Erken Cumhuriyet Dönemi'nde Ankara kenti mekansal dönüşümlerinin Ankara Romanı üzerinden değerlendirilmesi
The Evaluation of the residental transformation of the city Ankara in the Early Republican Era through the Novel Ankara
- Tez No: 138808
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. DÜRRİN SÜER KILIÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bina Bilgisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
\ n OZET Milletlerin kültürel geçmişlerini yansıtan tüm diğer kültür ve sanat dallan gibi, mimarlık da, içinde geliştiği dönemin politik, sosyal, ekonomik, kültürel yapısı ve toplumun egemen düşünceleri ile karşılıklı etkileşimi sonucunda ve bu altyapıya bağlı olarak gelişir. Mimarlık eylemi, tarih boyunca, toplumun kültürel yapışım, ekonomik ve teknolojik olanaklarım, içinde oluştuğu çağın düşünce dünyasının bilim, sanat ve toplumsal olaylara bakışını yansıtan önemli bir araç olmuştur. Erken Cumhuriyet Döneminde Türk mimarlığmda yaşanan değişimlerin, belirlenen alan sınırlandırmaları ve çeşitli yöntemlerle incelenmesi söz konusu olduğunda; mimarinin yaşadığı ortamla direkt ilişkisi göz önüne alınarak, yapılacak çalışmaya, belirlenecek olan tarih süreci içerisinde, mevcut olan toplumsal, kültürel ve ekonomik yapının incelenmesiyle başlamanın doğru olacağı kabul edilebilir. Hazırlanan tez çalışmasında Erken Cumhuriyet Döneminde Ankara kentinde yaşanan mekansal dönüşümler, dönemin önemli fikir ve sanat adamı Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından yazılmış (1934),“Ankara”adlı roman üzerinden değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında, yazarın edebi metinlerinden yararlanılarak Erken Cumhuriyet yıllarının sosyal, kültürel ve ekonomik yapısı araştırılmış, Ankara kentinin toplumsal, kentsel ve mimari yapısı, dönem özellikleri göz önüne alınarak incelenmiş ve ulaşılan bilgiler, roman üzerinden örneklenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, hazırlanan tez çalışması, problemin tanımı, çalışmanın amacı ve çalışmanın kapsam ve yöntemi alt başlıkları altında, bir giriş bölümüyle açıklanmıştır. İkinci bölümde, Erken Cumhuriyet Döneminde, Türkiye'de batılılaşma/modernleşme hareketleri incelenmiştir. Batılılaşma, bu yıllarda, Osmanlı'da olduğu gibi belli kurumların ve teknolojinin alınıp, uyarlanması olarakm değil, batılı bir dünya görüşünün topluma kazandırılması amacını taşımaktadır. Cumhuriyet ideolojisi içinde bir dönüm noktası niteliğini taşıyan 1930'lu yıllarda tam bir batılılaşma hedefi belirlenmiş, yeni Cumhuriyet'in sloganı ödünsüz bir batılılaşma programı çerçevesinde,“muasır medeniyet seviyesini yakalamak”olarak kabul edilmiştir. Kendilerini modernleşmenin taşıyıcı gücü ilan eden Cumhuriyet'in“modernleştirici intelligentsia”lan, aydın kesimin öncülüğünde,“halk için halka rağmen”anlayışıyla toplumsal reformlar gerçekleştirilmiş, geleneksel bir toplum modernleştirilmeye çalışılmıştır. Bu yıllarda batılılaşma, çoğu zaman modernleşme, çağdaşlaşma ile eş anlamlı olarak kullanılmışsa da, gerçekte farklı bir anlam taşımaktadır. İkinci bölümün ilk kısmında, dönemin batılılaşma ve modernleşme kavramları açıklanmış ve Cumhuriyet Döneminin modernleşme projesi incelenmiştir. İkinci bölümünde ise, batılılaşma, modernleşme hareketlerinin kültürel boyutu araştırılmıştır. Batılı sanatçıların ithali ve Avrupa biçirrüerinin Osmanlı împaratorluğu'nda yerleşmeye başlamasının ardından, Erken Cumhuriyet yıllarında batılılaşma ve ulus devleti kurma gibi kavramlar arasında gelişen modernleşme süreci, bu yılların mimari yaklaşımlarında da ikili bir görünümün ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Bir yandan toplumsal tarihe bağımlılık, diğer yandan da batının modernist ideolojileri, dönemin Türk mimarlığım şekillendirmektedir. Batılılaşma/modernleşme haraketlerinin bu bölümde incelenen bir diğer kültürel boyutu da, toplumun sosyo-kültürel yapısını ve geçirdiği değişimleri yansıtan romanlardır. Erken Cumhuriyet Dönemi romanlarında, karakterler genellikle batılılaşmayla gelen bir yaşam tarzına sahiptirler. Buna rağmen aşağı yukarı bütün romanlarda, açıkça veya üstü kapalı olarak“ alafrangalık”eleştirileri yapılmaktadır. Yazarlar eserlerinde toplumsal olaylar, kişiler ile beraber, kent, mimari ve özellikle barınma kültüründe yaşanan dönüşümü sık sık işlerler. Üçüncü bölümde, belirtilen dönemin önemli fikir ve sanat adamlarından olan ve eserlerinde, Tanzimat Devrinden, Cumhuriyet Dönemine kadar, Türk milletinin çeşitli tarih devirlerindeki yaşamını canlandıran, batılılaşma/modernleşme kavramlarını kişiler ve mekanlar üzerinden, açıkça veya dolaylı olarak işleyen Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun eserlerinde ve“Ankara”romanında batılılaşmaIV haraketinin yansımaları incelenmiş, roman karakterleri ve romanı oluşturan bölümler kısaca tamtılmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde, roman esas alınarak, belirlenen dönemdeki Ankara kentinin toplumsal, fiziksel, mimari özellikleri çeşitli kaynaklar araştırılarak incelenmiştir. İçinde bulunulan dönemde yaşanan politik, sosyal, ekonomik, sanatsal, ideolojik ve toplumsal dönüşümlerin, mimari ürünün işlev ve biçimine olan önemli etkisi düşünüldüğünde, Erken Cumhuriyet Dönemi Ankara kentinin mekansal dönüşümünün incelendiği bir çalışmada, onun alt yapışım oluşturan toplumsal, ekonomik ve kültürel yapının