Uygurcadan Türkçeye bilgisayarlı çeviri
Machine translation from Uyghur to Turkish
- Tez No: 293849
- Danışmanlar: PROF. DR. EŞREF ADALI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol, Computer Engineering and Computer Science and Control
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 200
Özet
Bilgisayarlı çeviri yapay zekâ bilim alanının bir alt dalı olan Doğal Dil İslemenin (DDİ)önemli bir konusudur. Bilgisayarlı çeviri, bir doğal dili baska bir doğal dile çevirmeislemidir. Bilgisayar teknolojisinin gelismesi ve bilgisayarın yaygınlasmasıylabilgisayarlı çeviri alanındaki arastırmalar yaygınlasmıs ve birçok çeviri sistemlerigelistirilmistir.Bu tezin amacı Uygurcadan Türkçeye bilgisayarlı çeviri konusunda gerekli kuramsalaltyapıyı olusturmak ve bunun üzerinde kurulacak yazılımlar ile çeviri isleminigerçeklestirmektir. Bir kaynak dilden hedef dile çeviri yapabilmek için, özelliklebitisken diller için ilk yapılması gereken çalısma dillerin biçimbilimselçözümleyicilerinin tasarlanmasıdır. Türkçenin biçimbilimsel çözümlenmesi dahaönceden yapıldığından, bu çalısmada söz konusu bu çözümleyici doğrudankullanılmıstır. Uygurcanın dil yapısı arastırıldıktan sonra Uygurca için birbiçimbilimsel çözümleyici gelistirilmistir. Uygurcadan Türkçeye çeviri yapabilmek içinbu tez kapsamında çesitli çeviri kuralları tanımlanmıstır. Belirsizliklerin giderilmesi içinise biçimbilimsel ve anlamsal belirsizlik giderici gelistirilmistir.Bu tezde akraba ve bitisken diller için önerilen karma yöntemi üzerine belirsizlikgiderme çalısmaları da ele alınarak Uygurca metinden Türkçe metne bilgisayarlı çeviriyapabilen bir sistem gelistirilmistir. Farklı yapılarda bulunan 240 adet tümce, önerilenbu sistem üzerinde sınanmıs ve sistemin elde ettiği basarı BLEU ölçeğine göredeğerlendirilmistir.
Özet (Çeviri)
Machine translation is a subfield of artificial intelligence, more precisely, naturallanguage processing. It is based on computer technology which uses software totranslate one natural language to another. As computer technology grew, it becamepopular and many machine translation systems have been developed as a result.The main goal of this dissertation is to develop a theoretical infrastructure andimplement a machine translation software system which may translate Uyghur toTurkish. Implementing a machine translation for agglutinative languages requires thedevelopment of a morphological analyzer for source and target languages. Amorphological analyzer for Turkish has already been developed, similar technology wasapplied to this system. For Uyghur Language, a morphological analyzer was developedwith natural language technology which emphasizes Uyghur grammar. Translationrules were defined according to the structure of Uyghur and Turkish languages in orderdo perform translations. Additionally, to reduce ambiguity, morphologicaldisambiguation and word sense disambiguation methods were implemented.In this dissertation, a machine translation system which translates Uygur to Turkish wasimplemented based on similar models which were designed for related languages. Themodel was improved through the application of disambiguation models. BLEU scoreswere made to validate system performance, wherein 240 differently structured sentenceswere translated from Uyghur to Turkish.
Benzer Tezler
- Two level Uyghur morphology and Uyghur Turkish machine translation
İki düzeyli Uygur morfolojisi ve Uygur Türkçe makine çevirisi
RÜMEYSA KESKİN
Yüksek Lisans
İngilizce
2012
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolFatih ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ATAKAN KURT
- Derin öğrenme yöntemleri ile Türkçede bağlılık ayrıştırma
Dependency parsing with deep learning methods in Turkish
MÜCAHİT ALTINTAŞ
Doktora
Türkçe
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET CÜNEYD TANTUĞ
- Maytrısimit örneğinde eski uygurcada fiillerde kılınış
Old Uighur actional verbs in the example of Maytrisimit
HALİS EMRAH BİNGÖL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLDEN SAĞOL YÜKSEKKAYA
- Modern Uygurcada ve Türkçede geçmiş zaman: Karşılaştırmalı bir inceleme
A comparative analysis of past tense forms in modern Uighur and Turkish
BAISIER TUERKEZHATI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN DEMİR