Tatar Türkçesinde gereklilik/zorunluluk kipliği
The necessitative modality in Tatar Turkish
- Tez No: 380674
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. FATMA ŞAHAN GÜNEY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 212
Özet
Kiplik, konuşurun cümlesindeki oluş ya da kılışın gerçek olup olmama durumu karşısında takındığı tutumunu, görüşünü, bakış açısını, değerlendirmesini gösteren bir anlam bilimi kategorisidir. Kiplik, dilde fiil çekimleri, kiplik kelimeleri, edatlar, vurgu, söylem gibi değişik şekillerde ortaya çıkabilmektedir. Kipin anlamında değişiklik meydana getirebilen ve tümcenin anlamına açıklık ve netlik kazandıran kipliğin alt kategorilerinden biri de gereklilik/zorunluluk kipliğidir. Bu kiplik türü, bir işin veya oluşun gerçekleşmesinin gerekli veya zorunlu oluşunu bildirmenin yanında bağlama göre emir, istek, tahmin ve çıkarım da bildirmektedir. Gereklilik/zorunluluk kipliği, Türkçenin modern lehçelerinden olan Tatar Türkçesinde morfolojik, sözlüksel ve söz dizimsel işaretleyiciler olarak üç bölüme ayrılmış ve bu başlıkların altında örnekler verilmiştir. Tatar Türkçesinde gereklilik/zorunluluk ifade eden oldukça fazla kiplik zarflara ve sözlere rastlanmıştır. Taranan eserler doğrultusunda çalışmanın amacına uygun örnekler belirlenerek işaretleyicilerin bağlama göre hangi anlamlara geldiği, yapısal ve söz dizimsel özellikleri incelenmeye çalışılmıştır. Tatar Türkçesi üzerine yaptığımız bu çalışmada gereklilik/zorunluluk kipliği işaretleyicilerinin kendi anlamları dışında nasihat, ikaz, hayıflanma, kızgınlık, meydan okuma, pişmanlık, sitem gibi alt anlamlarda da kullanıldığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
Modality is a semantic category which shows the attitudes, views, perspectives and assessments of the speaker about the situation of action or performance in his sentence being real or not. Modality can appear in different forms as verb inflections, modality words, particles, emphasis, and statement in the language. One of the sub-categories of modality that can modify the meaning of a modal and make the meaning of a sentence to gain lucidity and clarity is the necessitative/obligative modality. In addition to stating the necessity or obligation of an action or a performance, this modality type can also state imperative, optation, prediction, inference in respect of the context. Necessitative/obligative modality is divided into three parts as morphological, lexical and syntactical markers in Tatar Turkish, which is one of the modern dialects of Turkish and examples are given under these topics. A number of modal adverbs and words that state necessity/obligation have been come across in Tatar Turkish. In coordination with the examined works, the examples relevant for the aim of the study have been determined and semantic, structural and syntactic properties of markers have been analyzed in respect of the context. In this study which we work on Tatar Turkish, it is observed that the markers of necessitative/obligative modality are used in sub-senses as advice, warning, complaint, anger, challenge, regret and reproach in addition to their own meaning.
Benzer Tezler
- Tatar Türkçesinde fiillerin istemi
Valency of verbs in Tatar Turkish
NESLİHAN YILMAZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
DilbilimOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NUH DOĞAN
- Tatar Türkçesinde dönüşlü çatı
Reflexive voice in Tatar Turkish
GAMZE ÇİMEN
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYHAN ÇELİKBAY
- Tatar Türkçesinde isim cümlesi
Noun clause in Tatar Turkish
ALP EREN DEMİRKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
DilbilimGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FEYZİ ERSOY
- Tatar Türkçesinde zaman-süre belirteçleri ve belirtecimsilerinin dil bilgisel incelemesi
Grammatical investigation of time-duration adverbs and adverbials in Tatar Turkish
İLKNUR ÖNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ŞAHİN
- Tatar Türkçesinde cümle
The Syntax of Tatar Turkish
CANER KERİMOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ KAYMAZ