiki olarak analiz edilmiştir. Uygulanan istatistiksel yöntemler şu şekilde sıralanmaktadır: a. Elde edilen verilerden yararlanılarak parametrik hipotez testlerinin yapılabilmesi için gerekli olan normal dağılıma uygunluk testi Kolmogrov-Simirnov testi kullanılarak yapılmıştır. b. Merkezi eğilim ölçüsü olarak aritmetik ortalama, yaydım ölçüleri olarak standart sapma ve nispi frekans dağılımları kullanılmıştır. c. Araştırmada firmaların kalite-çevre faaliyetleri ile ilgili özelliklerine ilişkin değişkenlerle, yapısal özelliklerine ilişkin değişkenler arasındaki ilişkilerin sınanması amacıyla ki-kare analizinden faydalanılmıştır. d. ISO 9000 KYS ve ISO 14000 ÇYS uygulanması sonucunda elde edilen iyileşmelere yönelik değişkenler içinde yer alan pek çok sayıdaki ifade boyut indirgemek ve bu faktörlerden yararlanılarak değişkenleri sınamak amacıyla faktör analizine tabi tutulmuştur XXe. Araştırmada kullanılan değişkenler ve ortaya çıkan faktör değişkenlerinin tümü güvenilirlik analizine tabi tutulmuştur. f. Yönetim sistemlerine geçişte etken olan faktörleri ve elde edilen iyileşme derecelerindeki farklılıkları çeşitli firma özellikleri açısından ortaya koymak amacıyla T testleri ve tek faktörlü varyans analizleri yapılmıştır. g. ISO 14000 ÇYS uygulayan firmaların profillerim belirlemek üzere; sadece ISO 9000 KYS uygulayan firmalarla, ISO 9000 KYS ile beraber ISO 14000 ÇYS uygulayan firmaların özellikleri, T-testi ve Z oran testi kullanılarak karşılaştırılmıştır. h. ISO 9000 KYS uygulanması sonucu genel performans göstergelerindeki iyileşmelere yönelik algıların dereceleri ile ISO 14000 ÇYS uygulanması sonucu aynı göstergelerdeki iyileşmelere yönelik algılan arasındaki farklar, bağımlı örneklerde iki aritmetik ortalama fark testi kullanılarak ortaya konmuştur. Araştırmanın sonucunda; firma özelliklerine ilişkin değişkenler arasında ortaya çıkan ilişkiler, ISO 14000 ÇYS uygulayan firmaların profilleri, her iki yönetim sisteminin uygulanmasında etken olan faktörlerde ve elde edilen iyileşmelerde firma özellikleri açısından ortaya çıkan farklılıklar ve her iki yönetim sistemi uygulamasının firma genel performansına olan etkilerine yönelik algılarda ortaya çıkan farklılıklar değerlendirilmiş ve önerilerde bulunulmuştur. Araştırmanın özet sonuçlan şu şekilde sıralanmaktadır. 1. Ülkemizde ISO 9000 belgesi ediniminde daha hızlı davranan firmalar içinde imalat sektöründe faaliyet gösteren, 1970-1979 yıllan arasında kurulmuş daha yaşlı, büyük ölçekli, yabancı ortaklı ve ihracat yapan firmaların anlamlı olarak daha ağırlıkta olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra, ISO 9000 KYS ile birlikte TKY uygulayan firmaların büyük bir çoğunluğunun çalışan sayısı ve satış hasılatına göre büyük ölçekli ve ihracat yapan firmalar olmasının yanı sıra TKY geçiş hazırlıkları içinde bulunan firmaların daha çok orta ölçekli firmalar olduğu ortaya konmuştur. 2. ISO 14000 ÇYS uygulayan firmalar içinde, imalat sektöründe faaliyet gösteren, daha uzun süredir ISO 9000 KYS ve TKY/EFQM uygulayan, büyük ölçekli, yabancı ortaklı, daha fazla tasarım faaliyetinde bulunan ve ihracat yapan firmaların ağırlıkta olduğu ortaya konmuştur. 3. Müşteri istek ve beklentilerin tam olarak karşılanabilmesi, süreç maliyetlerinin düşürülmesi, ürün/hizmet kalitesini rekabet açısından iyileştirilmesi ve kalite ile ilgili firma içi süreçlerde üst yönetimin tutum ve beklentilerine yönelik konulardan bazıları firmaların ISO 9000 KYS uygulamalarında önemli derecede etken olan faktörlerin başında gelenler olduğu saptanmıştır. 4. Toplumsal ilişkilerin iyileştirilmesi, kanun ve yönetmeliklere uyum sağlamak, iş güvenliğini sağlamak, kalite yönetim sistemi ile çevre yönetim sistemini bütünleştirmek ve üst yönetimin çevre ile ilgili firma içi süreçlerde tutumu ve iyileşme beklentilerine yönelik konuların firmalar açısından ISO 14000 ÇYS uygulamalarında önemli derecede etken olan faktörlerin başında gelenler olduğu saptanmıştır. 5. Firmaların ISO 9000 KYS'nin uygulanmasında etken olan faktörlerde; dahil oldukları sektörlere, kuruluş yıllarına, çalışan ve satış hasılatına göre firma ölçeğine, yabancı ortaklı olma durumuna, ihracat yapma durumlarına, standardı edinim tarihlerine ve TKY/EFQM uygulama durumlarına göre bazı farklılıklar ortaya konmuş ve değerlendirilmiştir. 6. Firmaların ISO 14000 ÇYS'nin uygulanmasında etken olan faktörlerde; dahil oldukları sektörlere, kuruluş yıllarına, satış hasılatına göre firma ölçeğine, yabancı ortaklı olma durumuna, ihracat yapma durumlarına, ISO 9000 KYS uygulama XXIsüresine, ISO 14000 standardı edinim tarihlerine ve TKY/EFQM uygulama durumlarına göre bazı farklılıklar ortaya konmuş ve değerlendirilmiştir. Firmaların ISO 14000 ÇYS'nin uygulanmasında etken olan faktörlerde çalışan sayısının herhangi bir etkisi olmadığı saptanmıştır. 