Türk milliyetçiliğinde 'spiritüalist' yaklaşım: Dergah dergisi (1921-1923)
'spiritualist' approacah in Turkish nationalism: The journal of Dergah (1921-1923)
- Tez No: 304355
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ AKAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Sosyoloji, Tarih, Philosophy, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Sosyoloji ve Metadoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 274
Özet
Bu doktora tezinin amacı, Türk milliyetçiliğinde ?spiritüalist? yaklaşımı ve bu yaklaşımın Milli Mücadele döneminin düşünce hayatındaki yansımalarını ortaya koymaktır. Bu yaklaşımın düşünsel temelleri, Birinci Dünya Savaşı'nın hemen ardından Osmanlı-Türk düşünce hayatında büyük bir popülerlik kazanan Bergson felsefesine dayanır. Bergson'un görüşleri, Darwinizm, pozitivizm ve materyalizm gibi bilimsel düşünceyle özdeşleşmiş akımların öne çıktığı İkinci Meşrutiyet döneminde, bilim dışı ve metafizik bir yaklaşımın ürünü olarak değerlendirilmiş, Milli Mücadele döneminde ise, Gökalp'in Durkheimcı toplumsal felsefesine alternatif yeni bir toplumsal felsefenin temel referans noktası haline gelmiştir. Bu felsefe, maddeye karşı ruha, niceliğe karşı niteliğe, tekliğe karşı çokluğa, belirlenmişliğe karşı yaratıcılığa ve hareketsizliğe karşı değişime yaptığı vurguyla, dönemin milli akım yelpazesi içerisinde Türk milliyetçiliğine ?spiritüalist? bir karakter kazandırmıştır. Başta Théodule Ribot olmak üzere William James ve Emile Boutroux gibi düşünürlerin çalışmalarıyla desteklenen ?spiritüalist? yaklaşım, bilime değil, bilimin toplumu şekillendirmek amacıyla siyasetçiler tarafından keyfe keder kullanılabilmesinin yolunu açan bilimciliğe karşı bir duruşu temsil eder. Bu yaklaşımın sağladığı kavramsal çerçeveden hareketle, Anadolu'da verilen mücadelenin, ruhun, maddenin esaretinden kurtulmak üzere verdiği bir özgürlük mücadelesi ve kazanılan zaferlerin de Türk milletinin ?hayat hamlesi? olarak tanımlanması, ?spiritüalist? yaklaşıma Anadolu hareketinin felsefesi sıfatıyla siyasi bir meşruluk sağlamıştır. Bazı Darülfünun hocaları ve dönemin tanınmış yazarlarının öncülüğündeki Darülfünun öğrencilerinin temsil ettiği bu yaklaşımın yayın organı, 15 Nisan 1921-5 Ocak 1923 tarihleri arasında onbeş günde bir olmak üzere kırkiki sayı yayınlanan Dergâh dergisidir. ?Spiritüalist? yaklaşımı, siyaset, sanat, felsefe, edebiyat ve eğitim gibi çeşitli alanlarda yapılan tartışmalarla buluşturan Dergâh yazarlarının hedefi, soyut bir bütünleştirme aracı olarak benimsedikleri ruh kavramından hareketle, ?milli ruh?u oluşturan milliyet, medeniyet ve din unsurlarının birlikteliğini sağlayarak, Türk milliyetçiliğine yeni bir yön vermek ve dönemin aydınlarını tek bir çatı altında toplamaktır.Dergâh dergisini temel alan bu tez, ?spiritüalist? yaklaşımı öne çıkaran metinlerin, dönemin düşünce hayatındaki yansımalarıyla birlikte ele alınarak yorumlanması aracılığıyla savunulmuştur. Bağlamsallaştırma temelinde bir kültürel tarih yöntemine dayanan bu çalışmada, incelenen metinlerde kullanılan sembolik dil ile döneminin tarihsel bağlamı arasındaki çok yönlü ilişkinin çözümlenmesine öncelik verilmiştir. Bu doğrultuda, öncelikle İttihat ve Terakki iktidarının diktatörlüğe dönüştüğü 1913 yılından Birinci Dünya Savaşı'nın sona erdiği 1918 yılına kadar olan dönemde ve ardından da Dergâh dergisinin yayına girdiği 1921 yılına kadar olan dönemde, Türk milliyetçiliği üzerine yapılan tartışmalar, öne sürülen tez çerçevesinde incelenerek ?spiritüalist? yaklaşıma zemin hazırlayan tarihsel koşullar ortaya konmuştur. İkinci olarak, Dergâh yazarlarının, Bergson felsefesini yeni bir toplumsal felsefe olarak konumlandırırken izledikleri yol ve bu çerçevede ?spiritüalist? yaklaşımdan hareketle dönemin siyasi ve kültürel tartışmalarına ilişkin yaptıkları yorumlar, tarihsel bağlamla ilişkilendirilerek tartışılmıştır. Bu çalışma, söz konusu tarihsel dönemin entelektüel arka planına ilişkin daha kapsayıcı bir yaklaşım ortaya koyabilmek amacıyla, kültür ve siyaset tarihi alanlarının birbirine paralel okumalarla birlikte ele alınabilmesinin olanaklarını araştıran disiplinler arası bir arayışın ürünüdür.
