Geri Dön

Computer imlementation of fuzzy decision making with an application to nuclear power plan site election

Başlık çevirisi mevcut değil.

PDF İndir

  1. Tez No: 35653
  2. Yazar: HAKAN BOYACI
  3. Danışmanlar: PROF.DR. ŞARMAN GENÇAY
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Fizik ve Fizik Mühendisliği, Nükleer Mühendislik, Physics and Physics Engineering, Nuclear Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 1994
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Nükleer Bilimler Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 44

Özet

ÖZET Bu çalışmada, nükleer santrallerin yer seçiminde ortaya çıkan alternatiflerin, seçilmiş kriter ve alt kriterler göz önüne alınarak, bulanık karar analizi yöntemi ile sıralanması problemi üzerinde tartışılmış ve bu sıralamayı gerçekleştiren bir bilgisayar programı geliştirilmiştir. İlkönce konvansiyonel çok kriterli seçme metotları kısaca tanıtılmış, avantaj ve dezavantajları verilmiştir. Sonraki kısım da bulanık mantık kavramı ve gerekliliği açıklanmış ve uygulamadaki bazı örneklerden kısaca söz edilmiştir. Bir sonraki bölümde ise bulanık kümeler ve bulanık sayılar açıklanmış ve bazı basit özellikleriyle beraber üzerlerinde yapılan operasyonlar örnekleriyle özetlenmiştir. Bulanık mantık kullanılarak oluşturulmuş bir karar verme analizi etraflıca açıklanmış ve bu analiz yardımıyla yapılan sıralama anlatılmıştır. Yöntem, alternatiflerin sıralanmasını bir veya daha fazla sayıda uzmanların değerlendirmelerinden yararlanarak yapmaktadır. Karar verme sürecinde, karar verici veya karar vericiler, çeşitli alternatifler arasından ve çeşitli ölçütleri (kriterleri) dikkate alarak seçim yapma veya sırala ma yapma durumundadırlar. Alternatif ve ölçütlerin sayısı yüksek ise karar verme oldukça güç bir iştir. Olayların objektif ve sübjektif esasları ile gelecekteki oluşumların doğasında varolan belirsizlik sonuca gitmeyi zorlaştırır. Sayısallaştırılması mümkün olayların kolayca dikkate alınabilmesine karşılık, örneğin, nükleer güç santralı yerleşim alanındaki taşıma ve nakil imkanları ile gelecekte civarın nüfus durumu ve öneminin değerlendirilmesi kolay değildir. Böyle bir değerlendirmenin 0-10 arasında değişen bir puanlama ile kesin belirtilmesi hem zordur, hem de uzmandan uzmana çok farklılıklar gösterebileceği gibi yanlışlıklara da sebep olabilir. Bu gibi durumlarda söz konusu olan yanlışlık, eksiklik (inexactness), durumun istatistiksel belirsizliğinden (uncertainty) değil, sayısal değerlendirme yapılamaz (ill-defined) olmasından veya durumun hassasiyetinin olmamasından iii(Impreciseness) ileri gelmektedir. insanoğlu bu gibi durumlarda sözel değerlendirmeler yapar. Örneğin; fazla, oldukça fazla, iyi, fena değil gibi. Ancak, karmaşık durumlar için sistematik bir yaklaşım gereklidir. Pek çok alternatifin, ölçütün, ve hatta her ölçütlere ait alt ölçütlerin bulunduğu durumlarda karar verme işlemi çok zor olabilmektedir. Yukarıda bahsedilen ve sayısal değerlendirme yapılamayan durumları“Bulanık Küme”lerle belirtmek, diğer bir deyişle sözel değerlendirmelere birer bulanık küme karşılık getirme olanağı vardır. 1965 yılında bilim dünyasına tanıtılan ve günümüze kadar kendini ispatlayarak geniş bir uygulama alanı yaratan“Bulanık Küme”kavramı, kullandığı bulanık mantık yardımı ile, olayları siyah, beyaz veya evet, hayır dünyasından, yani iki değerli mantığın dünyasından alıp çok değerli mantığın dünyasına götürmüştür. Böylece; yavaş, hızlı, çok hızlı gibi kavramlar bulanık kümelerle belirtilebilmektedir. Bilgisine başvurulacak uzmanların bulanık küme kuramı bilgisi olması koşulu yoktur. Uzmanların değerlendirmeleri bu programda sözel değerlendirmeler olarak düşünülmemiş, daha farklı bir yol izlenmiştir. Klasikleşmiş kesin değerlendirmelerde 