7. Firmaların İSO 9000 KYS uygulamalarıyla; tasarımda yaratıcılık, tasarımda işlemsel etkinlik, süreçlerde esneklik, süreçlerde çevre ve hijyen koşullan, çalışma hayatının kalitesi, işçi-işveren ilişkileri, tedarikçilerin seçim etkinliği, bayilerle ilişkiler, toplum ve yaşam kalitesine verilen değer, kalite liderliği, performans değerleme ve motivasyon çalışmaları ve karlılık gibi konularda genel olarak yeterince iyileşme sağlayamadıkları ortaya konmuştur. Bununla beraber, tasarımda müşteri odaklılık, tasarımda kontrol etkinliği, üretim/hizmet süreçlerinde kalite bilgi sisteminin etkinliği, süreçlerde işlemsel etkinliğin bir kısmı, süreç değişkenliğine yönelik kontrol etkinliğinin bir kısmı, müşteri memnuniyeti, müşteri isteklerine duyarlılık, çalışanların kalite bilinci, tedarikçilerle iletişim etkinliği, süreç odaklılık, KYS birimlerinin bütünleşmesine dönük yaklaşımın benimsenmesi, rekabet ve verimlilik konularında firmaların yeterince iyileşme sağladıkları belirtilebilir. 8. Firmaların ISO 9000 KYS uygulamalarıyla elde ettikleri iyileşmelerde; dahil oldukları sektörlere, kuruluş yıllarına, çalışan ve satış hasılatına göre firma ölçeğine, yabancı ortaklı olma durumuna, ihracat yapma durumlarına, ISO 9000 KYS uygulama süresine, ISO 14000 standartlarına sahip olma ve TKY/EFQM uygulama durumlarına göre baza farklılıklar ortaya konmuş ve değerlendirilmiştir. 9. Firmaların ISO 14000 ÇYS uygulamalarıyla, sosyal sorumluluğun yerine getirilmesi, endüstriyel ve hükümet ile olan ilişkiler, süreçlerin çevreye olan etkin kontrolü, verimlilik ve rekabet konularında oldukça önemli ve öncül bir çevre yönetim sisteminin kurulması yönünde de bir miktar iyileşmeler elde ettikleri saptanmıştır. Öncül bir çevre yönetim sisteminin oluşturulmasında önemli rol oynayan; süreçlerde sürekli iyileşmeye yönelik yapılan programların sayısının arttırılması, kalite hedefleri ile çevre hedeflerinin bütünleştirilmesi, çevre konusunda verilen eğitim programlarına tüm çalışanların katılımının sağlanması, firmaların tedarikçilerinin de çevre çalışmalarında sorumluluk sahibi olması ve çevre yönetim faaliyetlerine yönelik süreçlerde firmadaki tüm fonksiyonel birimlerin bütünleşmesi gibi bazı kültürel bir değişim gerektiren konularda ISO 14000 ÇYS uygulamalarının yetersiz kaldığı görülmüştür. 10. ISO 14000 ÇYS uygulamalarıyla elde edilen iyileşmelerde satış hasılatına göre firma Ölçeği,yabancı ortaklı olma durumu, ISO 9000 KYS uygulama süresi, ISO 14000 ÇYS uygulama süresi, TKY uygulama durumu ve çevre ödülüne sahip olma durumları açısından farklılıklar ortaya konmuştur. Bu standartların uygulanmasıyla firmaların bulundukları sektörün, çalışan sayısının, kuruluş yıllarının ve ihracat yapma durumlarının elde edilen iyileşmelerde ortaya çıkabilecek farklılıklar açısından etkisi olmadığı saptanmıştır. 11. Her iki yönetim sistemini uygulayan firmalarda ISO 14000 ÇYS uygulamalarının ISO 9000 KYS uygulamalarına göre firma rekabet gücünü iyileştirmede daha fazla etkisi olduğu saptanmıştır. xxu
Özet (Çeviri)
AN EVALUATION OF ISO 9000 QUALITY MANAGEMENT AND ISO 14000 ENVIRONMENTAL MANAGEMENT SYSTEMS IMPLEMENTATION: THE CASE OF TURKEY SUMMARY The main objective of this study is to determine the differences of the factors that are effective on implementation of the management systems and of the improvements that are provided by implementing these systems according to characteristics of the firms which practice ISO 9000 Quality Management Systems (QMS) and ISO 14000 Environmental Management Systems (EMS) and to relate these management systems to Total Quality Management (TQM) applications. In order to achieve this aim, the contents, the way of practicing, and the supplements of these standards on quality improvement studies have been scrutinized first. Then, an original research structure has been constructed to evaluate the factors effective on the implementation of both of these management systems, and the improvements achieved by the ISO 9000 and ISO 140000 certified Turkish firms. The targets for accomplishing the objective of this research are the following:' 1. Profiling the firms, which implement ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS in Turkey and determining the relation between the type of certificate required for these management systems, and the firm characteristics. 2. Determining the degrees of importance of the factors effective on the implementation of these management systems for all groups, which own any of these certificates, and studying the relations between the importance degrees of factors and the firm characteristics. It has been seen in the literature that the factors, which are effective on implementation and especially the ISO 14000 EMS, have been studied in a narrow scope. In this study, factors effective on the implementations of the ISO 14000 EMS certified firms have been studied with respect to different points of view. 3. Determining the relations between perceptions of the firm managers about the improvements achieved by implementations of the management systems for all groups that own any kind of the certificates and firm characteristics. 