Âşık Edna Murat'ın hayatı-edebî şahsiyeti-eserleri
The life of bard Edna Murat-his literary personality-his works
- Tez No: 207202
- Danışmanlar: PROF. DR. PAKİZE AYTAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Âşık edebiyatı, Âşıklık geleneği, Çankırı Şabanözü, Edna Murat, Şiir
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 586
Özet
ÖZETTezimize bu konuyu seçmedeki amacımız, çalışmamızla özelde Çankırı, Şabanözü âşıklığını ve Âşık Edna Murat'ın hayatını, edebî şahsiyetini, eserlerini değerlendirmek; genelde Türk kültür ve edebiyat ürünlerinden olan Özdemir'in şiirlerinin kaybolup gitmesini önleyerek Türk millî kültürüne, Türk edebiyatına katkı sağlamak ve şiirleri incelemek suretiyle de 20. yüzyıl âşık edebiyatının, âşıklık geleneğinin değerlendirilmesine yardımcı olmaktır.Tezimiz, Türk edebiyatı içerisinde âşık edebiyatının mahiyeti, Çankırı, Şabanözü âşıklık geleneği ve âşıklarından başlayarak Özbekli Âşık Edna Murat'ın hayatı, edebî şahsiyeti ve şiirlerini incelemeye yönelik hazırlanmıştır. Âşığımızın yaşadığı coğrafyanın onun hayatı, sanatı, eserleri üzerindeki tesirini değerlendirmede kolaylık sağlayacağı düşüncesiyle girişte Çankırı ve Şabanözü ile ilgili tarih, coğrafya, kültür, dil vb. yönlerden umumi bilgiler verilmiştir. Girişin son kısmı âşıklık geleneğinin tarihî gelişimi, Çankırı âşıklık geleneği ve âşıklarına ayrılmıştır. Birinci bölümde âşığın hayatı, şahsiyeti, yetiştiği kültür muhitinin âşıklığı ve âşıklık geleneğindeki yeri incelenmiştir. İkinci bölümde şiirler, ahenk unsurları, şekil özellikleri, dil hususiyetleri, edebî sanatları, anlatım özellikleri ve konuları bakımından değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde şiirler, konularına ve ölçülerine göre tasnif edilerek toplu olarak verilmiştir.1943 yılında dünyaya gelen Âşık Murat Özdemir köy kültürü altında yetişmiş, daha sonra 1961'de Ankara'da yaşamaya başlamıştır. Ancak köyüyle bağını hiçbir zaman koparmamıştır. Sanatının teşekkül yerlerinden olan köy icra ortamlarında halen şiirlerini söylemektedir. Köyünde ev oturmalarındaki sohbet ortamları, köy odasında yapılan sohbetler, anlatılan tarihî ve menkıbevi hikayeler, ayin-i cemlerdeki dinî sohbetler ve okunan şiirler onun zihnine çocukluk dönemlerinde kazınmış ve tüm edebî dünyasının temel taşlarından olmuştur. Özdemir, Fuzulî'nin Saadete Ermişlerin Bahçesi'ni, Hazreti Yusuf kıssası üzerine hikayeler ve şiirleri, Karacaoğlan'ı, Kerem Bey'i, Kesik Baş hikayesini, Hz. Ali cenklerini, Kumru ve Gülizar'ı, Hazreti Peygamber ve ehlibeytin hayat hikayelerini köy odasında dinlediğini dile getirmektedir. Ayrıca Özdemir, ustası Âşık Sultan'ı bu muhitlerde tanımış, ondan şiir ile ilgili ilk bilgileri edinmiştir. Bu kültür muhitlerinde sanatının temellerini atan âşık, şehre yerleştikten sonra da buralarla bağını koparmamıştır.Ankara'ya geldikten sonra oto boyacılığı yapmıştır. Âşık, çocukluğunda bir kaza geçirmiş ve kalça çıkığı oluşmuş; bundan dolayı bir bacağı engellidir. Oto boyacılığı sağlığını olumsuz etkilediğinden bir yıl sonra oturak zanaatı olarak kunduracılığa başlamıştır. 1977'de engelli kadrosuyla Dışkapı SSK Hastanesi'ne işe başlamış, buradan emekli olmuştur. Halen kunduracılığa devam etmektedir. Özdemir, şehirde pek dışarı açılmamış; ancak bazı radyo ve tv programlarına katılarak şiirlerini söylemiştir. Bazı yöresel toplantılara, açılışlara da katılmış ve katılmaktadır. Özdemir, kendisini sohbet aşinası olarak nitelemektedir; Dışkapı'daki kunduracı dükkanını bir edebi muhit haline getirmiştir. Dükkânına âşık, şair, hoca gibi birçok sohbet ehli kişi gelmekte ve burada şiir üzerine sohbetler kurulmaktadır.Özdemir'in incelediğimiz 312 şiirinden 99 şiirde aşk, sevgili, güzellik; 92 şiirinde din ve tasavvuf konuları işlenmiştir. Konu bakımından yoğunluğu bunlar oluşturur. Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ali ve ehlibeyt sevgisi şiirlerde sık işlenen konulardandır. Aşk, sevgili, sevgilinin vefasızlığı, güzelliği; ayrılık, ölüm, felek, dünyanın geçiciliği, yoksulluk da şiirlerde işlenen temalardandır. Şiirlerde sevgiliye, dinî sömürülere, fakirliğe dair taşlamalar da vardır.