Endüstride görülen iş tatminsizliği ve bunun yabancılaşma duygusu ile olan ilişkisi
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 3874
- Danışmanlar: DR. T. WİNSTON
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Labour Economics and Industrial Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1988
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 348
Özet
- 8 - ÖZET Araştırmanın amacı: Bu araştırmanın amacı, işçinin iş tatminsizliğinin esas kaynağının araştırılması vs iş tatminsizliği ile yabancılaşma duygusu arasındaki ilişkinin bulunmasıdır» Kaynak taramasından, bu konularda yapılmış çok az sayada çalışmanın, fabrika ortamında gerçekleştirilmiş olduğu anlaşılmıştır» Ayrıca, iş tatmini konusunda yapılmış olan araştırmaların hemen hepsi iş tatminini determine eden faktörlerin sadece bir veya bir kaçını ele almışlardır» İş tatminsizliğinin yabancılaşma duygusu ile alan ilişkisinin araştırılmasını konu alan bu araştırmada iş tatminini sağlayan veya iş tatminsizliğine götüren faktörlere bir bütün olarak bakılması hedeflenmiştir, Çalışmanın.geçmişi ; Birey normal olarak birçok değişik sosyal sistemler içinde f(örneğin aile iş, din, eğlence gurupları) yer alır, insanın bir sosyal siste» içinde bulunmasının motivleri vardır» insanları iş gurubu içinde bulunmaya sevk eden, işin anlamı ve motivleri son yüzyıl içinde önemli ölçüds değişmiştir, insan hayatında işin önemi, özellikle endüstride ilerlemiş ülkelerde daha da değişmiş durumdadır, Birçok değişik teoriler,, işin insan hayatı için temel aktivite olduğunu ileri sürerler, insanların büyük“çoğunluğu hala bir iş sahibi olmanın yaşam için zaruri olduğuna inanır. Bu tutumun açık delili, kapanan iş yerinden çıkarılanların acele bir iş bulmanın heyecanını yaşamalarıdır. Bu çaba para kazanmakgerekliliğinden olduğu kadar, kendi kendine sevgiyi kazanmak, kendini gerçekleştirmek vs kimlik sahibi olmak için de olabilir. Birey bir israftan kendi egosunu tatmin etmek için uğraşırken, diğer taraftan psikolojik olarak tatmin olmayacağı işlerde devamlı olarak çelişmektedir. Dünyada, otomasyon işçinin işteki mesleki rolünü, heyetin temel kriteri olmaktan çıkarmıştır».Birçok bilim adamı, insanların çoğu, için işin, hayatın tek ilgi alanı olmadığını ileri sürerler* Antik Yunandan, bugünün endüstri a- damına kadar işin, ekonomik yaşam için gerekliliği. hala tartışılan bir konudur, Bugünkü işler, Frederick Taylor tarafından bu asrın başında tama! kavramlın'-ortaya atılan ”Scien- tific iyianagement“ prensibine göre hazırlanmaktadır. Bu sistem şöyle ifade edilebilir: Kompleks bir iş, çok basit, birkaç hareketle yapılabilecek en küçük parçalarına bölünür» Her küçük parça, fazla maharete gerek göstermeyen ve minimum bir alıştırma ile başarılabilinen görevleri oluşturur» Çok basit bir küçük hareket gerektiren işiçin işçinin harcadığı maksimum zaman bir veya iki dakika olup. Yüzlerce, binlerce defa tekrarlanır. Böyle bir iş,, işçinin ilgi ve başarı duygusunu kamçılamaz» Standardizs üretim.sebebi ile, bireyin kimliği artık üründe tanınmaz. Böyle bir çalışma ortamındaki işçilerin, sukutu hayale uğramış olmaları, böylece iş tatminsizliği ve yabancılaşma duygusu dolayısıyla cemiyette patolojik davranışlar gösterme eğiliminde olmaları beklenir.. Bu tatminsizliğin işde. düşük motivasyon ve zayıf işbirliğine sebep olduğu ileri sürülür, Endüstride ve cemiyette görülen huzursuzluklar, aile ilişkilerinde-. 