Geri Dön

İran iç politikasında Azerbaycan Türkleri (1906-2006)

Azerbaijani Turks in domestic politics of İran (1906-2006)

PDF İndir

  1. Tez No: 204354
  2. Yazar: OSMAN EROL
  3. Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. BEKİR GÜNAY
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Siyasal Bilimler, Tarih, Uluslararası İlişkiler, Political Science, History, International Relations
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2007
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 166

Özet

1T.C.KOCAEL ÜN VERS TESSOSYAL B L MLER ENST TÜSÜULUSLARARASI L ŞK LER ANA B L M DALIRAN Ç POL T KASINDA AZERBAYCAN TÜRKLER(1906-2006)ÖZETAzerbaycan kuzeyde Derbent'ten başlayarak, güneyde Zencan veHamedan'ı içine alarak ran'ın ortalarına kadar uzanan bölgedir. Konumu vesahip olduğu zenginlikler nedeniyle tarih boyunca bölgesel ve büyük güçlerinmanevra sahası olmak zorunda kalmış, bu nedenle sık sık idaresi eldeğiştirmiştir. Bugünkü Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarının iki katındandaha fazla yüzölçümüne sahip bir coğrafyayı ifade etmektedir. Türklerinbölgeye gelişi milattan öncesine uzanmakla beraber geniş çaplı olarak bölgedeyerleşmeleri Selçuklular zamanında gerçekleşmiştir.Ticari yollar üzerinde bulunan Azerbaycan toprakları ve halkı tarihboyunca güç mücadelelerine ve şiddetli savaşlara tanıklık etmiştir. Azerbaycantoprakları birçok kez büyük güçler ve bölgesel güçler arasında el değiştirmiş,bu durumdan en çok etkilenen de şüphesiz Azerbaycan Türkleri olmuştur. 1813Gülistan ve 1828 Türkmençay Anlaşmaları sonucunda Aras'ın kuzeyi Rusya,güneyi ran sınırları içinde kalmak üzere Azerbaycan toprakları ve halkı ikiyebölünmüştür. Bu anlaşmalar sonucunda Azerbaycan topraklarının ve halkınınçoğunluğu ran sınırları içerisinde kalmıştır.ran etnik yapı olarak çok çeşitlilik arz etmekte olup, Farsların ülkenüfusunun yaklaşık %50'sini, Azerbaycan Türklerinin ise en kalabalık ikincietnik grup olarak yaklaşık %25 ile %40'ını oluşturduğu tahmin edilmektedir.Daha öncesinde de bölgede büyük devletler kumuş ve yönetmiş olan Türkler1925 yılına kadar ran'da ülke yönetiminde bulunmuşlardır. ran'da 1925'denitibaren Pehlevi Hanedanı'nın başa geçmesiyle birlikte Azerbaycan Türkleri2yönetimdeki etkinliklerini kaybetmişlerdir. Fakat Tebriz merkezli AzerbaycanTürkleri ran iç politikasındaki tüm sıcak noktalarda 1905'den itibaren aktifvarlık göstermişlerdir.ran'da 1906'da Şah'a karşı gerçekleştirilen Meşrutiyet DevrimindeAzerbaycan Türkleri hem düşünce platformunda hem de muharebeplatformunda aktif rol üstlenmişlerdir. Şah'a karşı Settar Han önderliğindesilahlı mücadelenin kalesini oluşturmuşlardır. Meşrutiyet Devriminin hersafhasında aktif rol alarak ran'ın topyekûn kurtuluşu için mücadele edenAzerbaycan Türkleri, 1920'de Şeyh Muhammed Hıyabani önderliğinde ilkayrılıkçı hareketi ortaya koyarak kısa ömürlü Azadistan Devleti'ni GüneyAzerbaycan'da kurmuşlardır. Türk dili, kültürü ve eğitimi bu dönemdeAzadistan bayrağı altında