0-10 arasında puanlama yapılması bilindiği gibi yaygındır. Bu programda uzmanlardan değerlendirmelerini 0-10 arasından tam sayı seçerek yapmaları istenir, ancak her değerlendirmenin bir eksik ve bir fazla puan arasın da (örneğin; değerlendirme 3 ise, 2-4 değerlerini kapsayan) üçgen üyelik fonksiyonuna (n(x)) sahip bir bulanık küme ile temsil edileceği söylenir. Bununla da kalmmayıp, uzmanlara isterlerse ard arda iki sayı ile de değerlendirmelerini yapabilmek olanağı verilmektedir. Örneğin (4, 5) gibi. Bu durumda, değerlendirme 3-6 sayılarını kapsayan ve yamuk şeklinde bir üyelik fonksiyonu ile belirtilmektedir. Uzman değerlendirmeleri bulanık kümelerle temsil edildiğinden 0-10 arası puanlama ile yapılan değerlendirmeler klasik kesin değerlendirme olmaktan çıkmaktadır. Uzmanların değerlendirmeleri kesin sayısal değerlendirme yapılamamaktan ileri gelen belirsizliği (impreciseness) içermektedir. Bu durum, sözel değerlendirme ile eşdeğer kabul edilebilir, izlenen yöntemin uzmanlar ivarasındaki değerlendirme farklarını daha iyi ortaya koyabileceği düşünülmüştür. Uzman değerlendirmeleri bulanık sayılara dönüştürüldükten sonra, sırası ile aşağıdaki bulanık sayılar hesaplanmaktadır: a) i 'nci alternatifin k 'ncı ölçütü ne derece tatmin ettiğini gösteren orta lama bulanık sayı hesaplanmaktadır (ü),*). Bu sayının hesaplanması sırasında alt ölçütler ve alternatifler için yapılan değerlendirmeler kullanılmakta ve uzmanlar üzerinden ortalama alınmaktadır. b) Her uzmanın değerlendirmelerinden k 'ncı ölçütün önemini belirten bulanık sayı elde edilmekte (6t-fc) ve uzmanlar üzerinden ortalama alınmaktadır c) Elde edilen bu sayılar i 'nci alternatifin ağırlığının hesaplanmasında kullanılmaktadır (cDt). Alternatiflerin tercihi bu ağırlıkların sıralanması ile elde edilmektedir. Söz konusu ağırlıklar bulanık sayılardır. Bulanık sayıların nasıl karşılaştırılabileceği açıklanmış ve örnek problemin sonucu olan sıralama çalışmada ver ilmiştir. Burada konumuz için temel teşkil eden örnek problemin içeriğini anlamak gereklidir. Örnek problemimizde bir nükleer güç santralinin inşa edileceği en uygun yer saptanmaya çalışılmıştır. Bunun için ref. l'de verilen ölçüt ve alt ölçütler şöyle sıralanmıştır:Altölçüt3:Yeraltı su haritası Altölçüt4:Su kaynakları Alt ölçüt5:Yer sarsıntıları Alt ölçüt6:Sismik cihazlar ve mevkiileri Altölçüt7:Tsunamiler -Ölçüt 3Meteoroloji AltölçütlYağmur ve kar yağışları Altölçüt2Fırtına, toz ve kum fırtınaları Altölçüt3Nem ve- sis Altölçüt4Sıcaklık Altölçüt5Rüzgar -Ölçüt 4:Nakliyat Altölçütl:Anayollara yakınlık Altölçüt2:Nakliyat imkanları -Ölçüt 5:Nüfus Altölçütl:Yoğunluk Altölçüt2:Mevsimsel değişim Altölçütl:Gelecekteki nüfus -Ölçüt 6:Soğutma suyu Altölçütl:Kaynaklar Altölçüt2:Elverişlilik Altölçüt3:Uzaklık Altölçüt4:Özellikleri -Ölçüt 7:Konstrüksiyon, destek servisler ve şebeke suyu Altölçütl:Arazi planlama zorluklan Altölçüt2:Konstrüksiyon için arazi özellikleri Altölçüt3:Konstrüksiyon işgücü Altölçüt4:Konstrüksiyon zorluklarıUzmanların yaptığı değerlendirmeler sayfa 39'daki tablo 5.3 ve sayfa 40'daki tablo 5. 4 'de verilmiştir. Bu değerlendirmelerin yardımıyla yapılan klasik ağırlıklı ortalama ve bulanık sıralama yönteminin sonuçları sayfa 40 ve 41 'de verilmiştir. Sonuçlardan da görüleceği gibi her iki yöntem aynı sıralamayı vermektedir. Bulanık sıralamanın sonucu aynı zamanda sayfa 40'da şekil 5.3'de grafik olarak da gösterilmiştir. Bu grafikten de görüleceği gibi en iyi alternatif olarak gözüken 3. alternatifin kendine en yakın alternatif olan 2. alternatifle kesiştiği noktanın ordinat değeri 0.94 'tür. Bu değer bizim üstünlük için baz kabul ettiğimiz sigma'nın değerinden (0.95) küçüktür. Bu da bize kullandığımız bulanık sıralama yönteminin sağlıklı bir sonuç verdiğini göstermektedir. vıı