10 kopukluklar alkolizm,, çılgınlık derecesinde eğlenceler milli düşmanlık psikosomatik hastalıklar, işi terketme VB devamsızlıklar,, iş yavaşlatması, grev, ve tahripkarlıklar. iş tatminsizliği ve yabancılaşma duygusunun sonucu olarak değerlendirilmişlerdir, Bu yabancılaşma kavramı, psikolojik bir terira olarak bir çok yazar tarafından ele alınmıştır, N'-esasla Taurine, yabancılaşmayı işçilerin mahrumiyeti sübjektif olarak hissetmeleri olarak açıklar. Diğer taraftan Seernan ise yabancılaşmayı, mahrumiyetin far kına varılması değil fakat farkına vardıklarından (beklediklerinden) mahrum olroa olarak yorumlar» İş tatminsizliği dolayısıyla stres' yaratan psikolojik durumları tanımlamak oldukça karmaşık bir iştir» Açık olan şeyf tam olarak ayırd edilmesi zor olan psikolojik durumlar çok sık bir şekilde iş tatminsizliğinin sebebi olduğudur. Bu psikolojik durumlar aynı zamanda ya- bancılsşma duygusunun oluşmasının sebebi olabilirler» Seeman tarafından ayırd edilmiş olup sonradan geliş¬ tirmiş olduğu yabancılaşmanın altı boyutu aşağıdadır. -Gücü olmama - kontrol edebilmenin az olduğu hissi -Bir normu olmama - verilmiş olan hedeflerin başarısında fazla beklenti -Anlamsızlık - anlaşılamasa? bir anlam bulamama -Kültürel uzaklaşma - insanın içinde bulunduğu cemiyette kabul edilen değer yargılarından insanın kendisini uzak bulması, -Kendinden uzaklaşma - insanın meşgul olduğu aktivitesinin kendisi için psikolojik bir tatmin sağlamaması vs bu işi bir şeyin hatırı gibi bir sebeple yapması* -Sosyal yalıtılma - Kabul edilmemiş dışlanma vs redde- dilme- 11. - İşçinin işe yabancılaşmasından doğan iş tatmin¬ sizliği gittikçe artan bir ilgi görmeye, daha çok önem verilmeye başlanmıştır. Bugün artık birçok firmanın, iş hayatını. isçiler için daha ilginç kılmaya yönelik konuları da gündeme aldıklarını görüyoruz. İş tatminini arttırmak için yapılmış bütün atilımlar”insan makinenin bir parçasıdır“ görüşüne bir reaksiyon görünümü taşır, ”The Scientific iv.anagement!î görüşü, insanı motive sden faktörün ekonomik koşulları olduğunu savunmuştur,“Huroan lation”görüşü, bir iş konumunda tatmin edilmegri bekleyen ihtiyaçlara sahip, sosyal bir yaratıcı olarak insana kabul eder. idareciler ve sendikacılar işçilerin iş tatminlerinin arttırılmasına önem vermeleri üzerine, sayısı oldukça kabarık araştırma dizileri literatürde yer almaya başlamıştır. Bu gayretleri dört gurupta toplayabiliriz; ~ Job enisrgenıent - iş genişletme -job enrichroent - iş zenginleştirme -Jcb redesign - işin yeniden tasarımı -Participation - Katılımcı yönetim Kullanılan bütün metodlerda ortak nokta endüstriyel hiyerarşinin yapısını değiştirerek işçiye kendi iş çevresini kontrol edecek kadar aşağı seviyede bir otorite sağlamaktır, İş genişletmede işçinin birden f azla-.değişik yerlerde çalışması sağlanır» Mesela,, işçinin akın- şemasında değişik ferlerde çalıştırılması monotonluğun ve işten bıkkınlığın ortadan kaldırılacağı, böylece- 12 - çeşidin artması ile iş tatmininin sağlanacağa zannedildi. İş zenginleştirilmede. işçiye daha