Türkiye Türkçesinde anlatım kalıpları
Expressi̇on forms in Turkish of Turkey
- Tez No: 375350
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖZMEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türkiye Türkçesi, kalıplaşma, anlatım kalıbı, anlamsal işlev, sabit veya değişken öge, Turkish of Turkey, fixedness, expression form, semantic function, fixed or variable unit
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 669
Özet
Bu çalışma, taranan metinlerdekilerle sınırlı olmak üzere, Türkiye Türkçesinde, kendilerine özgü nitelikleri ile öne çıkan anlatım kalıplarını belirlemek ve belirlenen kalıpları; kuruluşları, söz dizimi özellikleri ve anlamsal işlevleri açısından incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada, söz konusu anlatım kalıplarını belirlemek için, Türkiye Türkçesi Dönemi?nde yazılmış roman, öykü, şiir, tiyatro, deneme, masal, anı, röportaj, gezi yazısı ve söyleşi türlerinden, 50 farklı ismin birer eseri satır satır okunarak taranmıştır. Ayrıca taranan eserlerde, belirlenen kalıbı incelemek amacıyla yeterince örnek bulunmaması durumunda, döneme ait başka eserlerde ve İnternet ortamında serbest tarama yöntemiyle belirlenen anlatım kalıbı örnekleri de çalışmada kullanılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde, çalışmanın konusu, amacı, kapsamı ve çalışmada kullanılan yöntem konusunda bilgiler verilmiş; çalışmada sıkça geçen ?kalıplaşma, anlatım kalıbı, anlamsal işlev? terimlerinin anlamları ve kapsamları üzerinde durulmuş; ?anlatım kalıbı? ile atasözü, deyim, kalıp söz, ikileme ilişkileri irdelenerek anlatım kalıbının genel özellikleri belirlenmiş, tanımı yapılmıştır. Çalışmanın, ?Kuruluşları, Söz Dizimi Özellikleri ve Anlamsal İşlevlerine Göre Anlatım Kalıpları? başlıklı inceleme bölümünde, taranan eserlerde belirlenen 40 anlatım kalıbı, önce içerisinde bulunan değişmeyen ögeye göre, ardından da birçoğunun ortak özelliği olduğu için sözcük tekrarı içerip içermeme durumuna göre sınıflanmış ve kalıpların özelliklerine göre kalıp örneklikleri ve formülleri oluşturulmuştur. Daha sonra her kalıp ?Kuruluşu ve Ögeleriyle İlgili Belirlemeler?, ?Sözcük Öbeği Olup Olmama Durumu ve Söz Dizimi Özellikleri?, ?Anlamsal İşlevi veya İşlevleri? ve ?Aynı veya Benzer Dizilişe Sahip Olup Kalıp Örneği Olmayan Bazı Sözler? biçimindeki alt başlıklar içerisinde incelenmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde, incelenen anlatım kalıplarıyla ilgili genel bir değerlendirme yapılarak bu kalıpların genel ve ayırıcı özellikleri, anlamsal işlev çeşitliliği ve taranan metinlerdeki kullanım sıklığı üzerinde durulmuştur.
Özet (Çeviri)
This study has been made for the purpose of determining the expression forms that come forward by their own properties, in Turkish of Turkey, and examining them in terms of their structures, syntactic features and meanings they provide. This study is limited to the texts scanned. In the study, one work of 50 different literary figures, of poems, stories, novels, tales, essays, interviews, travel books, memories and dramas written in the period of Turkish of Turkey , has been read line by line and scanned to determine the expression forms in Turkish of Turkey. Furthermore, in the case of not having enough examples in the scanned texts for examining the determined form, examples of expression forms determined on the other works that belong to the same age and on the İnternet, have also been used via free scanning method. In the introduction part of the study, information about the subject, purpose and methods of the study has been given; the meanings and scope of the terms ?Fixedness, expression form, semantic function? have been emphasized; the general features of ?expression form? have been identified and it has been defined, by examining the relations between expression form and proverb, idiom, formulaic expression and reduplication. In the review part of the study titled as ?Expression Forms in terms of their Structures, Syntactic Features, Semantic Functions They Provide?, 40 expression forms determined in the scanned texts have been classified firstly according to the unchanging component included; then to whether they include word repetition or not, as many of them have it in common; afterwards, according to the feature of the forms form models and formulas has been created for each form. After that each form has been reviewed in the subtitles; ?Determination Related to Formation and Components?, ?Whether the Form is a Wordgroup and Syntactic Features?, ?Semantic Function or Functions?, ?Some Speeches Having the Same Arrangement as or a Similar one to the Form but not Examples of the Expression Form?. In the conclusion part of the study, a general assessment has been made about the expression forms studied and general and distinctive properties, semantic function diversity and the usage frequency of these forms in the scanned texts has been emphasized.
Benzer Tezler
- Necdet Özen'in 'Akşa Nenem' adlı romanını Türkiye Türkçesine aktarma-sözlük-söz varlığı incelemesi
Transferring Necdet Özen's novel 'Akşa Nenem' into Turkish: Dictionary-vocabulary analysis
SERPİL ÇARPAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LEVENT DOĞAN
- Türkmen Türkçesinin sağlıkla ilgili söz varlığı
Vocabulary of Turkmen Turkish which is related to the health
TUĞÇE SABIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYATİ YILMAZ
- Türkiye Türkçesi ağızlarında bitki ve hayvan isimleri
The names of plants and animals in accent of Turkey Turkish
KÜRŞAT EFE
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET BİCAN ERCİLASUN
- 1917-1950 yılları arasında Kırgız hikâyelerinde kadın teması
The female theme in Kyrgyz stories between 1917-1950
EYYÜP KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İSMAİL TURAN KALLİMCİ
- Nurmırat Sarıhanov'un seçili hikâyelerinin edebî tahlili
The literary analysis of selected stories by Nurmirat Sarihanov
SELENAY ARVAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP YILDIRIM