Türk dilinde edilgen çatı (Tarihî-karşılaştırmalı bir durum çalışması)
Passive form in Turkish language (Historical-comparative state study)
- Tez No: 226652
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. ÖZEN YAYLAGÜL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çatı, edilgen çatı, edilgen eylem, dil bilim, odak noktası
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 202
Özet
Edilgen çatı, Türk dilinde yer alan çatı türlerinden bir tanesidir. Edilgen çatı, öznesi belli olmayan, eylemin gösterdiği bir işin kimin tarafından yapıldığı bilinmeyen veya söylenmemiş olan çatıdır. Türk dili, edilgenliğin ifadesinde eylemlerin üzerine gelebilen çeşitli eylemcil biçim birimler kullanır ve bu biçim birimleri kullanırken özne-yüklem; nesne-yüklem bağlantılarını da söz dizimsel olarak değiştirebilir. Bununla birlikte Türk dili tarihine ait bazı metinler incelendiğinde Türk dilinin edilgenlik ifadesinin verilmesinde farklı biçimsel-anlamsal olanaklara ve stratejilere sahip olduğu da anlaşılır.Edilgen çatılı kuruluşlarda, etken çatıdan edilgen çatıya geçilirken nesne konumundaki bir öğe dil bilimsel olarak, cümlenin ikinci önemli öğesi olan özne konumuna yükseltilebilir. Bu işleme öğelerde değer kayması adı verilir. Bir cümlede önemli olarak vurgulanan öğe bizim için bir odak noktası oluşturur. Odak noktası ise bizim belli bir içeriğe nereden ve nasıl bakmamız, bu içeriği nasıl yorumlamamız gerektiğini gösterir. Edilgen çatılı cümlelerde de bir odak noktası oluşturmak esastır.Edilgen çatının dil tarihi seyri boyunca incelenmesi, dil bilgisi ve dil bilim çalışmaları açısından önemli ve gereklidir. Bu yönüyle bu çalışma, Türk dili gramerlerinin hazırlanmasına katkılarda bulunabilecektir.Türk dilinin takip edilebilen yazılı metinleri içerisinde Türk dilinde yer alan `edilgen çatının' art-zamanlı (kronolojik) olarak metinlerle incelenmesi ve bu metinlerin incelenmesi sonucunda Türk dilinde yer alan edilgen yapıların gelişim sürecinin somut olarak ortaya konması amaçlanır.Tez çalışmasının bir amacı da, Türk dilinin tarihi seyri süresince edilgen çatıyı oluşturan biçim birimlerin ve edilgen çatının kullanım alanlarının nelerin ifadesinde ve nasıl bir yapıyla, hangi sıklıkta kullanıldığının somut olarak ortaya konabilmesidir. Konuyla ilgili en önemli değişkenler {-(I)l-/-(U)l-} edilgenlik ve {-(I)n-/-(U)n-} edilgenlik ve dönüşlülük eylemcil biçim birimleridir
Özet (Çeviri)
Passive form is one of the forms that is used in Turkish Language. Passive form, is a form that hasn?t a certain subject, who does the action is not stated in sentences; the Turkish Language uses different morphemes that can come upon the actions in stating passive forms and can change the subject-predicate; object-predicate relations as syntax. However when some texts, related to the history of the Turkish Language, are studied it is understood that The Turkish Language has different structural, semantic possibilities and strategies in expressing the passive form.In passive form structures the element which is object in the sentence can be promoted to the subject which is the second important element of the sentence in changing from active form to passive. This process is called as substitution of the elements of the sentence. An element that is emphasized as important in a sentence is the focus for us. The focus shows us how to explain a certain content and to study it from where and how. It is essential to form a focus in the passive form sentenses too. At the same time it is understoood through the scientific subject scanning that there isnt?t a study related to the history of passive form. Therefore the study of passive structure in the history of language is crucial and necessary from the point of grammar and linguistic studies. From this point of view this study will be able to contribute to prepare Turkish Grammars.Comparison of the passive form as a diachronic (chronological) way within the content of the written texts of Turkish language that can be followed throughout history and what?s more at the end of the study of these texts it is aimed to bring up the development process of the passive form in the Turkish Language in a concrete way.Morphemes that form passive form throughout the historical development of Turkish Language and usage points of passive form that are used in which expressions and how often and which way will be certain through this thesis. This is one of the main aims of this study. The most important variables related to this point {-(U)l-/-(I)l-}passivity and {-(U)n-/-(I)n-} passivity and reflexivity activitist morphemes.KEY WORDS: Form, passive form, passive verb, linguistics and focus.
Benzer Tezler
- Tarihsel arka planı ile Türkiye Türkçesinde çatı
Başlık çevirisi yok
MEHMET FATİH KIRMALI
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACI İBRAHİM DELİCE
- Oğuz (Türkiye, Azerbaycan), Kıpçak (Başkurt, Tatar) ve Karluk (Özbek, Uygur) Türkçelerinde fiil çatısı
The verb voice of oghuz (Turkey, Azerbaijani), Kıpchak (Bashkir, Tatar) and Karluk (Uzbek, Uyghur) Turkish
TURKAN HÜSEYNOVA
Doktora
Türkçe
2017
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET TURAN
- Azerbaycan Türkçesi ve Fasih Arapçanın karşılaştırmalı çatı kategorisi: Edilgenlik
Comparative voice category of Azerbaijani Turkish and Arabic: Passivity
NAGAT MOHAMED ABDELAZIZ SHOEIB GHANEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELEK ERDEM
- Türkçede ol- fiili
The verb ol- in Turkish
MEHMET UZUN
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUNA YÜCEOL ÖZEZEN
- Assistant humanoid robots for sign language tutoring
İnsansı robot destekli işaret dili öğretimi
NEZİHA AKALIN
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HATİCE KÖSE