çok sorumluluğu olan daha önce idareciler tarafından yapılan, örneğin,, iş bölümü., kalite kontrol gibi işler ilave olarak iş tatmini sağlanması yoluna gidilir, işin yeniden,organize edilmesi, isveç de Volvo oto¬ mobil şirketi tarafından uygulanmakta olup iş zenginleştirmenin aynıdır» Burada, uzun bant sistemleri yerinde üretimin bütününden sorumlu olan birçok çalışma gurubu mevcuttur» Bu guruplar üretimi en iyi şekilde yapmak için iş bölümü, hedefleri tesbit ve hatta yeni kişileri eğitme gibi bütün işler gurup içinde kendi aralarında organize edilmekte olup üretimin bütününden sorumludurlar Bu çalışma gurupları ile işçiye, işi- daha çok kontrol edebilme, böylece psikolojik ihtiyaçların tatmini imkanı verilmiştir, Yönetime katılma programında işçilere karar vermede de görev verilir. Tabii bu aşağı seviyede, örneğin üretimle ilgili olabilir. İş genişletme ' iş zenginleştirme, işin yeniden tasarımı vs katılımcı yönetim programlarında ortak elan, iş durumunun çeşidini- arttırmak,, ve işçiye işinde biraz muhtariyet vermektir. Böylece işçinin işini daha işi anlaması,, artan bir geri bildirire ve hüviyetini belirleme imkanının sağlanmış olur. Bütün bu girişimlerin hiç birisi işçinin iş tatminsizliğini ortadan tamamen kaldırmaya muvaffak olamamışlardır. Bu sistemlerin her birinin savunurları ayrı ayrı iş tatmininin nasıl arttığını belli müesseseleri örnek göstererek anlatırlar..- 13 - Mesela Strauss vs Rcsensteinf katılımcı yönetim tatbik edilen müsseselerde iş tatmininin arttığını dolayısıyla yabancılaşma hissinin elimine edildiğini ve işçinin moralinin yüksek olduğunu iddia ederler. V.'all ve Lichercn ise bu iddiaya karşıt bir rapor verirler, işçinin bu program uygulanması ile mutlu olabileceği tezini zayıf bulurlar. Her ne kadar bir çok araştırıcı programın uygulanması ile tesbit ettikleri iş tatmininden bahsetmiş iseler de,bu programlarda ne tip karar verme, hangi seviyede, hatta iş tatmini ile neyi kastettiklerini tara açıklıkla ortaya koymamışlardır. Ayrıca birçok araştırıcı işçinin karar vermede ne kadar rol oynamak istediğinin kesin olmadığına işaret ederler, Bu araştırmanın önemi; Bugün işçide iş tatmini yaratmak için yapılan çalışmalarda yabancılaşma duygusunun elimine edilmesi en önemli sosyal bir fenomendir. Zira, işçide doğan yabancılaşma duygusu dört önemli değişik saha ile bağlantılıdır; Birici olarak, memleketi ilgilendiren işçi giriş çıkışları, sosyal huzursuzluk, işe devamsızlık,, iş gücü kaybı* İkinci olarak, hümanistik bakış açısı ki* insanın iç tatmininin sağlanması sağlık açısından koruyucu hekimlik, dalında önem taşır- üçüncü olarak işçinin ruhsal saflığı konusu gelir ki. psikosomatik hastalıklar vs iş tatminsizliği ve yabancılaşma arasında negatif bir korelasyon vardır* Dördüncü olarak, endüstride işlerin demokratik olarak organize edilmesi ile ilgili ideolojik bir sistemin kurulmasıdır» Bu çalışmanın getirdiği yenilikte kullanılmış olan metod vs bakış açısı sebebi iledir. Bu araştırmada psikolog işçilerle beraber yan yana çalışarak, gözlem, mülakat vs data toplama işlerini yürütmüştür. Ayrıca her iki fenomeni meydana getirdiği varsayılan fak-- 14 - törisre psikolojik açıdan bir bütün olarak bakılması prensibinden hareket edilmiştir.
