Seküler hayatla tasavvuf arasındaki ilişkide köprü metinler: Sâkînâmeler
Sakinames: literary works bridging secular life and sufism
- Tez No: 356204
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NURAN TEZCAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: sâkînâme, işret meclisi, tasavvuf, gerçekçi metinler, sakiname, bazm, sufism, realistic texts
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
- Enstitü: Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 165
Özet
İşret meclislerini anlatan sâkînâmeler divan edebiyatının belki de en gerçekçi metinleridir. Buna rağmen sâkînâmeler ile ilgili çalışmalar çoğunlukla türün oluşumu ve tanımlanmasına dayanır ya da tek bir şaire ait sâkînâmenin edebî değeriyle sınırlandırılır. Farklı yüzyıllarda oluşturulmuş sâkînâmeler karşılaştırmalı olarak incelendiğinde gerçekçi betimlemeler içeren bu metinler çağının hayata bakışını ve bunun paralelinde de biçimin ve içeriğin değişen ve değişmeyen yönlerinin tespitine olanak verecektir. Buradan yola çıkılan çalışmada 16. yüzyıldan Revânî'nin İşretnâme'si, 17. yüzyıldan Atâyî'nin 'Âlemnümâ'sı ve 19. yüzyıldan Aynî'nin Sâkînâme'si karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Mesnevilerin her biri çağdaşı olan çeşitli kaynaklarla beraber değerlendirilerek sâkînâmelerdeki gerçekçiliğin somut bir biçimde ortaya konması hedeflenmiştir. İşret meclislerine ilişkin betimlemeler üzerinde durulduğunda, bu entelektüel ortamların yüzyıllar içinde nasıl korunarak sürdürüldüğü de gözlemlenmiştir. Sâkînâme türü tanımlanırken ya tasavvufi ya da dünyevi olarak düzenlendiği söylenir. Bu tanımdan yola çıkan çalışmaların bir kısmında şairin bezm mazmunlarına tasavvufi karşılıklar önermesinden hareketle dünyevi meclis betimlemeleri göz ardı edilir ve metnin tamamının tasavvufi olduğu yorumu tercih edilir. Çoğu zaman şairin manevi hayatına ilişkin veriler de mesnevilerin tasavvufi olduğu iddiasının dayanağı olur. İşret meclisinin gerçekçi betimlemeleri göz ardı edilmeden sâkînâmelerdeki tasavvufi çağrışımların incelenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, Halil İnalcık'ın yüksek zümre kültüründe dinin, tasavvufun, kadim İranî gelenekle birlikte yaşadığı tespitinden yararlanılarak mesnevilerdeki tasavvufi göndermeler irdelenmiştir. Revânî ve Atâyî'nin sâkînamelerine bakıldığında bezm mazmunlarının tasavvufi çağrışımlarının yoğunluğunun bağnazlıkla beraber arttığı gözlemlenmiştir. Aynî'nin Sâkînâme'sinin tasavvuf incelemesi bakımından özel bir değeri bulunmaktadır. Aynî, eserini tasavvufi ve dünyevi meclis betimlemelerini birbirinden tamamen ayırarak düzenler. Sâkînâme birinci bölümüyle tasavvufun düşünce sisteminin içinden üretilen entelektüel birikimin üretimlerini yansıtırken, ikinci bölümüyle bu düşüncelerin üretim ortamı olan işret meclislerinin somut yönünü sergiler.
Özet (Çeviri)
Sakinames, recounting bazms, are perhaps the best example of realistic classical Ottoman poetry. Research on sakinames, however, is mosty limited to the development and classification of the genre or to an analysis of sakinames by a single poet. A comparative analysis of sakinames produced in different centuries which encapsulate realist narrations of the era, thus shedding light on contemporary life, will enable an examination of variable and unvariable aspects of the context and the genre. Drawing from this perspective, this research embarks on a comparative analysis of Revânî's İşretnâme from the 16th century, Atâyî's 'Âlemnümâ' from the 17th century and finally Aynî's Sâkînâme from the 19th century. The aim is to reveal the realism in sakinames by comparing the masnavis with their contemporaries. Focusing on the narrations of the bazms, the author will elucidate how the intellectual environment was preserved and even sustained throughout centuries. When defining the genre, sakiname, it is posited that the sakiname originated either from Islamic mysticism or worldly concerns. Research drawing on this classification neglects their worldly characteristics and approaches sakinames from purely a Sufistic perspective. More often than not, information on the poet's life is considered as supporting evidence for a sufistic perspective of the masnavi. While it is necessary to examine sufistic associations in the sakinames, the realist narrations of the bazm should also be considered. This study draws on the Halil İnalcık's assertion that religion and sufism in upper class culture coexist with the old Persian tradition. As can be observed in Revânî's and Atâyî's masnavis, the intensity of sufistic associations in bazm imageries in sakinames increase when fundamentalism dominates social life. Aynî's Sâkînâme holds a special place in this study. Aynî organizes his work in such a way that the sufistic and worldly aspects of his narration are separated. The first chapter of Sâkînâme, examines the intellectual work while the second studies the environment where they were created.
Benzer Tezler
- Türk romanında din ve inanç algısı (1929-1933)
Religion and belief perceptions in the Turkish novel (1929-1933)
MAHİR KARACAR
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıDicle ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL TİMUR
- Netflix yapımlarında seküler ve muhafazakar kimlik analizi: Bir Başkadır ve Fatma örneği
Secular and conservative identity analysis in Netflix productions: Bir Başkadır and Fatma
PINAR BALTACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İletişim BilimleriKocaeli Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NİHAN DÖNMEZ
- Türk edebiyatında kutsalın dönüşümü: Öğretmenlik mesleğinin kutsallaştırılmasında Reşat Nuri Güntekin'in romanlarının yeri
The transformation of the sacred in turkish literature: The role of Reşat Nuri Güntekin's novels in the sacralization of teaching
ELİF OTLUOĞLU KISA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
SosyolojiYıldız Teknik Üniversitesiİnsan ve Toplum Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEDRİ GENCER
- Dini hayatta gerilim alanları: Çalışan dindar bireyler üzerine nitel bir araştırma
Areas of tension in religious life: A qualitative research on religious working individuals
BEGÜM BÜŞRA KÖKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL ATAMAN
- Seküler iktisadi doktrinin eleştirisi çerçevesinde Ortadoğu - İslam toplumunda ekonomik entegrasyonun esasları
Economic integration principals of Middle Eastern - Islamic society within the criticism of secular economic doctrine
LEVENT COŞKUN ERKEKOĞLU
Doktora
Türkçe
2015
EkonomiMarmara ÜniversitesiOrtadoğu Ekonomi Politiği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET TABAKOĞLU