Âşığın 237 şiiri 11'li hece ölçüsüyle yazılmıştır. En fazla kullanılan ölçü 6+5=11'li hece ölçüsüdür. İkinci olarak 68 şiirde 8'li hece ölçüsü kullanılmıştır; âşığın ölçüsüz şiiri yoktur. Şiirlerde durak kullanılmıştır; ancak bazı şiirlerde durak değişebilmektedir. Serbest duraklı şiirler az da olsa vardır. Şiirlerde kafiyeden ziyade rediflerle ve tekrarlarla ahenk sağlanmaya çalışılmıştır. Bu, düşünceyi serbest bırakmak, söylemek istediğini daha açık söyleyebilmek düşüncesinden kaynaklanır. Özdemir'in şiirlerinde nasihate dayalı, öğüt verici ve telkin edici bir üslup vardır. Düşüncenin ağır bastığı şiirler kuru değildir. Redifler, tekrarlar, ayak ve kavuştaklarla şiirlerde ahenk kurulmuştur. Kullanılan kafiye genellikle yarım kafiyedir. Aynı şiirde tek tip kafiye kullanımına pek rastlanmaz. Özdemir, âşık edebiyatının şekil ve tür hususiyetlerinin tüm mahiyetlerini bilmekten ziyade şekil ve türleri geleneğe dayalı, gelenekten öğrendiği gibi kullanmaktadır. Şiirlerinin geneli koşma tarzındadır. En çok kullandığı türler güzelleme, taşlama, ağıttır.Özdemir'in şiir dili sade halk dilidir. Yöresel kelimeler, söz kalıpları şiirlerde kullanılmıştır. Bir kelimenin yöresel söyleyişi ölçüye ve ahenge uygun biçimde değişik şekillerde kullanılabilmektedir. Şiirlerde ortak dilde kullanımdan düşmüş bazı Türkçe kelimeler, Arapça ve Farsça'dan dilimize girmiş kelimelerin yöresel biçimleri ve ağız hususiyetleri görülür. Devrik cümle de âşığın üslubunda belirleyici biçimde kullanılmıştır.Âşık Murat Özdemir, halen Ankara'da ikâmet etmekte ve şiir yazmaya devam etmektedir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACTOur goal is to select this topic; with this study to evaluate in special Çankırı, Şabanözü and the life of Bard Edna Murad, his literary personality, his works; in general forestall to disappear from sight the poems of Özdemir which are the works of Turkish culture and literature in order to contribute to the Turkish national culture and Turkish literature and with examining the poems help to evaluate the 20th century bard?s literature and the tradition of bard?s literature.Our study was prepared to examine the life of Uzbekian Bard Edna Murad, his literary personality and his poems for the content of the bard?s literature in Turkish literature, Çankırı, beginning with the tradition of bard?s literature of Şabanözü and the bards. The geography of where our Bard lived will provide us easiness to evaluate the effect on his life, his art, his works with giving common information about Çankırı and Şabanözü with the aspects of history, geography, culture, language etc. in the introduction part. The last part of intrduction is about the historical development of Bard?s tradition, the bard?s tradition and the bards of Çankırı. In the first part, the life of bard, his personality, the bard?s literature of cultural atmosphere where he was grown up and his place in the bard?s tradition were examined. In the second part, the poems were evaluated with the terms of the harmony components, the peculiarities of shape, the peculiarities of language, literary skills, the peculiarities and the subjects of expression. In the third part, the poems were given as a group with classifying according to their subjects and their metres.Bard Murat Özdemir who was born in 1943 was grown up in the village culture, then he began to live in Ankara in 1961. But he has never cut his relations with his village. He is still telling his poems in his village?s common places. The talk atmospheres in his village house, the talks in the village room, the historical and religious stories which are told, the religious talks in the religious gatherings and the poems that are told were scraped into his mind when he was a child and those were the foundation stones of his all literary world.Özdemir says that he had listened the mystics garden by Fuzuli, the stories and poems about the tale of Hz.Yusuf, Karacaoğlan, Kerem Bey, the story of Cut Head, the wars of Hz. Ali, Kumru and Gülizar, the lives of Holly Prophet and his family in the village room. Also Özdemir recognized his master Bard Sultan in these places and he got the first knowledge about poetry from him. The bard who laid the foundation of his art in these places has not cut the realitions after he moved to the city.After he had moved to the city he worked as a car painter. The Bard had an accident when he was a child and there had been a hipbone dislocation after the accident so he can not use