Geri Dön

Sunnism versus shi'ism? Rise of the shi'i politics and of the ottoman apprehension in late Nineteenth Century Iraq

Şiiliğe karşı sünnilik mi? Geç 19. yüzyıl Irak?ta şii siyasetinin yükselişi ve artan Osmanlı endişesi

  1. Tez No: 220767
  2. Yazar: FARUK YASLIÇİMEN
  3. Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. OKTAY ÖZEL
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Siyasal Bilimler, Tarih, Political Science, History
  6. Anahtar Kelimeler: 2. Abdülhamid, Sünnilik, Şiilik, Irak, İran, Osmanlı, Müçtehid, Abdülhamid II, Shi?ism, Sunnism, Iraq, Iran, Ottoman, Mujtahid
  7. Yıl: 2008
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Bölümü
  12. Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 196

Özet

19. yüzyılda meydana gelen toplumsal dönüşümlerin önde gelen temalarından biri, din merkezli modern siyasi söylem ve eylemlerin yükselişi olmuştur. Genel itibariyle toplumsal mobilizasyon ve örgütlü hareketlerin tekamülünü, siyasallaşma süreçleri izlemiştir. Irak örneğinde ise Şiiliğin toplumun çeşitli katmanları üzerinde giderek artan nüfuzu, bu yapısal dönüşüm sürecinin bir parçasını teşkil etmektedir. Gerek döneme ilişkin tarih yazımı gerekse siyasi tartışmalarda bahsi geçen ?Şiiliğin yükselişi? söylemi Şiiliğin fiili yayılışından ziyade böyle bir yapısal dönüşüm sürecine tekabül etmektedir. Başka bir ifadeyle, saygın Şii Müçtehidler etrafında kenetlenen Iraklı Şiiler artık siyasal alanda kayda değer bir ağırlık kazanmışlardır.Irak'ta Şii siyasetinin yükleşinin ardında yatan, yukarıda bahsettiğimiz konjektürel sebeble birlikte, iki temel sebep daha vardır. Bunlardan birincisi, Osmanlı imparatorluğunun merkezileşme çabaları kapsamında yürütülen iskan faaliyetlerinin toplumsal yapıda meydana getirdiği dalgalanmaların bıraktığı derin tersirlerdir. Diğeri ise, Şii hukukunda meydana gelen bir dönüşüm olan Usuliliğin Ahbariliğe karşı kazandığı zaferi takiben müçtehidlik kurumunun tebarüz etmesidir. Zira böylelikle Şiilerin siyasete olan yaklaşımları değişmiş ve dünyevi meselere zamanla daha fazla müdahil olmaya başlamışlardır.Şii Müçtehidlerin Irak toplumu ve bölgesel siyaset üzerinde giderek artan etkisi, Osmanlı idarecilerinin bölgedeki devlet otoritesinin bekası konusunda ciddi kaygılar taşımalarına sebebiyet vermiştir. İdarecilerin saplantı derecesine varan kaygıları devletin resmi yazışmalarında açıkça görülebilmektedir. Buna müteakip, devlet yetkilileri gerekli tedbirlerin alınması konusunda fikir birliğine varmış ve gerek konjektürel gerekse dini hassasiyetlerin tesiriyle Şii ulemaya karşı fiili güç kullanımdan ziyade Sünni eğitim faaliyetlerinin yoğunlaştırılmasına karar vermişlerdir. Ne var ki, bölegede Sünniliğin güçlendirilmesi salt dini bir mesele olmaktan çok siyasi bir zaruret olarak telakki edilmiştir.Bu çalışmanın ilerleyen bölümlerinde geç 19. yüzyılda Irak'ta yaşayan Şii ve Sünniler arasında cereyan eden bazı toplumsal ilişki örnekleri de irdelenmektedir. Tarih yazımında iddia edildiğinin aksine, Irak'lı Şiiler ve Sünniler arasında toplumsal alanda bir takım sıkıntılar olmakla birlikte ciddi bir çatışma yoktur. Zira husumetvari meseleler çoğunlukla Osmanlı tebası olmayan Şiiler ve Osmanlı hükümet memurları arasında yaşanmaktadır. Bunlarla birlikte bu çalışmanın son bölümü, hayli karmaşık bir ilişkiler ağını da çözümlemeye teşebbüs eder ve özellikle Osmanlı idarecilerinin Şiiliğe ve Şiilere karşı geliştirdiği iki farklı bakışı inceler. Osmanlılar Şiiliğe karşı tahkir edici bir söylem geliştirmelerine ve her fırsatta bu mezhebi ?itikâd-ı bâtıla? olarak zikretmelerine karşın Şiileri Irak toplumunu oluşturan diğer öğelerle eşdeğer telakki etmişler hatta Yezidi, Şii ve Bektaşileri idari kadrolarına da tayin etmişlerdir.

