Türkiye ili ve coğrafi bölge bazında insani gelişmişlik araştırması: 1995-2001
Human development research of the cities and geographical regions of Turkey: 1995-2001
- Tez No: 166305
- Danışmanlar: DOÇ.DR. RAZİYE SELİM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 198
Özet
TÜRKİYE İL VE COĞRAFİ BÖLGE BAZINDA İNSANİ GELİŞMİŞLİK ARAŞTIRMASI: 1995-2001 ÖZET Ülke ekonomileri içinde farklı gelişmişlik düzeyinde yörelerin ortaya çıkmasının toplumu oluşturan fertler arasında istihdam imkanları, gelir ve refah dağılımı açısından çeşitli eşitsizlik ve dengesizliklere yol açıp, mekansal kutuplaşmaları doğurduğu bilinmekte olup, bölgesel ekonomik ve sosyal farklılıklar yıllardan beri ülkelerin yönetimini meşgul eden önemli problemlerden biri olarak süregelmektedir. Türkiye il ve coğrafi bölgeleri arasında, 1995-2001 yıllan bireylerin gelişmişlik düzeylerinin ortaya çıkarıldığı bu çalışmada, insani gelişmişlik endeksi elde edilebilmesine ve göstergelerin gelişmişliğe olan nispi katkılarının belirlenebilmesine imkan sağlayan Temel Bileşenler Analizi yöntemi uygulanmış olup, gelişmişliğin ekonomik boyutları yanında, sosyal ve kültürel yanlarım içeren çeşitli göstergelerden oluşan veri seti kullanılmıştır. Bu tür gelişmişlik endeksinin elde edilmesi ile il ve coğrafi bölgeler arasındaki farklılıklarının ortaya çıkarılması, yerleşim birimleri üzerinde zaman içinde uygulanan çeşitli politikaların sonuçlarının izlenmesi imkanını doğurmakla birlikte bu politikaların basan derecelerini görmek ve günün koşullarına göre yeni politikalar uygulayabilme olanağım da yaramaktadır. Öte yandan zaman içinde insani gelişmişlik seviyelerine etki eden sosyo-ekonomik göstergelerin önem sıralarına göre derecelencünlmelerinin yapılması da gelecek dönemlerde hangi göstergeler üzerinde önemle durulacağı gibi konularda da bakış açısı kazandırmaktadır. Nitekim, on bin kişiye düşen eczacı sayısı, dişçi sayısı ile toplam özel otomobil sayılan göstergeleri zaman içindeki gelişmişlik endekslerini oluşturmada en etkili öğeler olarak ortaya çıkmaktadır. On bin kişiye düşen hekim ve toplam motorlu taşıt sayısı, yüz bin kişiye düşen banka şube sayısı, kişi başı yıl içinde biten yapı değeri, banka mevduatı tutan ve gayri safi yurt içi hasıla değerleri ile okuryazar oranı, okuryazar kadın oram ve üniversite bitirenlerin oram göstergeleri de endeks üzerinde diğer etkili unsurlar olmaktadır. Ortalama hanehalkı büyüklüğü, doğurganlık hızı, bebek ölüm oram, ilk ve ortaöğretim öğretmen başı öğrenci sayılan da endeks hesaplanmasında negatif etkileri ile öne çıkmakta, insani gelişme düzeyiyle ters orantılı bir ilişki içinde oldukları düşünülmektedir. Bu bağlamda, 1995-2001 yıllan için ülke gelişmişlik sıralamaları elde edilip zaman içindeki değişimleri saptandıktan sonra, birbirlerine yakın gelişmişlik seviyesine sahip illerin belirlenmesi ve bir bakıma ülke içinde homojen il gruplarının ortaya çıkarılması amacıyla Kümeleme Analizi uygulanmıştır. Buna göre, Marmara, Ege ve Akdeniz sahil şeridi üzerindeki yerleşim bölgeleri gelişmiş iller grubunu oluştururken, ülkenin batısından doğusuna gidildikçe gelişmişlik düzeyi nispi olarak azalmakta, Doğu ve Güneydoğu illerinin gelişmişlik seviyeleri en düşük iller grubunu meydana getirdiği öne çıkmaktadır. Bu şekilde oluşturulan kademeli il gruplan, hükümetler tararından ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma amaçlan XIVdoğrultusunda hangi kesimlerin kalkınmada öncelikli yöre (KÖY) kapsamına alınması gerektiği konusunda da fikir vermektedir. Sonuç olarak, zaman içerisinde bölgeler arası gelişmişlik farklılıklarının giderilmesi amacına yönelik bazı politikalar oluşturulup, birtakım araçlar kullanılsa da istenilen hedeflere ulaşılamamış olup, bölgelerarası dengesizliklerin minimize edilmesinin gerçekleştirilmesinde ülke kaynaklan ile AB destekleri gibi dışsal araçlar önemli bir işlev görmekle birlikte geliştirilecek bölgesel gelişme politikalarına olan ihtiyaç ta devam etmektedir. XV
Özet (Çeviri)
