Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesindeki benzer deyimlerin karşılıklı görünümü
A Comparison of similar idioms in Turkey Turkish and Azerbaijani Turkish
- Tez No: 134999
- Danışmanlar: Y.DOÇ.DR. CAN ÖZGÜR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 278
Özet
IV ÖZET TÜRKİYE TÜRKÇESİ İLE AZERÎ TÜRKÇESİNDEKİ BENZER DEYİMLERİN KARŞILIKLI GÖRÜNÜMÜ BİLGE, UĞUR Yüksek Lisans-2003 Türk Dili ve Edebiyatı Danışman: Yard. Doç. Dr. Can ÖZGÜR Tezim,“Türkiye Türkçesi ile Azerî Türkçesindeki Benzer Deyimlerin Karşılıklı Görünümü”nün incelenmesidir. Bu çalışmanın amacı, Batı Türkçesinin iki alanını oluşturan Türkiye Türkçesi şivesi ile Azerî Türkçesi şivesinin benzer deyimlerini tespit ederek bunların karşılıklı görünümlerini ortaya koymaktır. Araştırmamızda esas alınan hareket noktası Türkiye Türkçesi şivesi olup benzer deyimler Türkiye Türkçesinin deyim yapısına göre sınıflandırılarak, incelenmiştir. Her iki şivede deyim konusu oldukça geniş bir inceleme alanı olduğu için araştırmamızı, deyim konusunda iki şivenin en yetkin yazılı eserleri kabul edilen iki temel eser üzerinde yapmayı uygun bulduk. Bunlardan birincisi, Türkiye Türkçesinde deyim konusunda yapılmış bilimsel ve kapsamlı bir çalışma olan Ömer Asım Aksoy'un“Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü”adlı eseridir. İkinci eserimiz ise“Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügeti”adlı dört ciltlik sözlüktür. Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügeti'nde tespit ettiğimiz 5401 deyim ile Ömer Asım Aksoy'un Deyimler Sözlüğünde bulunan 5841 deyimi karşılaştırdık. Bunun sonucunda 1047 adet benzer deyim tespit ettik. Ancak izahlı lügatte yer alan bazı sabit söz birleşmeleri bizdeki deyim yapısına tam olarak uymadığı için tam deyim özelliği taşıyanlar incelemeye esas tutuldu. Daha sonra tespit ettiğimiz bu benzer deyimleri Türkiye Türkçesinin deyim yapısını esas alarak farklı olma ve aynı olma özelliklerine göre ikiye ayırdık. Farklı olan benzer deyimleri de ses, şekil, sözcük, anlam yönünden kendi içinde bir sınıflandırmaya tâbi tuttuk. Böylece benzer deyimlerin karşılıklı görünümünü ortaya koymuş olduk. Yaptığımız araştırma sonucunda ortaya çıkan görünüm bizlere, coğrafî farklılık; toplumsal, kültürel, tarihî değişimler sonucunda XVII. yüzyıldan itibaren her iki şivede görülen değişme ve ayrılıkların deyim alanında da etkili olduğunu gösterdi. Fakat iki şive arasında yüzyıllar boyu yaşanan birçok değişim, gelişme, sıkıntı ve olumsuz etkenlere rağmen tespit edilen benzer deyim sayısı az değildir. Aksine deyimlerin başka dillere birebir şekilde çevrilemeyeceği özelliği göz önüne alınırsa bu sayının çok yüksek olduğu fark edilecektir. Bu da bizlere Batı Türkçesinin iki farklı kolunu oluşturan iki kardeş şive arasındaki bağların her türlü olumsuz etkiye rağmen güçlü şekilde devam ettiğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT A COMPORASION OF SIMILAR IDIOMS IN TURKEY TURKISH AND AZERBAIJANI TURKISH Bilge Uğur Master Thesis-2003 Turkish Language and Literature Advisor: Can Özgür. Assistant Professor The purpose of this study was to examine similar idioms that were found in Turkey Turkish and Azerbaijani Turkish. In this study, the classifications of similar idioms in both languages were based on Turkey Turkish. Since the topic of idioms is so immerse, we focused on classical works in this field. The first work that this study was based on is Asım Aksoy's 'Proverbs and Idioms Dictionary'. The second work that this study was based on is“Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügati”which consists of four volumes. We compared 5841 idioms that were found in Asım Aksoy's Dictionary and 5401 idioms that were found“Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügati”. At the end of comparisons, we found 1047 similar idioms in both languages. Since some idioms that were found in Azerbaijani Turkish did not have appropriate idioms structure that we intended to examine, we excluded some of them from the study. In the study, we attempted to classify the idioms in terms of their differences and similarities in both languages. Different idioms were classified in terms of on phonetics, morphology, vocabulary and semantics. By classifying in this way, we were able to show the differences and similarities that were found in both languages. The result of this study indicated that, from seventeenth the century to present, geographical location; historical and cultural changes had tremendous effects on the differences between idioms that were found in both languages. It is clear that the results of the study also indicated that there were similarities between accents of these two languages. It should be mentioned that there was a difficulty in translating the idioms from one language to another. Finally, the study indicated that these two accents continuo to affects one another.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesinde çok anlamlılık ve eş seslilik
Polysemy an Homonymie in Turkey Turkish and Azerbaijani Turkish
NAZIM MURADOV
Doktora
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAVUZ AKPINAR
- Türkiye türkçesi ve Azerbaycan türkçesindeki akrabalıkla ilgili atasözleri üzerine bir inceleme
Study on Azerbaijan and Turkish proverbs on kindship
GULNISA USUBOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYATİ DEVELİ
- Türkmen ve Azerbaycan Türkçesindeki Arapça, Farsça kelimelerdeki ses değişmeleri (Türkiye Türkçesi ile karşılaştırılması)
The phonetic changes of Arabic, Persian words in Azerbaijani and Turkmen Turkish (compare with Turkey Turkish)
KÜBRA YAZICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYATİ YILMAZ
- Türkiye ve Azerbaycan sahalarında at ile ilgili karşılaştırmalı atasözleri
Related comparative proverbs horse in Turkey and Azerbaijan course
PINAR SOYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKafkas ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AFİNA BARMANBAY
- Azerbaycan Türkçesi'ndeki Arapça, Farsça kelimelerin fonetik değişiklikleri (Türkiye Türkçesi ile karşılaştırılması)
The phonetic changes of Arabic and Persian words in Azerbaijani Turkish (comparison with Turkish)
DEMET ALMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ÜMİT TOKATLI