İlköğretim okullarında liderlik kapasitesinin belirlenmesi
Determining leadershgip capacity in primary schools
- Tez No: 330251
- Danışmanlar: PROF. DR. SERVET ÖZDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Liderlik, kapasite, öğretmen, okul yöneticis, Leadership, capacity, teacher, school principal
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 252
Özet
Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında liderlik kapasitesini belirlemek ve liderlik kapasitesiyle ilişkili etmenleri ortaya koymaktır. Bununla birlikte, araştırmada okul yöneticileri ve öğretmenlerin, liderlik kapasitesinin alt boyutlarına ilişkin görüşlerinin görev, cinsiyet ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği, liderlik kapasitesinin alt boyutları arasında anlamlı ilişkilerin olup olmadığı ve liderlik kapasitesinin dağıtımcı liderlik, paylaşılan okul vizyonu, iş birliği ve ortak sorumluluk alt boyutlarının, algılanan öğrenci başarı algısı alt boyutu üzerindeki yordayıcılık gücü incelenmiştir. Araştırma deseni, bir karma yöntem olarak tanımlanan, nitel ve nicel yöntemlerden birlikte faydalanılan açıklayıcı desendir. Araştırmanın nicel boyutunda betimsel bir modelde tasarlanmış korelasyonel bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Nitel boyutta ise nicel araştırma yöntemiyle elde edilen veriler ışığında, nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması (case study) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutu için evren, Ankara'nın Çankaya, Keçiören, Yenimahalle, Mamak ve Altındağ ilçelerinde bulunan 436 ilköğretim okulunda görev yapan okul yöneticileri ve öğretmenlerden oluşmaktadır. Araştırmada, örnekleme birimi okuldur ve örneklemde 204 okul bulunmaktadır. Araştırmanın nitel boyutunda okul müdürü ve öğretmenlerden oluşan 36 kişilik bir grupla görüşme yapılmıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla Lambert (2003) tarafından geliştirilen ve araştırma kapsamında Türkçe'ye uyarlamasıyapılan“Okullarda Liderlik Kapasitesi Ölçeği”(OLKÖ) kullanılmıştır. Nitel boyutta veriler ise araştırma konusunun alanyazınına ve alan uzmanlarının görüşlerine dayalıolarak oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. iii Araştırmanın nicel boyutunda elde edilen sonuçlar şu şekilde özetlenebilir: (1) Katılımcıların liderlik kapasitesinin, dağıtımcı liderlik ve paylaşılan okul vizyonu alt boyutlarına ilişkin görüşleri, iş birliği ve ortak sorumluluk ve algılanan öğrenci başarısıalt boyutlarına göre daha düşük düzeydedir. (2) Katılımcıların liderlik kapasitesinin alt boyutlarına ilişkin görüşleri cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmamış; görev değişkenine göre ise liderlik kapasitesinin dağıtımcı liderlik, paylaşılan okul vizyonu ve iş birliği ve ortak sorumluluk boyutlarında anlamlı farklılıklar oluşmuş, algılanan öğrenci başarısı boyutunda ise her hangi bir anlamlı farklılık ortaya çıkmamıştır. (3) Öğretmenlerin liderlik kapasitesinin dağıtımcı liderlik, paylaşılan okul vizyonu, iş birliği ve ortak sorumluluk ve algılanan öğrenci başarısı alt boyutlarına ilişkin görüşleri kıdem değişkenine göre anlamlı şekilde farklılaşmıştır. (4) Okul yöneticilerinin liderlik kapasitesinin, dağıtımcı liderlik, paylaşılan okul vizyonu, işbirliği ve ortak sorumluluk ve algılanan öğrenci başarısı alt boyutlarına ilişkin görüşleri kıdem değişkenine göre anlamlı şekilde farklılaşmıştır. (5) Liderlik kapasitesinin alt boyutları arasında pozitif yönde ve yüksek düzeyde bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. (6) Algılanan öğrenci başarısının yordayıcılarının iş birliği ve ortak sorumluluk ve paylaşılan okul vizyonu olduğu, dağıtımcı liderliğin ise algılanan öğrenci başarısınıanlamlı bir şekilde yordamadığı ortaya konmuştur. Araştırmanın nitel boyutunda ortaya çıkan sonuçlar ise şunlardır: (1) Alt, orta ve üst düzey liderlik kapasitesine sahip okullarda görev yapan okul müdürleri ve öğretmenler liderlik kapasitesini, okulda farklı bireylerin uzmanlıklarından, bilgi ve becerilerinden faydalanma, okul liderlik sürecine okul üyelerinin katılımını sağlama ve geniş tabanlı bir liderlik anlayışının okulda yerleşmesi olarak değerlendirmektedir. (2) Alt ve orta düzey liderlik kapasitesine sahip okulların müdürleri otokratik; üst düzey liderlik kapasitesine sahip okulların müdürleri ise dağıtımcı liderlik davranışlarını daha yoğun bir biçimde sergilemektedirler. (3) Liderlik kapasitesi göreli olarak yüksek olan okullarda katılımcılar öğretimle ilgili karar süreçlerine daha fazla katılım göstermektedirler. (4) Alt ve orta düzey liderlik kapasitesine sahip okullarda katılımcılar, okul vizyonunun belirlenmesi sürecine yeterli düzeyde katılım göstermediklerini ifade ederken üst düzey liderlik kapasitesine sahip okullarda katılımcılar okullarındaki vizyon geliştirme süreçlerine etkin bir biçimde katıldıklarını ve sürece katkı sağladıklarınıbelirtmektedirler. (5) Liderlik kapasitesinin yüksek olduğu okullarda okul müdürleri ve ivöğretmenler okullarında öğretime yönelik kolektif bir anlayışın baskın olduğu yönünde görüş bildirmişlerdir. (6) Farklı düzeylerde liderlik kapasitesine sahip okullarda öğrenci başarısını artırmaya yönelik gerçekleştirilen ortak uygulama“öğrenciyle bire bir ilgilenme”dir. (7) Alt ve üst düzey liderlik kapasitesine sahip okullardan katılımcıların görüşlerine göre, öğrencilerin son iki yıllık süreçteki akademik başarıları yükselme yönündeyken, orta düzeyde liderlik kapasitesine sahip okullardan katılımcıların görüşleri kendi içinde farklılaşmaktadır. (8) Öğretmen liderliğinin gelişimini etkileyen unsurlar arasında, okul müdürünün desteği alt, etkili iletişim ve meslektaşların birbirlerinden öğrenmeleri orta ve ekip halinde çalışma, etkili iletişim ve yeniliğe açıklık gibi etmenler de üst düzey liderlik kapasitesine sahip okullarda öğretmen liderliğinin gelişiminde önemli unsurlar olarak ortaya çıkmıştır.