Memduh Şevket Esendal'ın toplumsal ve siyasal görüşleri
Memduh Şevket Esendal's social and political views
- Tez No: 228085
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ALİ AĞAOĞULLARI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Kamu Yönetimi, Public Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü
- Bilim Dalı: Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 223
Özet
Bu çalışmada, büyük bir toplumsal değişmenin bireyler ve kurumlar üzerindeki etkisini ve bu değişmenin yarattığı değerler karmaşasını (Kür, 1983: 9) en iyi anlatmış veya değerlendirmiş yazarlarımızdan birisi olan ve yazdıklarıyla kendi deyimi ile ?topluma ayna tutmuş? olan Esendal'ın toplumsal ve siyasal fikirlerini çözümlemeye çalıştık.Eserlerinde ?çalışkan, dürüst, kanaatkâr, nikbin, hayat ve cemiyetle uyum halinde, küçük mutluluklarla yetinmesini bilen? (Çetişli, 2004: 120) ?birisi olarak güzelle[diği] (Bora ve Erdoğan, 2004: 643) ve ?[h]er şey[in] yerli yerinde, hayat[ın] her vakit olduğu gibi? (Çetişli, 1999: 154) ?olmasının göstergesi ve teminatı olan? (Bora ve Erdoğan, 2004: 643) ?küçük insan?ın hayatını tabiî akışı içinde anlatan Esendal, toplumun en küçük biriminin birey değil, aile olduğuna inanmış (Alangu, 1959: 136) ve buradan hareketle inandığı ?ufkî medeniyet?in merkezine aile kurumunu yerleştirmiştir.Smith ile başlayan modern ekonomiyi kıyasıya eleştiren, ekonomik görüşü bir el tezgâhçısı savunucusu olarak özetlenebilecek olan (Çam, 1977: 360) Esendal, modern ekonominin karışıklığından ürkerek, ?basit bir ekonomik yapı? önermiştir (Çınar, 2007: 192).İlerlemek için her milletin, her ulusun aynı yolu kullanması gibi bir zorunluluğunun olmadığını belirten Esendal (2003d: 492)'a göre, kendi değer yargılarımızdan kopmadan geleceğe yönelmemiz gerekir.Bozdağ (1977: 362)'a göre, 18. yüzyıl'da ortaya çıkan `makine insanı bedbaht eder' fikrine şiddetle inanan, Aydemir (1997: 464)'e göre ise, ?sanayiin ve sanayi medeniyetinin? (daha doğrusu amuda kalkmış bir medeniyet olarak değerlendirdiği Batı Medeniyeti'nin) düşmanı olan ve bireysel ve toplumsal mutluluğun kaynağını toprağa dayalı bir hayatta gören (Türkeş, 2002b: 241) Esendal, ?bizim yap[mamız gereken şeyin], yurdumuzda yeni bir medeniyet uyandırmak? olduğunu belirtmiştir (2003d: 551).Her zaman için ?küçük insan?dan yana tavır alan, hikâyelerini gündelik yaşamın en sıradan, hiçbir abartı içermeyen olaylarından yola çıkarak yazan (Oktay, 1993: 660) ve bu hikâyelerde basit gibi görünen ama aslında derin toplumsal sorunlara dönük konuları işleyen (Uyguner, 1991: 52) Esendal'ın muhafazakârlığı, `bir zamanlar biz neydik, ne olduk' şeklinde özetlenebilecek olan `geçmişteki güçlü devletin varlığını arayan ve bu güçlü devleti yücelten bir muhafazakârlık'tan çok, ?küçük insan?ın sade hayatını arayan ve bu hayatı yücelten, modern yaşama biçiminin ürkütücü karışıklığını değil, basit bir yaşama biçiminin sadeliğini güzelleyen bir muhafazakârlıktır.Eserlerinde bu toprağa (Anadolu'ya), bu toprağın insanına, bu toprağın sorunlarına değinen (Onaran, 1975: 38) Esendal, 28 Şubat 1943'te yapılan seçimlerde ?Anadolucular? denilen grubun birçok milletvekili çıkarmasında önemli bir rol oynamış (Ağaoğlu, 1992: 29) ve ulus-devletin ve milletin kurucu unsurlarının başında gelen coğrafyayı/toprağı (Anadoluyu) temel alan bir milliyetçilik ideolojisi olan Anadoluculuk düşüncesinin temel izleklerine benzer şeyler düşünmüş (Çınar, 2007: 195) ve bunu dillendirmeye çalışmıştır.Çok partili hayata geçiş sürecinde muhalefete karşı tavizsiz bir politika izleyen Peker'in istifasıyla sonuçlanacak olan ve siyasi tarihimize ?Otuzbeşler Olayı? diye geçecek olan olayda önemli bir rol oynayan Esendal, çok partili siyasi hayata geçişte önemli sayılabilecek bir rol oynamıştır.Ütopyasını ?ufkî medeniyet? / ?toprak medeniyeti? / ?yatay medeniyet? olarak adlandıran -ki antitezi ?amudî medeniyet? / ?sanayi medeniyeti? / ?dikey medeniyet?tir- ve ?amudî medeniyet?in olmadığını, ayakta duramayacağını ve yaşayamayacağını belirten Esendal'a göre, böyle bir medeniyetin kurulmasına sanatçılar (aydınlar) öncülük edecektir (aktaran Arısoy, 1952: 8).Sınıfların çatışmasının değil, mesleklerin tesanüdünün hâkim olduğu bir toplumsal düzeni dillendirmeye çalışan ve devlet yönetimine ideolojilerden arınmış teknik bir mesele gibi yaklaşan Esendal'ın siyasi görüşü, Türkeş (2002b: 243)'e göre, ?devlete hizmet? biçiminde özetlenebilir. Burada kullanılan ?devlete hizmet? ibaresinin Esendal'ın pragmatik tutumuyla / tavrıyla ilişkili olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.Tez boyunca söylenenlerden de anlaşılacağı üzere, bazan ?ilerici?/?Batıcı? olabilen, bazan Turancı/Türkçü olabilen ve bazan da bir muhafazakâr olabilen Esendal, aslında biraz ?her şey?dir.