one of his leg. Car painting affected his health negatively then one year later he began to work as a shoemaker. In 1977 he began to work in Dışkapı SSK Hospital by the help of handicaped staff and he retired from there. Now he is working as a shoemaker. Özdemir did not open up to the outside but attending to some of the radio and tv programs, he has told his poems. He describes himself as a talk familiar and he has made his shoemaker shop in Dışkapı a literary enviroment. A lot of bards, poets,teachers come to this shop and in here there have been talks about poetry.In the 99 poems which we have examined of his 312 poems he has worked on love, lover, beauty;in his 92 poems he has worked on religion and sufism subjects. These subjects form intensity as topics. Allah, Hz. Muhammad, Hz. Ali and the love of the family of Prophet are mostly worked up topics in his poems. Love, lover, unfaithfulness of the lover, her beauty, separateness, death, faith, impermanence of the life, poverty are the themes in his poems.In his poems there also satires to the lover, exploitation of the religion and poverty.The 237 poems of the Bard were written as the 11 syllabic meter.The mostly used meter is the 6+5=11syllabic meter. As the second in his poems Bard used the 8 syllabic meter; the bard has no poems without meter. The caesura was not used in the poems; but the caesure might change in some of the poems. There are a few poems with the caesura. It was worked to gain harmony with more redif and repetitions than rhymes. This, to release the idea, in other words it is formed to say clearly what you want. In his poems there are styles which are related to advice, giving advice and indoctrinative. The poems which are full of thoughts are not in vain. The harmony has been built by redifs, repetitions, rhyme words and refrains. The rhymes are generally half rhymes.In the same poem prototype rhyme usage is not extremely encountered. Özdemir by more knowing all the pecularities of the types and the sorts of bard literature than he has used the types and the sorts based on the tradition and just like as what he has learnt from the tradition. The most of the poems are in the style of free-form poet. The mostly kinds which he has used are lyric,satire and dirge.The language of Özdemir is pure public language. Local words and utterance forms have been used in the poems. The local saying of one word can be used suitable for meter and harmony in different ways. In the poems it can be seen some Turkish words which were fallen on the usage of common, the local styles and the pecularities of local style of the words which were gone into our language from Arabic and Persian language. The inverted word order also has been used characteristicly in the stle of the bard.At present Bard Murat Özdemir lives in Ankara and keeps on writing poems.Key Words1. Literature of Bard2. Tradition of Bard Literature3. Çankırı, Şabanözü4. Edna Murat5. Poem
Benzer Tezler
- Aşık Yaşar Reyhani'nin müziğinde kullandığı makamlar üzerine bir araştırma
A Study with makams to the use to music of Aşık Yaşar Reyhani
BİROL SAÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZKUL ÇOBANOĞLU
- Âşık Maksut Feryadî'nin eserlerinde sözlü ve yazılı geleneğin etkileşimi
The interaction of oral and written traditions in the works of Aşik Maksut Feryadî
ELİF NİSAN ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Boğaziçi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. VEYSEL ÖZTÜRK
DR. ZEYNEP OKTAY USLU
- Âşık Veysel türkülerinin edebi ve prozodi yönünden incelenmesi
The research of Aşık Veysel folk songs in terms of literacy and prosody
ZİLAN AVŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MüzikHaliç ÜniversitesiTürk Musikisi Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLAN AKINCI
- Âşık Paşa'nın Garîb-nâme'sinde rızık kavramı
The concept of 'rızq' in Âşık Paşa's Garîb-nâme
NUR SERTÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinÜsküdar ÜniversitesiTasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YENİTERZİ
- Folklorun beş işlevine göre Âşık Mahzuni Şerif'in şiirleri
Âşik Mahzuni Şerif's poetries according to the five functions of folklore
YILMAZ IRMAK
Doktora
Türkçe
2013
Halk Bilimi (Folklor)Ondokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEKİR ŞİŞMAN