4. Determining the differences in perceptions about improvements in overall performance indicators of the firm, which implement both ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS.. In this study, various performance criteria that are related to quality improvement process have been used to evaluate the improvements achieved by ISO 9000 QMS implementation. Some of these criteria have been adapted from the studies, which examine the relations between ISO 9000 QMS implementations, and firm performance in literature in recent years. The other criteria have been developed by the researcher. Thus, a detailed synthesis study has been accomplished. Examining the improvements in performance criteria related to quality process by means of ISO XX11I9000 QMS implementations can be helpful especially for determining performance of ISO 9000 implementations in small and medium firms size and/or for planning TQM strategies of various types of firms. The performance criteria taken into consideration in this study and the factors (improvement dimensions) obtained by the factor analysis on the responses are given below: 1. Production/Service Design Process 1.1. Customer satisfaction in design process 1.2. Effectiveness of control in design process 1.3. Creativity in design process 1.4. Operational effectiveness in design process 2. Production/ Service Operational Related Process 2.1. Operational effectiveness in production/service process 2.2. Control effectiveness related to process variation in production/service process 2.3. Effectiveness of quality information system in production/service process 2.4. Effectiveness of resource utilization in production/service process 2.5. Environmental and hygienic conditions in production/service process 2.6. Flexibility in production/service process 3. Customer Satisfaction 3.1. Customer satisfaction 3.2. Responsiveness to customer demands 4. Employee Motivation 4. 1. Quality of work life 4.2. Quality consciousness of employees 4.3. Relationship between employees and employer 5. Relationship with Suppliers 5.1. Effectiveness of communication with suppliers 5.2. Effectiveness of supplier selection 6. Firm-Dealer Relationship 6.1. Relations with dealers 7. Social Responsibility and Environment 7.1. Protection of environment and employees 7.2. Appreciation for the society and quality of life 8. Change of Organizational Culture 8.1. To adopt the approach to the integration of QMS elements. 8.2. Effectiveness of motivation and performance evaluation studies 8.3. Being process-oriented 8.4. Quality leadership of upper management 9. General Performance Indicators 9.1. Profitability 9.2. Productivity 9.2. Competition In this research, the implementation of ISO 14000 EMS has been evaluated together with the implementation of ISO 9000 QMS because it is expected that both of these management systems will be implemented together and they will be a part of TQM applications in the coming years. To evaluate improvements provided from ISO 14000 EMS implementations in the firms with ISO 9000 certificates, statements have been formed related with environmental management process and overall performance indicators of the firms in connection with literature. Then, the factor XXIVanalyze was used the determination of the factors of the variable related to improvements achieved through ISO 14000 implementation. As a result of the factor analysis, the following“improvement dimensions”are obtained. 1. Establishing the proactive environmental management system 2. Effectiveness of resource utilization 3. Effectiveness of environmental control in firm process 4. Industrial and governmental relationships 5. Meeting expectations of stakeholders of the firms 6. Demonstration social responsibility 7. Profitability 8. Productivity 9. Competition Hypotheses are developed and tested to determine the profiles of the ISO 14000 EMS implementing firms, the factors affecting the implementation of ISO 14000 EMS, and the improvements achieved through these systems would be different according to company characteristics. The following steps have been used as the method in this research: 1. It is asked that the information in the questionnaire form should be provided by the upper managers working in quality departments because the upper managers are responsible in making strategic decisions about the ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS implementations. 2. A questionnaire form was prepared and tested in three firms. 3. The firms, which implement ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS and which are in the private sector, were determined as the population of the research. The list of these firms was provided by Kal-Der (Quality Association of Turkey), which is a non-profit organization that has a data base of the ISO 9000 and ISO 14000 certified firms. 