Özet (Çeviri)

SUMMARY In this study, the problem of ranking alternative sites for nuclear power plants across a set of criteria and subcriteria using fuzzy decision analysis is discussed and computer codes for ranking these alternatives both mathemat ically and graphically are developed. Experts' opinions are employed to rank the alternatives. Analysist (or decision maker) assigns fuzzy numbers to the experts' rankings. Then, using the fuzzy arithmetic final weights, «7», which are the fuzzy ranking assigned to alternatives A{ for i = l,...,m are obtained. Comparing final weights, alternatives are put into order from best to worst. A list of criteria and subcriteria is given for the assesment of nuclear power plant sites. An example of site selection to illustrate the method in detail is given also. In this method, experts do not have to be involved in the highly mathe matical nature of the fuzzy decision theory. They make their ranking using ten point scale but they are aware that impreciseness in their ranking is expressed by the fuzzy numbers. Fuzzy numbers can handle the situation in the case of the unavailability of precise data which is most commonly the case in site selec tion. These fuzzy numbers are assigned to the experts' ranking by the analyst. Experts express their ranking by giving one or two numbers depending on his or her evaluation about the inherent impreciseness of the ranking. It is expected that some authorities may be interested with the applications of fuzzy methods to the decision analysis related nuclear engineering, in parallel with increasing interest to the application of fuzzy thinking to the problems in many fields, because that fuzzy numbers can take into account the imprecision of the factors effecting decision making such as the site meteorology, population growth, cooling water availability, etc. In such circumstances this procedure may appear worthy for the future applications. u

Benzer Tezler

  1. Tez No

    408737

    Enterkonnekte elektrik güç sistemlerinde kapalı çevrim güç akışlarını önlemeye / düzenlemeye yönelik bulanık karar verme temelli bir yöntem

    A fuzzy - decision making based method to prevent / regulate loop flows in interconnected electrical power systems

    GÜLCİHAN ÖZDEMİR DAĞ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Elektrik ve Elektronik Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Hesaplamalı Bilimler ve Mühendislik Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA BAĞRIYANIK

  2. Tez No

    676587

    Dijital dönüşüm ve endüstri 4.0 uygulamaları için kamu hizmet alanlarının bulanık z-sayılar temelli karar destek modelleri ile değerlendirilmesi ve önceliklendirilmesi

    Evaluation and prioritization of public service areas with fuzzy z-numbers based decision support models for digital transformation and industry 4.0 applications

    DUYGU SERGİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. İREM UÇAL SARI

  3. Tez No

    822345

    Tek A'lı çekirdeklerin taban-durum manyetik momentlerinin sinirsel-bulanık sistemiyle belirlenmesi

    Determination of the ground-state magnetic moments of odd mass nuclei using neuro-fuzzy system

    BÜRUCE ÖZTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolSakarya Üniversitesi

    Biyomedikal Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAKAN YAKUT

  4. Tez No

    836462

    Applications of multi-agent systems in transportation

    Ulaşımda çoklu ajan sistemlerinin uygulamaları

    İLHAN TUNÇ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mekatronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET TURAN SÖYLEMEZ

  5. Tez No

    894204

    Picture bulanık çok kriterli karar verme yönteminin kurumsal kaynak planlama yazılımı seçiminde kullanılması

    The picture fuzzy multi-criteria decision-making method in enterprise resource planning software selection

    CEMİLE DOĞRULUK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolKahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi

    Bilişim Sistemleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FETHULLAH GÖÇER

Geri Dön