incelenmesi de kaçınılmaz olmaktadır. Bu bölümün ilk kısmında, roman paralelinde belirlenen üç ayrı dönemde kentin toplumsal yapısı araştırılmıştır. Yazar, seçilen romanda Milli Mücadele yıllarının ve Erken Cumhuriyet Dönemi Ankara' sının toplumsal yapışım, roman karakterleri üzerinden irdeler. Devrimlerin, yeniliği idol olarak alan, halkın dışında yaşayan yeni toplumsal sınıfın tahlil ve eleştirilerim yapar, ikinci bölümde, kentin fiziksel yapısmda yaşanan dönüşüm ve kent planlama politikaları üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde ise hizmet, sanayi, kamu ve konut yapılarında yaşanan değişim, dönemin mimari ideolojisi de incelenerek açıklanmış, kentin önemli yapılan incelenmiştir. Yapılan çalışmanın temel kaynağım oluşturan,“Ankara”romanı, kentin modernleşmeyle tanıştığı süreçteki, üç tarihsel kesiti konu alan, üç ana bölümden oluşur. Romanın birinci bölümü, geleneksel dokudaki eski Ankara'da, Kurtuluş Savaşı yıllarında geçer. İkinci bölümde, devrim Ankara'sı anlatılır. Modernleşmenin yeni yüzü Yenişehir'de geçen olayların arkasında yazar, devrimi ve yaşanan dönüşümü eleştirir. Yazarın ütopyasını yansıtan son bölümde ise 1933 yılı Ankara'sı, yazarın düşlerindeki biçimiyle betimlenir. Olaylar idealize edilmiş bir kentte geçer. Modern mimarlık Erken Cumhuriyet Döneminde, batılılaşmanın en önemli göstergelerinden biri olarak görülmüştür. Mimarlıkta yaşanan değişim, politik radikalizmin bir simgesi niteliğindedir. Çalışmanın bu bölümünde, belirlenen tarih sürecinde, ülke genelinde yaşanan mimari hareketlilik incelenerek, batılılaşma/modernleşme ideolojisinin mekansal boyutu ortaya koyulmuştur. Çeşitli bilimsel kaynaklardan yararlanılarak edinilen bilgiler ve romandan çıkarılan verilerV karşılıklı değerlendirilmiş, yapılan alıntılarla örneklendirilmiştir. Dönem özelliklerini yansıtan önemli, edebi bir eser olarak belirlenen Ankara romanı ile, Ankara kenti mekansal dönüşümü araştırılmıştır. Sonuç bölümü olan, beşinci bölümde ise, bu tez çalışması ile elde edilen sonuçlar açıklanmıştır. Mekansal yapıda yaşanan dönüşümün incelendiği mimari bir çalışmada, edebi bir eserden faydalanılarak, farklı perspektifler elde etmenin mümkün olduğu vurgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
VI ABSTRACT Just like the other branches of art and culture that reflects the nations cultural histories, architecture also improves by the direct interaction between the dominant cultural, political, social, economic thoughts of the era. Architecture has been an important vehicle reflecting society's cultural structure, economic and technological opportunities in addition to reflecting the era's artistic, social, scientific onlooks created throughout history. While the changes in the Early Republican Era are to be examined according to determined area limitations and various methods, as well as considering its direct relation to the present architecture; to begin the examination with the time period that will be determined and with the existing social, cultural and economical structure within that period is generally regarded to be a right technique. The transformation of the places in Ankara during the Early Republican Era has been writen by Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1934), an important intellectual and artisary figure of the time, and has been evaluated based on the novel called“Ankara”. In the extent of the thesis, as the literary works of the author were being read, the social, cultural and economic structure of the Early Republican Era had been searched. The social, physical, architectural and residential structure of Ankara had been examined by taking the characteristics of the period into consideration and the information obtained had been illustrated through the novel. In the first part, there's an introduction including the sub-headings of definition of the problem, the aim of the study, the scope and the methods of the work. In the second part, westernization and modernization movements during the Early Republican Era have been examined. In these years, westernization movements had the aim of bringing forth a western perspective to the society, unlike the Ottoman Empire in where the aim was the adoptation of some specific associations andvn technology. In the 1930s which mark a turning point in the Republic ideology, a complete target for westernization was designed and the slogan of the new Republic was accepted in the framework of a westernization program, without concession as“ Catch up with the level of contemporary civilization.”The modernizing intelligentsia who declared themselves as the leading power of modernization, with the initiation of the intellectuals according to reunderstanding of“ for the public, despite the public”materialized the social reforms and tried to modernize a traditionalist society. Even if westernization was mostly used as a synonym for modernization during those years it actually has a different meaning. At the beginning of the second part, westernization and modernization concepts during that period are defined and the modernization project of the Republican era is examined. In the second part, the cultural aspect of modernization and westernization movements are investigated. After the import of the Western artists and the European styles getting established in the Ottoman