Öz-belirleme modeli: Özerklik desteği, ihtiyaç doyumu ve iyi olma
Self-determination model: Autonomy support, need satisfaction and well being
- Tez No: 159269
- Danışmanlar: PROF. DR. HASAN BACANLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışma Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
Bu araştırmada öz-belirleme kuramına dayanan, temel psikolojik ihtiyaçların doyumuna ilişkin öz-belirleme modeli test edilmiş, Türkiye'de ne düzeyde işlediği araştırılmıştır. Öz-belirleme kuramında; özerklik, yeterlik ve ilişkili olma olarak adlandırılan üç temel psikolojik ihtiyaç ele alınmaktadır. Bu ihtiyaçların evrensel olduğu kabul edilmektedir. Kuram üç temel psikolojik ihtiyacın doyurulma derecesinin bireyin sosyal çevreden aldığı özerklik desteğine bağlı olduğunu ve ihtiyaçların doyumunun iyi olma için gerekli olduğunu ileri sürmektedir. Öz-belirleme modelini test etmek üzere Türkiye de bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu 2002-2003 eğitim-öğretim yılında Gazi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Tarih Öğretmenliği, Arapça Öğretmenliği, İngilizce Öğretmenliği, Okul Öncesi Öğretmenliği, Türkçe Öğretmenliği, Biyoloji Öğretmenliği, Matematik Öğretmenliği, Fizik Öğretmenliği, Psikolojik Danışma ve Rehberlik lisans programlarında okuyan, 216 kız, 198 erkek olmak üzere toplam 414 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada öğrencilerin temel psikolojik ihtiyaçlarının doyumu, Deci ve Ryan (1991) tarafından geliştirilen, Bacanlı ve Cihangir-Çankaya (2003) tarafından, Türkçeye uyarlanan“İhtiyaç Doyumu Ölçeği”ile ölçülmüştür. Öğrencilerin öz-saygı düzeyleri Benlik Saygısı Ölçeğiyle (Ancak, 1999); kaygı düzeyleri Sürekli- Durumluk Kaygı Envanteriyle (Spielberger, Gorsuch ve Lushene, 1970); yaşam doyumu düzeyleri Yaşam Doyumu Ölçeğiyle (Diener, Emmans, Larsen ve Griffin, 1983); özerklik desteği ise, Sosyal Destek Ölçeğiyle (Yıldırım, 1997) ölçülmüştür. Bu araştırmada“öz-belirleme modeline”göre ihtiyaç doyumunu etkileyen özerklik desteği faktörünün ve ihtiyaç doyumundan etkilenen iyi olma faktörünün Türkiye de etkili olup olmadığı test edilmiştir. Bu amaçla çalışma grubuna uygulanan ölçeklerin puanları hesaplanmış ve veriler yapısal eşitlik modeliyle analiz edilmiştir. Verilerin analizinde SPSS 1 1.0 ve LISREL 8.30 programları kullanılmıştır. Yapılan analiz sonrasında, modelde bağımlı değişken olan öznel iyi olmaya bağımsız değişkenlerin (ihtiyaç doyumu ve özerklik desteği) ve ihtiyaç doyumu değişkenine özerklik desteğinin doğrudan ve dolaylı etkileri ortaya konulmuştur. Araştırmada elde edilen bulgular aşağıda verilmiştir: 1. Özerklik desteği ihtiyaç doyumunu doğrudan, olumlu olarak etkilemektedir. 2. Bireylerin temel psikolojik ihtiyaçlarının doyumu onların özsaygı düzeylerini doğrudan, olumlu olarak etkilemektedir. 3. Bireylerin temel psikolojik ihtiyaçlarının doyumu onların kaygı düzeylerini doğrudan, olumsuz olarak etkilemektedir. 4. Bireylerin temel psikolojik ihtiyaçlarının doyumu onların yaşam doyumu düzeylerini doğrudan, olumlu olarak etkilemektedir. 5. Test edilen öz-belirleme modeli Türkiye de toplanan verilere uygunluk göstermektedir. Diğer bir ifadeyle bireylerin aile ve arkadaş çevresinden aldıkları özerklik desteğinin, onların temel psikolojik ihtiyaçlarının doyumunu etkilediği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumunun da öznel iyi olmayı olumlu etkilediği görülmüştür. Araştırma sonunda elde edilen bulgular, öz-belirleme modelinin Türk kültüründeki geçerliğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
The model of self-determination, which is based on self determination theory, related to satisfaction with the basic psychological needs has been tested and to what extent it works in Turkey has been studied in the present research. In the self-determination theory, three basic psychological needs which are called autonomy, competence and relatedness has been studied. It has been accepted that these basic psychological needs are universal. The theory suggests that the satisfaction degree depends on autonomy support which comes from individuals social context and needs satisfaction is necessary for well-being. A working group has been established in order that the model of self- determination can be tested. This working group has comprised of 414 students, including 216 females and 198 males from Social Sciences