Elektrik özdirenç ters-çözümüyle çok katmanlı arkeolojik yerleşmelerin görüntülendirilmesi
Imaging of multilayered archaeological settlements using electrical resistivity inversion method
- Tez No: 306825
- Danışmanlar: PROF. DR. MAHMUT GÖKTUĞ DRAHOR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Jeofizik Mühendisliği, Geophysics Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 180
Özet
Farklı arkeolojik dönemlere ilişkin karmaşık arkeolojik konteks içeren çok katmanlı höyük türü yerleşmeler arkeolojide önemli araştırma alanlarından biridir. Bu tez çalışmasında, elektrik özdirenç ters-çözüm (elektrik özdirenç tomografisi-ERT) yönteminin veri toplama ve ters-çözüm stratejileri höyük türü arkeolojik yerleşmeler bağlamında benzetim ve arazi çalışmaları yardımıyla araştırılmıştır. ERT sonuçları, farklı elektrot dizilimleri (Wenner-alfa, Wenner-Schlumberger, dipol-dipol, pol-pol ve pol-dipol), profil ile elektrot aralıkları ve profil yönlenmesi etkileri göz önüne alınarak test edilmiştir. Ayrıca, yöntemin gömülü yapılar ile farklı arkeolojik dönemlere ilişkin yerleşim mimarisini görüntülendirmedeki başarısı incelenmiştir. Yöntemin 3-boyutlu uygulamalarında düz ve ters-çözüm değerlendirmeleri ticari ve geliştirilen Matlab tabanlı programlar ile gerçekleştirilmiştir. Bu değerlendirmelerde, bloklu ve düzgünlük-kısıtlı ters-çözümler kullanılırken, düz-çözüm ise sonlu-elemanlar ve sonlu-farklar yaklaşımları ile başarılmıştır. Modelleme ve arazi çalışmaları, ERT yönteminin arkeolojik yapı ile örtü toprak arasında yeteri bir özdirenç zıtlığı bulunması durumunda başarılı yeraltı görüntüleri ürettiğini göstermiştir. Ayrıca Matlab tabanlı programın, ticari yazılıma oldukça benzer sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Değerlendirmelerde kısmi-3B görüntüler yetersiz bir çözünürlüğe sahipken, yarı-tam 3B çözümler yeraltının daha yorumlanabilir görüntülerini vermiştir. Dizilim araştırmalarında ise, dipol-dipol, pol-pol ve pol-dipol dizilimleri Wenner ve Wenner-Schlumberger dizilimlerine göre daha nitelikli görüntüler sunmuştur. Profil ve elektrot aralıkları ile profil yönlenmesinin etkileri de bu çalışma ile ortaya çıkarılmıştır. Böylece, yöntemin veri toplama ve değerlendirme aşamalarında uygun yolların izlenmesiyle yeraltının 3-boyutlu özdirenç dağılımı ayrıntılı olarak belirlenebilmekte ve gömülü yapıların yorumlanması daha kolay bir biçimde yapılabilmektedir. Sonuç olarak bu tez çalışması elektrik özdirenç ters-çözümünün höyük türü yerleşmelerin çok katmanlı stratigrafisinin görüntülendirilmesinde önemli bir araç olabileceğini ortaya koymuştur.
Özet (Çeviri)
In archaeology, multilayered settlements (höyük, tell, tepe) are among the most important sites for investigation and excavation. This type of site is a sub-circular, nucleated settlement composed of mud and stone-based materials remaining from different archaeological times; it presents a complex archaeological context. This thesis discusses the usefulness of the data acquisition and inversion facilities of electrical resistivity inversion (electrical resistivity tomography-ERT) method to define buried structures and settlement plans of various archaeological layers of the höyük. ERT results were analyzed according to the effects of different electrode arrays (Wenner-alfa, Wenner-Schlumberger, dipole-dipole, pole-pole and pole-dipole), line and electrode intervals and line orientations in the context of simulation and field studies. The inversion of the apparent resistivity data were achieved using a developed code in Matlab and commercial software. The robust and smoothness-constrained inversion techniques were performed during the evaluations in which the forward solution was achieved using the finite-difference and finite-element approaches. Modelling and field studies reveal that the ERT method produces satisfactory subsurface images if there is sufficient resistivity contrast between the archaeological structures and covering soil of them. Developed Matlab code shows a good correlation with the commercial software. The ERT results indicate that a semi-fully 3D investigation provides more accurate solutions than quasi-3D applications. In the course of array investigations, dipole-dipole, pole-pole and pole-dipole arrays present more informative images than the Wenner and Wenner-Schlumberger. The inter-electrode and inter-line spacing, as well as the line orientation effects, were also investigated during the studies. Therefore, a reasonable field and inversion strategies for ERT studies of the multilayered settlements are suggested. The results of this thesis conclude that ERT is a highly suitable technique for the determination of settlements that have layered stratigraphy.
Benzer Tezler
- Elektrik ve elektromanyetik verilerin genetik algoritma ile birleşik ve ardışık ters-çözümü
Joint and sequential inversion of electric and electromagnetic data by genetic algorithm
NEDAL W. A. SİYAM
Doktora
Türkçe
2002
Jeofizik MühendisliğiAnkara ÜniversitesiJeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET TUĞRUL BAŞOKUR
- Kuzeybatı anadolu'da ölçülen uzun periyod manyetotellürik veriler kullanılarak empedans tahmin yöntemlerinin karşılaştırılması
Comparison of the impedance estimation methods by using long period magnetotelluric data measured in northwest anatolia
MUSA DOĞUKAN OSKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Jeofizik MühendisliğiAnkara ÜniversitesiJeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EMİN CANDANSAYAR
- Determination of the geological structure and discontinuity of Akyaka (Gokova, Mugla) karst springs and its environment using geophysical methods
Akyaka (Gökova, Muğla) karst kaynaklarının ve çevresinin jeolojik yapılarının ve süreksizliklerinin jeofizik yöntemler kullanılarak belirlenmesi
ERKAN DÜZTAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2017
Jeofizik MühendisliğiMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BEDRİ KURTULUŞ
- Elektrik verilerin lamarckian genetik algoritma ile ters-çözümü
Inversion of electrical data by the lamarckian genetic algorithm
İRFAN AKCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Jeofizik MühendisliğiAnkara ÜniversitesiJeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. AHMET BAŞOKUR
- Jeotermal enerji aramalarında manyetotellürik yöntemin kütahya-gediz-şaphane sahasına uygulanması
Magnetotelluric methode in geothermal energy explorations:application in kütahya-gediz-şaphane site
BELGİN ÇİRKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Jeofizik MühendisliğiNiğde ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. İBRAHİM ÇOPUROĞLU
Y.DOÇ.DR. TEKİN YEKEN