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to analyze the social and political views of Esendal who is one of the writers that has best expressed and/or evaluated the effect of social change on individuals and organizations together with confusion of values caused by the change (Kür, 1983: 9) and claimed to ?hold a mirror to the society?.Esendal, defining the ?ordinary person? - whose existence indicates and reassures (Bora and Erdoğan, 2004: 643) that ?everything is alright and life is the way it always is? (Çetişli, 1999; 154) - as ?laborious, honest, contented, optimistic, in harmony with the life and society and the one who knows to be happy with trivial things? (Çetişli, 2004; 120) and depicting ordinary person?s life in its natural flow, believed that the smallest unit of the society was not the individual but family (Alangu, 1959: 136) thus placing family in the center of ?horizontal civilization?.He mercilessly criticized the modern economy that started with Smith and employed an economic view that may be seen as a defender of handloomer (Çam, 1977: 360). Flinching from the complexity of modern economy, he proposed a ?simple economic structure? (Çınar, 2007: 192).For Esendal, who emphasized that it is not mandatory that every nation follow the same path (2003d: 492), we should head for the future without sacrificing our values and leaving the past behind.Esendal, who was an ardent advocate of the idea which emerged in 18th century that `machine brings curse on mankind? (Bozdağ, 1977:362), was an enemy to ?industry and industrial life? -the Western civilization that he considered as an upside down civilization- (Aydemir, 1997:464), and believed that individual and social happiness rest in an agriculture based life (Türkeş, 2002b: 241), stated that what we should do is to create a new civilization in our country? (2003d: 551).Conservative view of Esendal, who always defended ?ordinary person?, wrote his stories inspired by ordinary events (Oktay, 1993: 660) and dealt with simple-looking but profound social issues (Uyguner, 1991: 52), sought for and exalted the simple life of ?ordinary person? rather than the powerful state in the past, exalting the simplicity of an ordinary life rather than fearsome complexity of modern life.In his writings, Esendal tackled with the problems of this land (Anatolia) and people of this land (Onaran, 1975: 38). He greatly helped a group called ?Anatolians? send many deputies to the parliament in the election held on 28 February 1943 (Ağaoğlu, 1992: 29). He also had ideas similar to the Anatolian idea- a nationalist idea predicated on geography/territory (Anatolia) which is the primary founding element of nation-state and the nation ? (Çınar, 2007: 195) and he tried to verbalize it at all times.Esendal played almost an important role in shifting from one-party period to multiparty period; he actively took part in so-called ?thirty-five?s case? which resulted in the resignation of Peker who pursued intolerant policy against the opposition in passage to multiparty life.He called his utopia as ?horizontal civilization? / ?land civilization?- the antithesis of which is ?upside down civilization? / ?industrial civilization? / ?vertical civilization? - and he argued that ?the upside down civilization? would not exist, even if so, it would not survive and maintain its existence. He also believed that establishment of this civilization would be led by artists (intellectuals) (Arısoy, 1952: 8, personal communication).The writer attempted to verbalize a social order in which not clash of classes but cooperation of professions rule. He handled state government as a technical issue isolated from ideologies. According to Turkeş (2002b: 243), Esendal?s political view can be summarized as ?serve for the state?. The expression ?serve for the state? is related to his pragmatic attitude.As can be inferred from this study, Esendal, sometimes ?progressionist?/ ?westernizer?, sometimes Turanic or a conservative was actually somewhat ?all of them?.
Benzer Tezler
- Memduh Şevket Esendal'da toplumsal ve siyasal tanıklık: Değişim ve eleştiri
Social and political witnesses in Memduh Şevket Esendal: Change and criticism
AHMET DURAN ARSLAN
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALAATTİN KARACA
- Edebiyat sosyolojisi açısından Memduh Şevket Esendal'ın hikayelerinde toplumsal meseleler
In terms of sociology of literatüre social issues in the stories of Memduh Şevket Esendal
ÇİĞDEM ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HACER GÜLŞEN
- САБАХАТТИН АЛИНИН ӨМҮРҮ, ЧЫГАРМАЧЫЛЫГЫ ЖАНА ӨРНӨКТҮҮ АҢГЕМЕЛЕРИНИН КЫРГЫЗЧА КОТОРМОСУ
Başlık çevirisi yok
ALİMAN BUZURMANOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2005
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİCAN CİGİTOV
- Memduh Şevket Esendal hikâyelerinde aile
'Family' in the stories of Memduh Şevket Esendal
YELİZ İŞİTMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYFER YILMAZ
- Memduh Şevket Esendal'ın hikâyelerinin söz varlığı ve değerler eğitimi açısından incelenmesi
Review of Memduh Şevket Esendal's stories in terms of vocabulary and values education
ŞAFAK ESEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve Öğretimİnönü ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. RAMAZAN ÇİFTLİKÇİ