4. Since the population is too big, it does not only increase the cost of the research but also bears the risk that the population may not to be homogenous. For this reason, a sample was selected systematically to accomplish the goal of the research under certain restrictions. It was decided that the sample size should be 620 ISO 9000 certified firms so that 463 of these are in the manufacturing sector and 147 in the service sector. Because the number of ISO 14000 certified firms in the private sector was only 66, at the time the research was realized, all of the ISO 14000 certified organizations were included in the sample. As a result of this, 161 questionnaire form returned. 5. All data have been analyzed statistically by using the SPSS software package. The statistical methods, which have been used, are the following: a. To accomplish the parametric hypothesis tests, the Kolmogorov-simirnov test was used to determine whether or not the data were distributed normally. b. Arithmetic mean, standard deviation and frequencies were used to evaluate the data in general. c. Chi-square test was used to test the relationships between the nominal variables related to the company characteristics. d. Factor analysis was used to determine the factors of the statements related to the improvements, which are achieved by ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS implementations. XXVe. Reliability analyses were conducted to determine the reliabilities of variables used in this research and all the factor variables obtained from the factor analyses. f. T-tests and one way Anova analyses were conducted to determine the factors influencing that initiate ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS implementation and the differences in the improvements achieved with. respect to firm characteristics as a result of these implementations. g. T-test on the averages and Z-ratio test to compare the ratios of the two populations were conducted to determine the differences between the characteristics of the firms that employ only the ISO 9000 QMS and the firms that employ both the ISO 9000 QMS and the ISO 14000 EMS. h. The differences of perceptions about the improvements in general indicators as a result of ISO 9000 QMS implementation and the differences of perceptions about the improvements in overall performance indicators as a result of ISO 14000 EMS were determined by employing by Paired-Sample T test As a result of the research, the relationships found between the variables of the firm characteristics, the profiles of the ISO 14000 EMS implementing firms, the differences of the factors influencing the implementation of ISO 9000 QMS and ISO 14000 'EMS and of the improvements achieved by implementation of these management systems with respect to firm characteristics, and the differences of perceptions with respect to overall performance indicators as a result of both the ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS implementation are evaluated and suggestions are provided as results of the research. The summary of the findings of this study are given below. 1. The firms acting more promptly for ISO 9000 certification in Turkey are those in the manufacturing sectors, the relatively older ones established between 1970- 1979, large-scale, foreign-capital possessing, and the export oriented companies, and they have a significantly higher share in the total. The majority of the companies employing ISO 9000 QMS and also claiming to implement total quality management are export oriented and large-scale with respect to employment and sales. On the other hand, the firms in the preparation of total quality management implementation are mostly medium-scale. 2. The ISO 14000 EMS implementing firms are mostly the large-scale, foreign- capital possessing, and export-oriented manufacturing companies, which are more involved in design processes and have been employing ISO 14000 EMS and TQM/EFQM for a longer period of time. 3. Meeting of customer requirements and expectations appropriately, reduction of process costs, improvement of product/service quality for a better competitive position, the attitude of top management in regard to internal processes of the firm constitute the major important factors influencing the ISO 9000 QMS implementation. 4. Improvement of social relations, adjusting for legal requirements, achieving job security, integration of quality and environmental management systems, and top management's attitude to environment and internal firm processes, and issues relating to expectations for improvement constitute the major important factors influencing the ISO 14000 EMS implementation. 5. Differences have been determined and evaluated with respect to factors influencing ISO 9000 QMS implementation, the industrial sector, age of establishment, firm scale regarding to employment and sales volume, foreign-capital XXVI gp" ^possession, export orientation, year beginning to apply the ISO 9000 standard, and TQM/EFQM implementation status. 