Özet (Çeviri)

The resurgence of religious political activism had predominantly been one of the foremost themes of structural transformations among societies during the nineteenth century. The major characteristic regarding the history of religion in the Middle Eastern context was a bilateral process, that of the mobilization of society and of the consolidation of organized social movements followed by a subsequent process of politicization. As for the Iraqi region, the influence of Shi?ism increased over certain segments of society thus ?the spread of Shi?ism? primarily meant the increased activity and organization of Shi?i communities, which increased their weight in political spectrum rather than the magnitude of ?the spread? itself.There were internal and external reasons for the rise of Shi?i politics. On the one hand, the intensifying governmental cohesion over the very segments of society during the process of centralization deeply influenced the existing social structure through dislocating various populations and many large tribal confederations. On the other hand, the rise of Usulism at the expense of the Akhbari interpretation of the Shi?i jurisprudence generated an innovative tendency, stimulating the Shi?i scholars to understand and interpret the worldly affairs in a different manner. It gave an impetus and a peculiar function to the position of Shi?i clerical notables, particularly the mujtahids, consolidating their authority in social as well as political matters.The growing influence of Shi?ism in the Iraqi region gave rise to Ottoman apprehension. As a common theme in the Ottoman official documentation, a strong emphasis was made upon the seriousness and urgency of ?the spread of Shi?ism.? Ottoman officials embraced a policy of educational counter-propaganda to deal with the Shi?i Question. The major strategy, which they utilized, was not the use of forceful measures but the promotion of Sunni education through opening medreses and sending Sunni ulema to the Iraqi region. However, indoctrinating Sunnism at the expense of Shi?ism had much to do with the political unity and the social integrity of the empire rather than the pure religious motivation.This study further examines selected aspects of the social relations between Shi?is and Sunnis of Iraq in the late nineteenth century. However, the strong emphasis is made upon the relations between the Iraqi Shi?is and the Sunni Ottoman government drawing some conclusions on the antagonistic relations between governmental authorities and certain segments of Shi?i masses. This study also discusses a two-dimensional view developed by the Ottoman officials regarding Shi?ism and the Shi?is of Iraq, perceiving the former as a theological deviation from the ?true? path of Islam and recognizing the latter as being similar to those of other local figures who made up the Iraqi society.

Benzer Tezler

  1. Şiî mezheplerde tevhid anlayışı

    The conception of unity of god in Shiite sects

    ZAFER KOÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DinOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HARUN YILDIZ

  2. مصطلح أهل البيت في تفاسير أهل السنة والشيعة

    Sünni ve Şii tefsirlerde Ehl-i Beyt terimi / The term Ahl al-Bayt in the tafsir of the Sunnis and Shiites

    MOHAMMED OMAR MOHAMMED AL-TAE

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2021

    DinFırat Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ĞIYASETTİN ARSLAN

  3. Başlangıçtan günümüze Kur'an tefsiri 'Bakara suresi, ayet: 60-74'

    Başlık çevirisi yok

    HULUSİ YETİM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1998

    DinSakarya Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MUHAMMET AYDIN

  4. Zemahşeri'nin nübüvvet anlayışı

    Zamakhshari's understanding of prophethood

    ZEKİ URGAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DinNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET EMİN GÜNEL

  5. Mutezile düşüncesinde Rü'yetullah meselesi

    The theme of Ru'yetullah in the mind of mu'tazili

    TEYMA MAARAVİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    DinGaziantep Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA ÜNVERDİ