Empire, the modernization period that had developed between the concept“westernization”and establishment of nation-state in the Early Republican era, had led to the establishment of a dual vision of the architectural approach of these years. Another cultural aspect that is examined in this part of the westernization and modernization movements are the novels that reflect the society's social and cultural structure as well as the changes which took place, hi the Early Republican era novels, the characters in general have a lifestyle that comes with westernization. In spite of this situation, more or less in the novels, implicitly or explicitly the European styles are criticized. The authors often analyze the city, architecture and especially the way of inhabitance besides the social issues and people in their novels. In the third part, the reflections of the westernization movement in the novel“Ankara”, belonging to Yakup kadri Karaosmanoğlu who processed the concept“Westernization/ Modernization”, and in his other works that animate the life in various historical periods, through the people and the places, have directly or indirectly been examined. The characters and the parts of the novel have been presented and explained.vm In the forth part of the work, social, physical, architectual and residential specialties of the Ankara of that time is examined depending on the novel, also by the help of various resources. When the affect of the political, social, economic, artistic, ideologic and social transformations are taken into consideration by means of the architectual products it is inevitable to search its basic structure. In this work, the transformation structure of the city was examined during three different periods matching with the periods of the novel. The author analizes the social structure of Ankara during the National Liberation years and the Early Republican era over the characters in the chosen novel. Taking the revolutions as role models, the author analizes and criticizes the new social class living outside the society. In the second part, changes in the physical structure of the city and the politics of city planning were emphasized. In the third part, at first, the change in service, industrial, public and residential structure are examined. In addition, the architectual ideology of the period is analized and major residences of the city are studied. The novel“Ankara”, the main source of the thesis, consists of three main parts mentioning the three historical periods during the times when the city has been introduced to westernization. The first section of the novel takes place in the old Ankara with its traditional style, during the years of The War of Independence. In the second part, revolutionary Ankara is mentioned. The author critisizes the revolution and the transformation in the background of the modernization events occuring in Yenişehir. In the last part, the author's Utopia on 1933 's Ankara has been described as it was dreamt. The events take place in an idealized city. The modern architecture was seen as an important indication of westernization in the Early Republican era. The changes in the architecture are the symbol of political radicalism. In this part of the work, in the determined historical period examining the nation-wide architectural movement, the dimension of the place of westernization ideology was explained. The information acquired from various scientific sources and the data taken from the novel have been compared and illustrated by the quotations. The residential transformation of Ankara has been searched through the novel“Ankara”, that is defined as an important literary work reflecting the features of the period.DC In the fifth and final part, which is the last one, the results of the study are explained. It has been stressed that it is possible to receive different perspectives within the help of a literary work on an architectural study, where the transformation of the structure of a place is examined.
Benzer Tezler
- The physical evolution of the historic city of Ankara between 1839 and 1944: A morphological analysis
Ankara tarihi kent merkezi?nin 1839 ile 1944 arasındaki fiziksel dönüşümü: Morfolojik bir çözümleme
ELİF MIHÇIOĞLU BİLGİ
- Antalya'da sanayileşme süreci ve mekânsal etkileri: Antalya Dokuma Fabrikası yerleşkesi örneği
The industrialization process in Antalya and its spatial effects: Case of Antalya Cotton Mill
EMİNE BARBAROS AKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MimarlıkAkdeniz ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİLAL TUĞBA ÖRMECİOĞLU
- Karabük – Yenişehir'de modern yapı üretim sürecinde Mimar/Arkitekt dergisinin rolü
The role of the Mimar/Arkitekt journal in the production process of modern building in Karabük – Yenişehir
NUR BANU ULUSOY EVLEKOĞLU
- Ankara Bira Fabrikası'nın günümüz koşullarında işlevsel dönüşümü üzerine bir araştırma
A research on Ankara Beer Factory?s functional transformation in recent conditions
YILMAZ EMRE FEROĞLU
- Yeniden işlevlendirilen endüstri mirasının değerlendirilmesi için bir model önerisi
A model proposal for evaluation of the refunctioned industrial heritage
BÜŞRA BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MimarlıkEskişehir Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BETÜL GELENGÜL EKİMCİ