Özet (Çeviri)
This dissertation aims to present the ?spiritual? approach within Turkish nationalism and the reflections of this approach on the Ottoman-Turkish intellectual life during the period of National Struggle. The intellectual foundations of this approach are based on the philosophy of Bergson, which has gained a great popularity shortly after The First World War. Bergson?s philosophy has been marked as a metaphysical or a non-scientific philosophy (so accused of becoming anti-scientific) by some intellectuals during The Second Constitutional Period in which Darwinism, positivism and materalism were identified with scientific thinking. But in the period of National Struggle, it appeared as an alternative to the social philosophy based on the sociology of Durkheim popularized by Ziya Gökalp. Emphasizing spirit against matter, quality against quantity, plurality against singularity, creativity against determinism and change against stability, the philosophy of Bergson provided Turkish nationalism a ?spiritual? character. Spiritualist approach which was supported by the works of certain philosophers like William James, Emile Boutroux and especially Théodule Ribot, represents a stance not against to science, but rather to scienticism which was believed to pave the way for science to be used by politicians as a legitimate instrument for shaping society arbitrarily. By using the conceptual framework of the ?spiritual? approach, defining the Anatolian struggle as a struggle of spirit against matter for its liberty and the victories as an ?élan vital? (a kind of vital impetus) of Turkish nation, has ensured a political legitimacy to this approach claiming to become the philosophy of Anatolian movement. The medium of publication of this approach represented by some celebrated writers, university professors and their students is a fortnightly journal entitled as Dergâh, which was published for forty-two volumes between 15 April 1921 and 5 January 1923. The purpose of the journal writers who problematized the popular debates in certain fields like politics, art, philosophy, literature and education within the conceptual framework of this approach is to give a new direction to the Turkish nationalism by creating a ?national spirit? composed of the notions of nationality, civilization and religion and to gather the intellectuals around this movement.Considering the journal of Dergâh as the basic reference point, this dissertation was basically defended by interpreting the literary texts discussing the ?spiritual? approacah and analyzing the reactions against this approach within the intellectual life of the period. In this study following a cultural historiographical methodology based on contextualisation, the priority was given to the analysis of the multidimensional relationship between the symbolic language of the texts and the historical context of the period. Accordingly within the proposed thesis, initially, the historical conditions that paved the way for this ?spiritualist? approach were discussed by analyzing the political and cultural debates over Turkish nationalism first between 1913 (start of Union and Progress dictatorship) and 1918 (end of the war), and then in the following period in which Dergâh started to be published in 1921. Secondly, the way that Dergâh writers followed while situating Bergson?s philosophy as a new social philosophy and in this framework their interpretation of political and cultural debates of the period by using ?spiritualist? approach were discussed within the historical context. With the objective of presenting a more inclusive approach regarding the intellectual background of the historical period, this study is a product of an interdisciplinary inquiry searching for the possibilities of synchronous analysis between the fields of cultural and political history through parallel readings.
Benzer Tezler
- Türk milliyetçiliğinde ırk olgusu ve politik bileşenleri
Race in turkish nationalism and its political components
HASAN ÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Siyasal BilimlerEge ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASLIHAN AYKAÇ YANARDAĞ
- The theme of Jewish conspiracy in Turkish nationalism: The case of Cevat Rıfat Atilhan
Türk milliyetçiliğinde Yahudi komplosu teması: Cevat Rıfat Atilhan örneği
ÖZEN KARACA
Yüksek Lisans
İngilizce
2008
Siyasal BilimlerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü
YRD. DOÇ. DR. NECMİ ERDOĞAN
- Modern Türk milliyetçiliğinde dini düşüncenin konumu
The position of religious thought in modern Turkish nationalism
HALİME TAŞKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
SosyolojiNecmettin Erbakan ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRİ ERTEN
- Sosyolojik yaklaşımlı Türk Milliyetçiliğinde Türk modernleşmesi: Ziya Gökalp, Mümtaz Turhan, Erol Güngör, Yılmaz Özakpınar
Turkish modernization in view of sociologically oriented Turkish Nationalism: Ziya Gökalp, Mümtaz Turhan, Erol Güngör, Yilmaz Ozakpinar
GÖKHAN OĞUZ
Doktora
Türkçe
2012
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEGÜL YARAMAN
- The rising racist paradigm in the Turkish Nationalism in the first decade of the 2000s: The discourse of the Kurdish invasion
2000 li yılların ilk 10 senesinde Türk Milliyetçiliğinde yükselen ırkçı paradigma: Kürt istilası söylemi
SEZEN RAVANOĞLU YILMAZ