büyük yükseliş göstermiştir.1925'te Pehlevi Hanedanı'nın başa geçmesiyle birlikte yakın tarihtenalınan dersler çerçevesinde Azerbaycan Türklerine karşı kasıtlı politikalargerçekleştirilmiştir. Pehlevi döneminde ran'da Fars milliyetçiliği çerçevesindetek dil, tek ulus politikası aktif olarak uygulanmış, bundan en büyük yarayıAzerbaycan Türkleri almıştır. Dikkat çekicidir ki Fars milliyetçiliğinin ilerigelen düşünce adamlarının da çoğunluğu Azerbaycan Türkü'dür.II. Dünya Savaşının başlamasıyla birlikte SSCB'nin GüneyAzerbaycan'a ilgisi artmış, SSCB'nin kasıtlı desteği ile ran'da AzerbaycanTürk milliyetçiliği yükselişe geçmiş ve Pişeveri tarafından Azerbaycan ÖzerkHükümeti'nin kuruluşu ile sonuçlanmıştır. 1945'de tam bir Türk devleti olarakkurulan Azerbaycan Özerk Hükümeti bir sene sonra, ABD ve ngiltere'ninbaskısıyla SSCB'nin desteğini çekmesi akabinde ABD destekli ran Şahıtarafından yıkılmıştır. 1941-1947 yılları arasında Azerbaycan Türkmilliyetçiliği ran'da en üst seviyeye ulaşmış, 1947-1979 yılları arasında tekrarbastırılmıştır.1979'da Şah'dan rahatsız olan Azerbaycan Türkleri devrime büyükdestek vermiş, devrimin öncü birliği rolünü üstlenmişlerdir. Fakat devrimsonrası sosyal, dil ve kültür alanında vaat edilenleri alamayan AzerbaycanTürkleri ran slam yönetimine karşı ayaklanmışlar fakat kanlı bir şekildebastırılmışlardır. ran slam Yönetimi müteakip dönemde Pehlevilere göre3Azerbaycan Türklerine karşı daha ılımlı bir politika izlemişlerdir. FakatAzerbaycan Türklerinin dil, kültür ve eğitim alanlarındaki rahatsızlıklarıdevam etmiştir.1991'de kuzeyde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kurulması ranAzerbaycanlıları için son dönemi başlatmıştır. Kuzeyle başlayan etkileşim,Karabağ sorununa karşı milli duyarlılık ve Türkiye'den yapılan televizyonyayınlarının uydu vasıtasıyla ran'da izlenmesinin etkileri sonucunda ran'daAzerbaycan Türk kimliği tekrar yükselişe geçmiştir. 1995'e gelindiğindeAzerbaycan Türkleri anadil kullanımı, sosyal, kültürel ve ekonomik taleplerinisiyasi platformlarda açıkça dile getirmeye başlamışlardır. Tahran'ın mevcutyönetim karakteri sebebiyle siyasi faaliyetler kısıtlanmış, milli harekete destekverenler ülke içinde sosyal alanda kendilerini ifade etmeye başlamışlardır.Siyasi faaliyetler ise ülke dışında yapılanmaya başlamıştır.ran şu anki mevcut yönetim şekli ve nükleer programı nedeniylebaşta ABD tarafından olmak üzere uluslararası platformda baskı altındadır.ABD'nin ran'a askeri müdahale ihtimali tartışılmaktadır. Bununla birliktezaman içinde uygulanan politikalar sonucunda Azerbaycan Türklerinin ran'atam entegrasyonunu tamamlayıp tamamlamadığı tartışılmaktayken, sonkarikatür krizi Azerbaycan Türklerinin etnik kimlikleri konusundakihassasiyetlerini kaybetmediklerini göstermiştir.Tezi Hazırlayan : Osman EROLTez Danışmanı : Yrd.Doç. Dr. Bekir GÜNAYTez Kabul Tarih ve No : 31.01.2007-2007/03Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Hasret ÇOMAKYrd.Doç. Dr. Bekir GÜNAYYrd.Doç. Dr. Efe ÇAMAN