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study was to determine leadership capacity in primary schools and find out the factors related to leadership capacity. In addition, the study aimed to determine whether school principals and teachers' perceptions about school leadership capacity differed significantly according to gender, duty, and seniority variables, whether sub-dimensions of leadership capacity were in correlation with each other and also aimed to describe the predictive power of distributed leadership, shared school vision, collaboration and shared responsibility on perceived student achievement. This study was in explanatory design described as mixed method in which both quantitative and qualitative methods were used. A correlational study designed in survey model was carried out in quantitative dimension of the study. In the lights of the data obtained via quantitative research methods, case study, one of qualitative research designs, was used in qualitative dimension of the study. The population of the study for the quantitative part consisted of school managers and teachers employed in a total of 436 primary schools in Çankaya, Keçiören, Yenimahalle, Mamak, and Altındağ districts of Ankara. The sampling unit of this study was school and a total of 204 primary schools existed in the study population. In the qualitative part, a group of 36 school principals and teachers were interviewed.“Leadership Capacity School Survey”developed by Lambert (2003) and adapted into Turkish by researcher and a semistructured interview form which was in line with the theoretical background of the study and developed with the help of field expert opinions were used to gather data. Results of the quantitative part of the study were as follows: (1) The level of participants' perceptions on distributed leadership and shared school vision dimensions viwas lower than their level of perceptions on collaboration and shared responsibility and perceived student achievement. (2) Participants' perceptions on leadership capacity subdimensions did not differ significantly according to gender variable; however, their perceptions differed significantly in distributed leadership, shared school vision, and collaboration and shared responsibility dimensions, but not significantly in perceived student achievement dimension according to duty variable. (3) Teachers' perceptions on distributed leadership, shared school vision, collaboration and shared responsibility, and perceived student achievement dimensions differed significantly according to seniority variable. (4) School principals' perceptions on distributive leadership, shared school vision, collaboration and shared responsibility, and perceived student achievement dimensions differed significantly according to seniority variable. (5) There were positive and high level correlations among sub-dimensions of leadership capacity. (6) Collaboration and shared responsibility and shared school vision seemed to be the significant predictors of perceived student achievement while distributed leadership did not predict perceived student achievement significantly. Results of the qualitative part of the study were as follows: (1) School principals and teachers employed in schools of low, medium, and high leadership capacity together perceived leadership capacity concept as making use of various individuals' expertise, knowledge, and skills, enabling individuals in the school taking part in school leadership processes, and establishing the understanding of broad-based school leadership. (2) While principals of schools with low and medium leadership capacity tended to behave as autocratic leader, principals of high leadership capacity schools focused more on distributed leadership behaviors. (3) In schools with higher leadership capacity, participants thought they involved more frequently in decision-making processes related to teaching. (4) While participants employed in schools with low and medium leadership capacity had the opinion that they were not actively enough involved in school vision designation processes, participants from schools with high leadership capacity considered they took part in and contributed to school vision designation processes. (5) School principals and teachers stated that collective approach towards teaching was more dominant in schools with high level of leadership capacity. (6) The common practice for increasing students academic achievements in schools with different levels of leadership capacity was“caring students one-for-one”. (7) viiParticipants in schools of low and high leadership capacity thought that students' academic achievement level was getting higher in last two years, while participants' opinions in medium level leadership capacity schools about students' academic achievement level for the last two years varied. (8) Among factors affecting teacher leadership in schools, school principals' support towards teacher leadership was given more importance in schools with low leadership capacity. Effective communication and colleagues learning from each other were found out to be two primary factors affecting teacher leadership in schools with medium leadership capacity and working in groups, effective communication, and openness to change become prominent in promoting teacher leadership in high leadership capacity schools.
Benzer Tezler
- İlköğretim okullarında liderlik kapasitesinin belirlenmesi; Bursa ili örneği
Determining the leadership capacity in primary schools; the study of Bursa
SEZGİN DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FATİH BEKTAŞ
- İlköğretim okullarında dönüşümcü liderlikle örgütsel adalet arasındaki ilişki (Ağrı ili örneği)
The relationship between transformational leadership and organizational justice (The example of Ağrı)
AHMET MELİH GÜNEŞ
- A qualitative sutdy on the practice of transformational leadership style for primary schools according to the teachers' perspective(Sample from Erbil)
Öğretmen bakışından ilköğretim okullarında dönüşümücü liderlik tarzının uygulanmasına ilişkin nitel bir araştırma (Erbil örneği)
SUZAN CHOLI KHALIL
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Eğitim ve ÖğretimTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLAY ASLAN
- İlköğretim okullarında öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin bir değerlendirme (Hatay ili örneği)
An analysis of teacher leadership roles in elementary schools (The case of Hatay province)
KADİR BEYCİOĞLU