Özet (Çeviri)
- 15 - 5 U »M H A R Y. The aim of the research: The aim of this study is ta iîivestigate ths ac- tual sources of workers: dissatisfactionf alienation and tc find aut which kind of industrial programme is nıast likely to increase ths worksrs{ satisfacticnj, e- liroinats dissatisfacticn, ît is noted that very few studies of this kind have bssn carrisd out in actual fsctory conditions owing to many difficultiss of ac»- csss of persuading worksrs to volurtteer for psycholo- gical investigations, Ba.qk..q..round..of the stud,v_; The individual rsarroally occupies ralss within a nuraber of different sccial syste^s5 such as ths fanıi- ly. rsliginns and Isisure association groups as wsll ss work, The ms.aning of work and ths mctivss which Bncourage psople to workf hava changsd considsrably ovsr ths csnturies* The impcrtance af work in man's lif s has also charjgsdfparticularly in SOÎÎÎB pos-t-in- dL,'strİ3lised societies whsrs man no longsr necss-s-er- rily has to wcrk to surviva» Various theoriss argus,. that work is s csntral stabilising activity in the individual!s life (Williaro and Guest; 1973}. Ths aajority of peopls stili feel a vsry majör iropsrativs to work to be in smployroent to“do- their shars”and xork fer thsir livsiihood, Ciesr evidsnce of this attitude is prcvidsd by re- ssarch on plant clasurss and 'rsdundancy whers it appears that most unsmplcysd rnsasurs ths urgenoy of gstting a new job interms of self-respect, self-ss- tsEftî and idsntityCBacklundj 1974)“ Gardsl {1576} po---16 - ints to a central conflict of indîvidual in fcJestern Socisty^on ons handf needing work to satisfy their egos;.and on ths ctherp sq frequsntly being smplo- yed in psychologically unrswarding tasks» An opposits view of tbis. is that t n t occupeti- onai rols cf worker roey in tirns bEcoms less csntral life activity as we consider increasing structurel unemployment» autcmation ana unian dernend for shar- tsr hours (Roberts and Hirsch, 1966: Pa.hi and Pahl 1976). it fflay be true that msny scientists for exam- ple. Bubin (1956) and othsrs argue that work does net constitute a central life-intsrest for most individu- al,worksrs» Thsrs arş many dscisicns of ths natcrs of work argued on ths basis for sconomic necsssity from the tijne of the Ancisnt Greeks (Tilghsr. 1962; Triendis,, 1967} to contsraporary industrial raar» (Brown. 1958; Barret, 1966)^ Todayr jobs are designed priî>?ariiy according to the prinniples of Scisntific Kanagsment as laid down by Frederick Taylor (1911) dsjring ths early part of ths century. This? to say thatf ccînplex opsrations are broksn down into nutnsrous sraall tasks, each of which can bs perforrosd by relativsiy uaskilled labo~ ur K'ith ths îijinirciüîti of training» Fjj-rthsr3 bscause. each individuel perforros such a specialisad taskp hs achievBS îpsxiînum output in a very s hor t time. An in- dividual's job comreor.ly consists of a singls tasks which takes a ainuts ör two tc perforın and ths sarns sequsp,cs of actions rspeatsd through out the daye Such jobs offer littls scops for intrinsic intersst ör achieventsnt, individual idsntity can not bs rs- cognissd in a product any roors. in roost industriss bscauss cf standardisation of production» în this- 17 - kind of work situation, workers tsnd to be frustratsd end to show symptoms of alienation and pathclcgicai effects at both the individual and his societal levsl (Gardsll. 1976), it is argued that (Jessupt 1574} this (dissatis- f action IcDTnrnoniy leads to low motivation to work and iack of coopsrstion. As a result,, industrial and so¬ cietal unrsst (Cctgrovep 1972} such as in distruptivs family ralations, alcoholisrh; frenetic leisure-, ethnic hcstility (Sseroan, 1979}, sickness (Seiigman. 1966). high rates of labour turnnvsr and abseBnteism (Jsssup 1974};, slowdown and strike (öbrodovic. 