Memduh Şevket Esendal'ın öykülerine metindilbilimsel bir yaklaşım
A textlinguistic approach to Memduh Şevket Esendal's stories
- Tez No: 381309
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. İLKER AYDIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 338
Özet
Günümüz dilbilim çalışmalarının önemli bir kısmını, özellikle son 15-20 yıldır, metindilbilim araştırma ve incelemeleri oluşturmaktadır. Metni araştırma konusu olarak ele alan metindilbilim, geleneksel dilbilgisinden ve metin çözümleme yöntemlerinden farklı bir yaklaşımdır. Metin çözümlemesi kuramsal bir temele dayanan uygulamalı bir etkinliktir. Bir metin çözümleme yöntemi olan çağdaş metindilbilim, metinlerin yüzey yapıda 'bağlaşık', derin yapıda 'bağdaşık' olmalarını, belli bir 'amaç' için üretilmelerini, 'bilgisellik', 'kabul edilebilirlik', 'durumsallık' ve 'metinlerarasılık' özelliklerini taşımalarını gerektirir. En gelişmiş bildirişim dizgesi olan insan dilinin en üst düzeydeki birimi metin, tümcelerin rastgele, ardışık olarak sıralanması ile oluşturulmuş bir bütün değildir. Tümceler tek başlarına anlamları olan ancak bulundukları bağlama göre, kendilerinden önceki ve sonraki tümcelere göre anlam kazanan birimlerdir. Bu yüzden metin çözümlemelerinde metindeki tümceler tek tek değil bir bütün olarak ele alınır. Metin, anlaşılabilen, yorumlanabilen ve metinsel, sosyal ve kültürel bağlamlara göre, içerisinde belli mesajlar barındıran dilsel bir bütünlüktür. Malzemesi dil olan edebiyat estetik bir dil kullanımı içerir ve farklı bir okumayı gerektirir. Yazınsal metinler ilk okunuşta çözümlenemeyen, anlamsal bir zenginliğe sahip, dikkatle okunması gereken, okura özel bir okuma zevki sunan metinlerdir. Yazınsal metinler metindilbilimsel çözümlemelerle daha iyi anlaşılmakta, metin üreticinin söylemek istediklerine daha kolay ulaşılmaktadır. Bir metni okumak, metnin yüzeyinden derinine doğru gitmeyi, görünen yapıdan hareketle görünmeyen anlamsal yapılara ulaşmayı gerektirir. Bu çalışmada Esendal'ın Karga Yavrusu, Kızımız, Dursunhacı, Arabacı Ali ve Kayışı Çeken adlı öyküleri esas alınarak metindilbilimin bağlaşıklık ve bağdaşıklık ölçütlerine göre metindilbilimsel çözümleme örnekleri gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonunda bütüncül bir okuma yapılarak biçimsel ve içeriksel yapı birlikte ele alınmış, yazarın dilsel ve biçemsel tutumlarından hareketle metinlerin izleklerine ulaşılmıştır. Esendal'ın öykülerinin, metindilbilimin ölçütleri çerçevesinde ele alınıp çözümlenebileceği, yazarın öykülerinin metinsellik ölçütlerine uygun olduğu ve çözümlenen öykü metinlerinin, gerek ana dil gerekse yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılabilecek örnek metin işlevini üstlenebildikleri gözlenmiştir.
Özet (Çeviri)
Contemporary textlinguistic researches and studies constitute the important part of the linguistic studies, especially for the last 15-20 years. Textlinguistics, which makes the text its research field, is a different approach from the traditional grammar and text analysis methods. Text analysis is a practical activity based on a theoretical basis. The contemporary textlinguistics which is a text analysis method requires the texts to be 'cohesive' in the surface structure, 'coherent' in the deep structure and have some standards such as 'intentionality', 'informativity', 'acceptability', 'situationality' and 'intertextuality'. The text, a unit at the highest level of human language, being the most advanced communication system, is not a whole randomly formed by the sequencing of the sentences. The sentences are the units having some meanings alone but having different meanings according to the contexts and the sentences placed before and after them. That is why, in text analysis, the sentences are handled as a whole not individually. The text is a linguistic unity which can be understood and interpreted, including different messages according to textual, social and cultural contexts. The literature whose material is language includes an esthetic language use and requires a different reading. Literary texts are the texts which cannot be analyzed in the first reading, having a semantic richness, requiring a careful reading and offering a special pleasure to reader. Literary texts are better understood through the textlinguistic analysis and those which the text producer wants to say are reached more easily. Reading a text is moving from its surface structure to deep structure and reaching invisible semantic structures, moving from the visible surface structure. In this study, based on Esendal's stories titled such as Karga Yavrusu, Kızımız, Dursunhacı, Arabacı Ali and Kayışı Çeken, the textlinguistic analysis samples have been realized according to 'cohesion' and 'coherence' standards. At the end of the study, formal and contextual structures have been evaluated together by reading the texts in holistic approach, and the themes of the texts have been acheved by moving from the writer's stylistic and linguistic manners. In this context, we have observed that Esendal's stories can be analyzed in frame of textlinguistics and the writer's stories are appropriate to textlinguistic standards and analyzed story texts can undertake the sample text function and can be used in teaching of Turkish as both a foreign and a main language.
Benzer Tezler
- Çocuk edebiyatının temel ilkeleri bakımından Memduh Şevket Esendal'ın öykülerinin öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi
With regard to the main principles of children's literature evaluation of Memduh Şevket Esendal's stories according to the students' view
BEDİRHAN ARIKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimGaziantep ÜniversitesiSosyal Bilgiler ve Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERDAR DERMAN
- Fahri Celalettin Göktulga'nın öykülerinde anomi ve geçmişe kaçış
Anomie and escaping into the past in Fahri Celalettin Göktulga's stories
BİLGEN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALAT SAİT HALMAN
- Ömer Seyfettin'den Oğuz Atay'a Türk öykücülüğünde ironi
Irony in Turkish storytelling from Ömer Seyfettin to Oğuz Atay
MÜGE PEHLİVAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıBalıkesir ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. MEHMET NARLI
- Edebiyat sosyolojisi açısından Memduh Şevket Esendal'ın hikayelerinde toplumsal meseleler
In terms of sociology of literatüre social issues in the stories of Memduh Şevket Esendal
ÇİĞDEM ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HACER GÜLŞEN
- Memduh Şevket Esendal'ın romanlarında deyim, atasözü ve kalıp sözler
Proverb, idiom and formulaic words/expression in Memduh Şevket Esendal's novels
MEHMET ALİ KİRAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEDİHA MANGIR