6. Differences have been determined and evaluated with respect to factors influencing ISO 14000 EMS implementation, the industrial sector, age of establishment, firm scale regarding to sales volume, foreign-capital possession, export orientation, length of ISO 9000 standard application, year beginning to apply the ISO 14000 standard, and TQM/EFQM implementation status. It is found that employment has no influence on ISO 14000 EMS implementation. 7. It has been determined that firms have not achieved much improvement through ISO 9000 QMS implementation with respect to creativity in design, operational effectiveness for design, flexibility in operations, environmental and hygiene conditions of processes, quality of work life, employee and employer relations, effectiveness of supplier selection, relations with dealers, value attributed to society and life quality, quality leadership, performance evaluation and motivation activities, and profitability. However, it is found that they have achieved improvement in the issues relating to customer focus in design, effectiveness of design control, effectiveness of quality information system in product/service processes, partial operational effectiveness in processes, partial control effectiveness in process variability, customer satisfaction, sensitivity to customer demands, quality awareness of employees, communication effectiveness with suppliers, process focus, adoption of the approach for integrating QMS components, competition and productivity. 8. Differences in the improvements achieved by the firms through ISO 9000 implementation have been determined and evaluated with respect to the industrial sector, age of establishment, firm scale regarding to employment and sales volume, foreign-capital possession, export orientation, length of ISO 9000 standard application, year beginning to apply the ISO 14000 standard, and TQM/EFQM implementation status. 9. It is found that the firms have achieved some improvement through the implementation of ISO 14000 EMS with respect to accomplishment of social responsibility, relations with industry and government, effective environmental control of processes, establishment of a significant and proactive environmental management system in regard to issues of productivity and competition. However, the implementation of ISO 14000 EMS is determined to be weak for achieving improvements in the issues of increasing the number of programs for continuous improvement of processes, integration of goals for quality and environment, and increasing the participation of employees in environmental training programs, building environmental responsibility in the suppliers of the firms, and integration of all functional units in the firm regarding environmental management operations. These issues require actions of cultural modification that plays a significant role to establish a proactive environmental management system. 10. Differences in the improvements have been determined through ISO 14000 EMS implementation, with respect to sales volume, firm scale, foreign-capital possession, length of ISO 9.000 QMS and ISO 14000 EMS application, TQM implementation status, and possession of environment award. It is found that the industrial sector, number of employees, age of establishment, and export orientation have no influence on the differences of improvements. 11. In the firms implementing both the ISO 9000 QMS and ISO 14000 EMS, the ISO14000 EMS implementation plays a more important role than the ISO 9000 QMS implementation on the improvement of firm competitiveness. XXVII
Benzer Tezler
- Environmental management systems and implementation of ISO 14001
Çevre yönetim sistemleri ve ISO 14001 uygulaması
ÇİĞDEM BEYAZOVA
Yüksek Lisans
İngilizce
2005
Çevre MühendisliğiMarmara ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERKAN TÜRE
- Toplam kalite yönetimi açısından çevre yönetim sistemi ve bir sanayi işletmesinde uygulaması
Environmental management system from the point of total quality management and an application in an industrial facility
HALİL SAVAŞ
- Toplam kalite yönetimi ve bir uygulama
Total quality management
PINAR SEVİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiDOÇ.DR. MEHMET TANYAŞ
- Implementation of an environmental management system in a pharmaceutical industry
Bir ilaç endüstrisinde çevre yönetim sistemi uygulaması
TUBA TUNCA
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
Çevre MühendisliğiBoğaziçi ÜniversitesiÇevre Teknolojileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜNAY KOCASOY
- Çevre yönetim sistemi ve ISO 9001-ISO 14001 entegrasyonuna yönelik bir uygulama
Environmental management system and an application in ISO 9001-ISO 14001 integration
ZÜLAL ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALPASLAN FIĞLALI