1970} occur,, The concept of alienation has been recognissd by ths nufnbsr of authors as a psychological stats of ths individual (Schacht. 1971; Israel, 1971: Sseman, 1972), For exampls, Tourins (1973)!s interprstation of alie- nation is ths «orksrs1 subjectivs Bxperisn.es of depri- vation (sg», work on ths ssssmbiy line); whsrs according to Seeroan (1975) alisnation,, : is not the awareness of dsprivation. but ths deprivaticn of awareness!, Iden- tification on of ths psychological conditions which gsnsrats dissatisfaction and strsss is howBvsr. an in- tsngibie procsss» it is clsar v/nile psychological con- diticns may bs difficuit to define precisely9nsvsrths- less, they frsquently appeer to reprsssnt vsry real so- urcas of dissatisfaction, Such psychological conditi¬ ons roay be cause a fssling of alisnation such as, iden- tified by Seetr.an (19595 end developsd later (1972a) with respsct to the six varietiss of alisnation: -Powerlessness ~ the senss of low control -Norralsssness - high sxpsctancy for ths achievsraent of givsn goals- 18 - -Ksaninglessness - the sense of. inccmprenensibiiity -Cultursl sstrangsrrserst - the individual's rejection cf coRîmonly hsld values in the society -Şelf estrangement - the individual's engagement in activitiss that are not intrinsically rewarding end involving in a task er activity for its own sake, -Social isolation - the sense of exclusion er rejec- tion, '.vorkers' dissatisfactian with alienation.from work is ncw widely regarded as an important phenorae- non in many countriss sspecially since many firms now take intersst in a ”Quality of Working Life“ İSSUH. Undsrlying most atterats st improving job satis»- f actian is a reaction to a view of man es I?an adjunt of the machins”,“ The Scientific Fianagernent SchcolT saw îsan as ecnnomically rootivstsd-, The first reactinn to this visw caîr.e -from the ”Kutnan Relation Scnaol“. Thenf saw raan as a social crsator who has social nsads which »nust met in the wcrking sit^ation if man was to function propErlyf and to his bsst ability» Nutnber of effnrts havs bssn roade sincs unİDn and roanansment have beccras roore concsrned to improve wor- kers! job-satisfacticn (Birchall and Wildr 1973: Hack- ınan and Lawlerc 1971? Fcrd, 1969; Hulin and Blood51968} f Thsse atterapts roay be clsssifisd in four catsgnries; -Job snlargemsnt {job-rotation) -Job enrichmsnt -Job redesign -Participaticn- 19 - The main sim of ali the methods so far ussd is to basicaily restructure the industrial hisrarchies to givs shop-floor vorkers mora ievsi authority to control thsir environment and work» Intrcduction of job enlargement has allowed the worker tc work on mors then öne job. For exampls ths management moves the worksr into diffsrent si~ tuaticn on the assembly line, hcpsfully to reduce boredom and n.onotcny» it wss anticipsted thst ine- rsasing varisty in ths jobf might.. incrsase job satis- faction, Jab enrichrnent is dssign to increase satisfacti~ on by adding rnore responsibility task to the workerss programme such as thnse previously undertaken by super- visors ör stsff cocsrned with quaiity ccntrol (Fora'j. 1969}» Jofa rsd3signing5 far exstnpisj as sxperienced by ths Swsedish Cospany - Volvo - has the saros structure as job enrichment but instsad cf using a 1-cng asssmbly Üne s.ystera. Valvo sstablishsd a number of sepsrats groupSf rssponsible for a whoie? identifiable part of ths process» Ivorksrs sre thsn brcught togsthsr into ths grcups» Thsy. thsn arrangsd amcng thsmselves.j haw the work should bs sharsdr agrea targets which the roa- riegsînents, and soRetinıss evsn concsrn thssîsslvss with training nsw merrîbsrs» 7his!'wcrking graup approach”attsropts to- give people mors control of their wcrk situation and thus, aims to satisfy psychological ae- sds at en individual end at a grcup Isvel (Hsckman and Lawler. 