Özet (Çeviri)

1T.C.KOCAEL ÜN VERS TESSOSYAL B L MLER ENST TÜSÜULUSLARARASI L ŞK LER ANA B L M DALIAZERBAIJANI TURKS IN DOMESTIC POLITICS OF IRAN(1906-2006)ABSTRACTAzerbaijan is the region extending from Derbent in the Norththrough the middle of Iran in the South including Zencan and Hamedan. It hasbeen suffered being the maneuver area of the regional and great forces inhistory because of its strategic location and wealth, thus its administration hasbeen changed many times. It expresses the geography of a surface area ofdouble the amount of recent Azerbaijan Republic. In spite of the fact that Turkshad first arrived in the region before B.C., their settlement on a large scale hadbeen realized during the reign of Seljuk Turks.Azerbaijan lands and people located on the trade routes have alwayswitnessed severe wars and struggles of power in history .The administration inAzerbaijan land has been changed many times by the great powers and regionalpowers. Certainly Azerbaijan people have been the most influenced of thesecircumstances. Due to the consequences of the 1813 Gülistan and 1828Türkmençay treaties Azerbaijan land and Azerbaijan people were divided intotwo; the North of The Araz as Russian frontier and the South of The Araz asIran frontier. As the result of these treaties most of the Azerbaijan lands andpeople were included into Iran.Iran has a various ethnic structure and it is estimated that Persianpeople are the % 50 of the population and Azerbaijani people are from %25 to%40 of the population as the second crowded group in Iran.2Turks who had founded and administrated major states in the regionhave participated in the administration of the country till 1925. The AzerbaijaniTurks lost their impression in the administration when the Pahlavi regime cameto power in 1925. However the effective existence of Azerbaijani Turks centeredin Tebriz has been seen in the Iran domestic politics since 1905. AzerbaijaniTurks had an active role both in idea platform and battlefield in theconstitutional revolution against monarchy in Iran in 1906. They established thecastle of the armed struggle against Shah with the leadership of Settar Han.Azerbaijani Turks, who fought for the liberation of Iran in every field of theconstitutional revolution, put forward the first secessionist movement with theleadership of Şeyh Muhammed Hiyabani in 1920 and founded the short livedAzadistan State in South Azerbaijan. In this period Turkish language, cultureand education developed in a large scale under the flag of Azadistan.When the Pahlavi Regime came to power in 1925 intentional policieswere carried out against Azerbaijani Turks. In Pahlavi period the policy ofunique language and unique nation which comprised the Persian nationalism inIran were seen and Azerbaijani Turks were the most affected group. It isinteresting that the most of the leading people in Persian Revolution wereAzerbaijani Turks.When the World War II started USSR increased its interest in SouthAzerbaijan and with USSR?s intentional support the nationalism of AzerbaijanTurks started to develop in Iran and Azerbaijan autonomous government wasestablished by Pishaveri.One year later Azerbaijan autonomous government established as aTurkish state in 1945 was demolished by Iran Shah supported by the USA whenthe USSR gave an end to its support with the oppression of the USA andEngland. Between the years of 1941 and 1947 the nationalism of AzerbaijaniTurks reached to its top level. Between 1947 and 1979 it was suppressed onceagain.In 1979 The Azerbaijani Turks being disturbed by the Shahsupported the revolution and took an active role as the leading unit of therevolution. However after the revolution Azerbaijani Turks who could not3receive the rights promised to them in the social fields of language and culturerevolted against the Iran Islamic Administration and was suppressed in abloody way. In the following period Iran Islamic Administration in contrast tothe Pahlavi regime carried out a more moderate policy against AzerbaijaniTurks. However the disturbance of Azerbaijani Turks in the fields of language,culture and education continued.The recent period started for Azerbaijani Turks in Iran when theAzerbaijan Republic was established in the north in 1991. The identity ofAzerbaijani Turks in Iran started to increase due to the interaction with thenorth, the national sensitivity for the Karabag and the ability to reach thebroadcast in Turkey. In 1995 Azerbaijani Turks expressed their desire to usemother tongue and their social, cultural and economic demands in politicalplatforms obviously. Because of the character of the present administration inTehran their political activity was restricted and they started to expressthemselves in social fields. Political activities were started to be built out of thecountry.Iran has been under the oppression of especially the USA ininternational platform due to its present administration form and its nuclearplans. It is discussed whether the USA will interfere to Iran or not. In additionto this when it is being discussed whether the full integration of AzerbaijaniTurks to Iran has been completed or not , the last cartoon crisis showed thatAzerbaijani Turks did not lost their sensitiveness on their ethnic identity.Tezi Hazırlayan : Osman EROLTez Danışmanı : Yrd.Doç. Dr. Bekir GÜNAYTez Kabul Tarih ve No : 31.01.2007-2007/03Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Hasret ÇOMAKYrd.Doç. Dr. Bekir GÜNAYYrd.Doç. Dr. Efe ÇAMAN

Benzer Tezler

  1. Tez No

    670135

    İran'ın ulus-devlet inşa sürecinde kimlik politikası: Güney Azerbaycan uygulamalı örneği

    The idendity policy of İran in the nation-state building process: Applied case of South Azerbaijan

    NAZRIN ALIZADA

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Uluslararası İlişkilerAnkara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

    Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET SEYFETTİN EROL

  2. Tez No

    714005

    Linguistic chauvinism in learning national language: ACase study of teaching Persian language in East Azerbaijan-Tabriz

    Ulusal dil öğrenmede dil şovenizmi: Doğu Azerbaycan, Tebriz' de Farsça öğretimi üzere bir vaka çalışması

    ALI MOHAMMADI

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2011

    DilbilimPayame Noor University

    Dilbilim Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. SEYYED MEHDI SAMAEI

  3. Tez No

    319868

    Bağımsızlık sonrası Azerbaycan dış politikasında enerji faktörü

    After the independence Azerbaijan foreign policy energy factor

    AGİL MAMMADOV

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Uluslararası İlişkilerSakarya Üniversitesi

    Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. SİBEL AKGÜN

  4. Tez No

    574889

    A neorealist analysis of Iran-Russia relations: Tajik and Syrian civil wars

    İran-Rusya ilişkilerinin neorealist bir analizi: Tacik ve Suriye iç savaşları

    ESRA YANIK

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2019

    Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Ortadoğu Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ DERYA GÖÇER AKDER

    DR. ZELAL ÖZDEMİR

  5. Tez No

    399917

    The State Oil company of The Azerbaijan Republic (SOCAR) and its European regional partnerships: 1992-2015

    Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ve SOCAR'ın Avrupa bölgesel yatırımları: 1992-2015

    CEMİLE ASKER

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2015

    EnerjiOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. OKTAY FIRAT TANRISEVER

Geri Dön