Geri Dön

A description of the verb gel- with special reference to pattern grammar

Gel- eyleminin örüntü dilbilgisi bağlamında betimlenmesi

  1. Tez No: 353170
  2. Yazar: UMUT UFUK DEMİRHAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. SERA YEŞİM AKSAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Dilbilim, Linguistics
  6. Anahtar Kelimeler: Örüntü dilbilgisi, birleşik eylem, eşdizimlilik, çok sözcüklü birimler, derlem dilbilim, Türkçe Ulusal Derlemi (TUD), Pattern grammar, compound verb, collocation, multiword units, corpus linguistics, Turkish National Corpus (TNC)
  7. Yıl: 2013
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Mersin Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 153

Özet

Bu çalışmada, Türkçe'de sözvarlığı-dilbilgisi etkileşimi; derlem-temelli ve derlem-çıkışlı bir yöntemle, örüntü dilbilgisi yaklaşımı kullanılarak gösterilmiştir. Çalışmanın amacı, çokanlamlı gel- eyleminin birlikte kullanıldığı üye öbek yapılarını inceleyerek örüntülerini dökümlemek ve anlam-yapı düzenliliklerini ortaya koymaktır. Giriş bölümünde, bilişimsel dilbilim alanında yapılan çalışmalar, bu çalışmaların içerisinde önemli bir yer tutan derlem dilbilim yaklaşımları özetlenmekte, evrensel anlamda ve Türkiye'de yaygın olarak kullanılan derlemler listelenmekte ve Türkçe için yapılmış derlem-temelli çalışmalar anlatılmaktadır. Alanyazın bölümünde, genel anlamda örüntü dilbilgisi yaklaşımları tartışılmakta, ayrıca İngilizce için yapılan sözvarlığına dayalı dilbilim incelemeleri özetlenmektedir. Yöntem bölümünde, bu çalışma için hazırlanan derlemin oluşturulma süreci sunulmaktadır. Türkçe Ulusal Derlemi (TUD) veritabanı metinleri ve dağılım ölçütleri korunarak, temsil gücü yüksek, dengeli dağılıma sahip, 10 milyon sözcükten oluşan, tümce sonu belirginleştirmesi yapılmış bir derlem elde edilmiştir. Bulgular ve tartışma bölümünde ise, araştırmanın bulguları yer almaktadır. Sondan eklemeli bir dil olan Türkçe için örüntü dilbilgisi bağlamında betimlenmeye çalışılan gel- eyleminin sıklıkla eşdizimlilik oluşturduğu sözcüklerle ilgili genel bir inceleme yapılmıştır. Bu bağlamda, sıklık değeri en yüksek birleşik eylemler olan haline, hale, meydana, anlamına, gündeme gel- ikili birimleri, en sık çekimleriyle incelenmiştir. Örneğin, haline gel- ikili biriminin derlemde karşılaşılan en sık çekimli biçimleri olan haline gelmiştir, haline geldi, haline gelmektedir incelenmiştir. Bu çalışmada, en sık kullanılan, gel- ile oluşmuş birleşik eylemlerin yapısal örüntüleri, olası bütün biçimsel görünümleriyle kapsamlı bir biçimde betimlenmiştir. Ayrıca yapı ve anlam arasında sıkı bir ilişki olduğu, anlam farklılıklarının yapıya duyarlı olduğu ve çeşitli anlam grupları açısından düzenlilik içerdiği ortaya konmuştur. Sonuç bölümünde ise, genel bir özet ve değerlendirme yapılarak sonraki çalışmalar için öneriler sunulmuştur.

Özet (Çeviri)

In this study, the interaction between lexis and grammar in Turkish is examined by using both corpus-based and corpus-driven pattern grammar methods. The aims of the study are twofold. The first one is to examine and present the phrasal realization of argument structures of the polysemous verb gel-, and the second is to show the regularities of meaning-structure interaction. In the introduction, computational linguistics studies, especially the corpus linguistics studies, which have an important role in computational linguistics research are summarized and available corpora and studies conducted by using corpus-based methods in Turkish are presented. The literature review section discusses pattern grammar approaches. Lexicon-based studies in English are also summarized in this part. The methodology section covers the corpus building process of the study. By using Turkish National Corpus (TNC) texts and following balance criteria of it, a representative, balanced, and sentence-splitted 10-million-word corpus is created. In findings and discussions section, the findings of the study are presented. Words that are frequently associated with the verb gel- (to come) are examined within the scope of Pattern Grammar. In this sense, the frequently used compound verbs hale, haline, meydana, anlamına, gündeme gel- are focus of investigation. For example, the most frequently used inflected forms haline gelmiştir, haline geldi, haline gelmektedir of the compound verb haline gel- are studied. In this study, the pattern structures of the compound verbs formed with gel- are comprehensively described with their potential morphological structures. In addition, the strong association between structure and meaning are presented, and for various meaning groups, the structures seem to be regularly associated with each other. The conclusion section gives a general overview of the study, and presents suggestions for further studies.

Benzer Tezler

  1. Semantic and syntactic analysis of Turkish serial verb constructions

    Türkçe sıralı eylem yapılarının anlambilimsel ve sözdizimsel çözümlemesi

    NURSEL DURAN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2010

    DilbilimMersin Üniversitesi

    İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YEŞİM AKSAN

  2. Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında yer alan fiillerin kullanım sıklığının belirlenmesi

    Identifying the frequency of the verbs in the textbooks utilized in teaching Turkish as a foreign language

    TUĞBA İŞLER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Eğitim ve ÖğretimNevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

    Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ SEÇİL HİRİK

  3. Cultural memory, identity and music: Armenians of Turkey

    Kültürel bellek, kimlik ve müzik: Türkiye Ermenileri

    BURCU YILDIZ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2012

    Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik Üniversitesi

    Müzik Ana Bilim Dalı

    PROF. Ş. ŞEHVAR BEŞİROĞLU

    DOÇ. DR. ROBERT REIGLE

  4. Case grammar and case roles in Turkish

    Durum kuramı ve Türkçe'de durum ekleri üzerine bir çalışma

    BAŞARAN TÜRKER

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2001

    DilbilimMersin Üniversitesi

    Y.DOÇ.DR. MUSTAFA AKSAN

  5. Motion event descriptions in English by Turkish EFL instructors

    İngilizce devinim eylemlerinin Türk İngilizce okutmanları tarafından ifade edilmeleri

    AYŞE DİLEK DEMİRTAŞ

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2009

    DilbilimAnadolu Üniversitesi

    Eğitim Bilimleri Bölümü

    PROF. DR. GÜL DURMUŞOĞLU KÖSE