Türkçede tanıtsallık: Dolaylı ve dolaysız yanıt türleri
Situational semantic analysis of evidentiality: Evidentials in Turkish
- Tez No: 317641
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLSÜN LEYLA UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 109
Özet
Tanıtsallığın tanımı ile ilgili iki yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan ilki bu ulamı kipsel bir ulam olarak görürken diğeri tanıtsallığı bağımsız bir ulam olarak ayrı bir başlıkta incelemektedir. Tanıtsallık kipsel bir ulam olarak tanımlandığında bilgi kipliği ile benzer özellikler ile tanımlanmıştır. Ancak, Palmer (2001) tipolojik kiplik sınıflandırmasında tanıtsallığı hem bilgi kipliğinden ayrı tutmayı hem de kipsel işlevlerini göz ardı etmeden ulamı incelemeyi mümkün hale getirmiştir. Bu niteliğiyle söz konusu yaklaşım (Palmer, 2001), çalışmamızın temelini oluşturmaktadır.Bu tanım çerçevesinde ele alınan Türkçede tanıtsallık ile ilgili şu sorulara yanıt aranmıştır:i.Türkçede dilbilgiselleşen tanıt türleri hangileridir?ii.Hangi tanıt türü hangi dilbilgisel birim(ler) ile işaretlenmektedir?iii.Kişi çekiminin belirli bir tanıt türü üzerinde belirgin bir etkisi var mıdır?iv.Tanıtsallık belirtilerinin ZGK değerleri nasıl açımlanmaktadır?Bu soruların yanıt bulmak amacıyla oluşturulan toplam 5 ayrı anadili konuşucusu sormacası 531 lisans öğrencisine (Ankara Üniversitesi DTCF ve Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğrencilerine) uygulanmış, toplanan sonuçlar, yüzde ve frekans dağılımları alınarak değerlendirilmiştir.Yapılan uygulamandan elde edilen bulgular, tanıtsallığın biçim-anlambilimsel sunumları için kullanılmıştır. Çalışmamızda önerilen biçim-anlambilimsel sunumlar durum anlambiliminin ilke ve araçları kullanılarak oluşturulmuştur. Durum anlambilimi, dilin dış dünya ile dil dünyasının olay/durumların karşılıklı etkileşimi içinde anlamlandığı savını temel alması açısından olası dünyalar anlambilimi gibi dil dünyasını kendi içinde anlamlandıran kuramlardan ayrılmaktadır. Tanıtsallığın durum anlambilimsel sunumlarında kullandığımız başlıca kavramlar kısıtlayıcı ve tutum eylemleri olmuştur. Tanıtsallık tanıtlayan durum ve tanıtlanan durum arasında koşullu kısıtlayıcılar ile tanımlanmış bir ilişki düzeneği olarak tanım bulmaktadır. Farklı ilişki düzenekleri (kısıtlayıcı, tutum eylemi, tanıtlayan veya tanıtlanan durumlara ait özellikler gibi) farklı tanıtsal değerler doğurmaktadır.
Özet (Çeviri)
Linguistic evidentiality is the category where the information source is explicitly coded in the sentence. The main types of evidentials are direct evidence (audio, visual, sensory) and indirect evidence (inferential, reported, reasoning). Languages differ in how and which evidential types they grammaticalize.The study presented here suggests an empirical work on Turkish evidentials which leads to a formal semantic approach to this category of evidentiality.The study involves the analysis of a series of surveys where native speakers of Turkish are asked to identify the type of evidence coded in the sentences, to identify the tense, aspect and modal values of particular verbal suffixes, and to decide which verbal suffixes are used to code given evidential value to the sentence. The three surveys are applied to 531 under-graduate students of Ankara University Faculty of Letters and of Gazi University Faculty of Education.The achieved results are used to define the evidential system of Turkish, which is followed by the formal semantic analysis of grammatically coded evidential meanings. The formal semantic analysis presented in the study depends on situation semantics proposed by Barwise and Perry (1983).Situation semantics is a formal approach which derives from the model theoretic semantics and first-order logic. Situation semantics distinguishes from these approached in that it takes real world situations in consideration while formalizing language. The constraints, attitude verbs and types of situations are used to display how language processes information as evidence to the truth of the proposition expressed in an utterance.
Benzer Tezler
- Eski Anadolu Türkçesinde dolaylılık kategorisi
Indirectivity category in old Anatolian Turkish
CANAN BAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM TAŞ
- Kanıtsallık ulamının Türkçe ve Fransızcada karşıtsal bir incelemesi
A contrastive study of evidentiality in Turkish and French
NURCAN YALMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimTekirdağ Namık Kemal ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SONEL BOSNALI
- Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde '-DI' ve '-mIş' biçimbirimlerinin kanıtsallık işlevinin incelenmesi
Analysis of evidential functions of morphemes '-DI' and '-mIş' in teaching Turkish as a foreign language
SELİN ALPTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Türkçe bilimsel metinlerde tanıtsallık sunumları ve üstsöylem ilişkisi
Relations between evidentiality presentations and metadiscourse in Turkish scientific texts
EMİNE OFLAZ KÖLECİ
- Türkiye Türkçesinde şaşırma bildirimi işaretleyicileri
Mirative markers in Turkish
AYSİMA GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıBaşkent ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MELİKE ÜZÜM