Teaching, History Teaching, Arabian Teaching, English Teaching, Pre-school Teaching, Turkish Teaching, Biology Teaching, Math Teaching, Physics Teaching, Psychological Counseling and Guidance Departments of Gazi University, Faculty of Education. Within the scope of this research, satisfaction with the basic psychological needs has been measured via“Needs Satisfaction Scale”, developed by Deci and Ryan (1991) and adjusted Turkish by Bacanlı ve Cihangir-Çankaya (2003). Self- esteem level of the students has been measured via Self-Esteem Scale (Ancak, 1999); their level of anxiety has been measured via State-Trait Anxiety Inventory (Spielberger, Gorsuch and Lushene 1970); their level of satisfaction with life has been measured via Satisfaction with Life Scale (Diener, Emmans, Larsen and Griffin 1983); support for autonomy they get from the environment has been measured via Social Support Scale (Yıldırım, 1997). In this research it has been studied on whether the factor of support for autonomy influencing needs satisfaction in accordance with the“model of self- Ill determination”and the factor of feeling good influenced by satisfaction with needs is effective in Turkey. With this aim, points of the scales applied to the working group have been calculated and data have been analysed via structural equation model. For the analysis of data SPSS 1 1.0 and LISREL 8.30 programmes have been used. Following the analysis, direct and indirect influences of the independent variables (needs satisfaction and support for autonomy) and of needs satisfaction as well as support for autonomy on the dependent variable that is subjective well- being, have been put forward and findings of the research are presented below: 1. Support for autonomy has a direct and positive influence on needs satisfaction. 2. Satisfaction of individuals' basic psychological needs has a direct and- positive influence on their level of self-esteem. 3. Satisfaction of individuals' basic psychological needs has a direct and positive influence on their level of anxiety. 4. Satisfaction of individuals' basic psychological needs has a direct and positive influence on their level of satisfaction with life. 5. The model of self-determination, which has been tested, complies with the data gathered in Turkey. In other words, it has been observed that support for autonomy that individuals get from their family and friends has a direct and positive influence on their basic psychological needs, which, in turn, has a positive influence on subjective well-being. The findings of this research shows validity of the model of self- determination in Turkish culture.
Benzer Tezler
- Öznel iyi oluş ve motivasyonun algılanan özerklik desteği ve temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ile modellenmesi
Structural equation analysis of well being and motivation by perceived autonomy support and basic psychological needs satifaction
CANAN ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
PsikolojiEge ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİLEK YELDA KAĞNICI
- Algılanan ana baba davranışları ile ergenin kimlik stili arasındaki ilişkide temel psikolojik ihtiyaç doyumunun aracı rolü
The mediator role of the basic psychological needs satisfaction in the relationship between perceived parenting behaviors and adolescents' identity style
FATMA CEMRE YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAHİDDİN ÖĞÜLMÜŞ
- Sınıf öğretmenlerine yönelik özerklik desteği eğitim programının etkililiğinin incelenmesi
Examining the effectiveness of a teacher training program on autonomy support
DUYGU KANDEMİRCİ
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimEge ÜniversitesiPsikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim Dalı
DOÇ. ZEYNEP CİHANGİR ÇANKAYA
- Algılanan akademik yeterlik ve algılanan özerklik desteğinin özerk akademik motivasyon ve akademik başarıyla ilişkisi
The relationship between perceived autonomy support and perceived academic competence with autonomous academic motivation and academic success
ŞÜKRAN CALP
- A self-determination approach to teaching writing in pre-service efl teacher education
İngilizce öğretmenliği bölümünde yazma öğretimine öz-belirlemeci bir yaklaşım
SAVAŞ YEŞİLYURT
Doktora
İngilizce
2008
İngiliz Dili ve EdebiyatıAtatürk Üniversitesiİngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET TAKKAÇ