HUMAN DEVELOPMENT RESEARCH OF THE CITIES AND GEOGRAPHICAL REGIONS OF TURKEY: 1995-2001 SUMMARY Knowing that appearing the different development leveled areas in the country's economies causes the inequalities and imbalances of the distribution of employment opportunities, income and life qualities between the individuals, regional economic and social differences have been one of the important problems taking up time of the governments. In this study human development levels between the provinces and geographical regions of Turkey are obtained for 1995-2001 using the principal components analysis, that gives an opportunity for obtaining the human development indices and determining the relative contribution of the indicators to the development. Also, data sets are composed of various indicators that include social and cultural sides of the development besides economic dimensions. Revealing the differences between provinces and geographical regions with these development indices, enables observing the results of various politics that has applied on the settlement units and applying new politics according to the life conditions. At the same time, ranking the socio-economic indicators according to their importance on influencing human development levels during the time, enables selecting the indicators in the future periods which we should consider important. As a matter of fact, the indicators of pharmacists and dentists per ten thousand people and total personal automobiles are the most effective elements on constituting the development indices in time. Moreover, doctors and total vehicles per ten thousand people, branch banks per a hundred thousand people, finished buildings, bank accounts and gross domestic products per one person, the literacy rate of population, literacy rate of women and the rate of university graduates are the other effective elements of development indices. On the other hand, the indicators of the average number of households, fertility rate, infant mortality rate and the number of students per a teacher in primary and secondary schools have a negative effect on calculating the indices, and it is thought that they have a relation of an opposite proportion with human development levels. In this respect, after obtaining the positions and changes between 1995 and 2001, cluster analysis was used for determining the cities that have similar development levels, and bringing the homogeneous city groups of the country to light. While the settlement areas that are located near Marmara, Aegean and Mediterranean coasts form high developing city groups, development level is decreasing relatively from west to east of the country. Moreover, cities that are located in east and southeast form the least developed city groups. Thus, the groups of provinces that were classificated, give an idea about which regions are necessary to be taken to the list of priority of regions for development according to the economic, social and cultural development purposes by governments. XVIAs a result, despite constituting some politics and using some tools for the purpose of removing the differences of development between the regions in time, desiring goals couldn't have been reached. Finally, external tools like country resources and European community supports have an important function on minimizing the imbalances between the regions, and needs to the regional development politics that will be improved are going on. xvu
Benzer Tezler
- Uzaktan algılama ve yersel veriler kullanılarak fosil yakıt kaynaklı hava kirleticilerinin zamansal ve mekansal değerlendirilmesi: Antalya ili Kepez örneği
Temporal and spatial assessment of fossil fuel sources air pollutants using remote sensing and spatial data: A case study of Antalya province Kepez
YUSUF ÖZGÜREL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Jeodezi ve FotogrametriAkdeniz ÜniversitesiUzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEVDET BERTAN GÜLLÜDAĞ
ÖĞR. GÖR. ERCÜMENT AKSOY
- Serological investigation of peste des petits ruminants in lambs in Iraq-Kirkuk region
Irak–Kerkük bölgesinde kuzularda küçük ruminant vebası (pestedes petits ruminants ppr)'ın seroprevalansı
SARWAT KHORSHED RAHEEM
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Sağlık YönetimiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSağlık Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN KOZAT
- Çalışma saatlerinin iş kazaları üzerindeki etkisi: Erzurum ili örneği
The effect of working hours on work accidents: Case of Erzurum
MEDENİ AKPOLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
KazalarIğdır Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAHRİ GÜR
- Coğrafi planlama yönünden Şanlıurfa ilinin tarımsal yapısı
The agricultural structural of province of Şanlıurfa terms of geographical planing
SEDAT BENEK
- Trakya bölgesi bağ alanlarının uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri teknikleri ile incelenmesi
Investigation of the Trakya (Thrace) region vineyard areas by using remote sensing and geographic information systems
EMRE ÖZELKAN
Doktora
Türkçe
2014
Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik Üniversitesiİletişim Sistemleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANKUT ÖRMECİ
DOÇ. DR. ELİF SERTEL