1971; Gyllenhsırmarf 1977),- 20 - Participation programmes tend to focus on the task performed» Hers workers are involved in dever» iution of decision making to the shop floor. This latter form of change would appear to offer opportu nity for increased participation of work people in the management of the enterprise et shop floor level. It appears that, there is advantage in applying par- ticipation? but one has to be careful while practi sing it the path to participation is strown with hazards, Job enlargement ? job enrichment, job redesign and participation are intended to improve the op portunities for autonomy and variety in the work si tuation. Worker also tend to understand the work better because of increased feedback and identity. However, neither the introduction to job enlargement job enrichment. job redesign nor participation prog rammes have solved the problems of workers1 dissa. tisf action completely (Fay and Gadon, 1976; Birchali Wild and Carnally 197B}» So far, participation advocates of the value of increased claim, that participation increases workers5 satisfaction,, reduces a feeling of aliena tion and improves morale (Strauss and Rossnstsin, 1970) Contridictory evidence Wall and Lischeron (1977) study of“Worker participation”indicates that tee relationship between participation and satisfaction thesis way be week. It siay be considered that too Kiuch is expected of participations, and as these aut hors (Birchall and Wild, 1973; Clerks, Fatohstt and Roberts, 1972: Davis and Taylor,. 1972; Woodward;, 1965; Yroom, 1964} have pointed out that, it is rarely made- 21 clear what form of participation is envisaged» in what type of decisions, and at what A~vfl « Ths Pre sent stats of knowledge does not give a definitive answer to the f undatnental question of to what extent workers want to participate (clarks, Fatchett and Roberts., 197^; rarkyn, 1978), In this investigations we hope through the study to be able to sugg'est ways of diminishing workers' feelings of alienation, means of improving workers' satisfaction through increasing the opportunities for participation» The importance of the research: Today, the study of the rediscovery of aliena tion is still a very important social phenomenon in the study of job satisf action^. Becswss. it may be linked to at least four different value arses: First, the countries5 concern labour turnover» social unrest. abseenteisra. Second,,there is a humanistic motive which stresses the intrinsic value of work satisfacti on» Third. there is a motive which derives frora the value area of health, building upon notions of a re lationship between health and alienation» Fourth» there is an ideological set of motives that links how jobs are oaganised to the issue of industrial democracy.
Benzer Tezler
- Endüstride görülen iş tatmini ve bunun çalışma ortamına uyumla olan ilişkisi (Özel sektör ve KİT üzerinde yapılan karşılaştırmalı bir saha araştırması)
Relationship between job satisfaction and adaptation to the workplace in the industry (Comparative research between private sector and public sector)
MUSTAFA CEM KIRANKABAŞ
- Analysis of organisational routines to understand change in construction: The case of turkish construction industry
Yapı sektörünün değişimini anlamak için organizasyon rutinlerin analizi : Türk inşaat sektörü vakası
MARYAM DANESHVAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
İnşaat MühendisliğiOrta Doğu Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Bölümü
PROF. DR. M. TALAT BİRGÖNÜL
PROF. DR. İREM DİKMEN TOKER
- Beyaz peynirin mikrobiyal kalitesini artırmak için çeşitli koruyucu kültür, nisin ve potasyum sorbat kombinasyonlarının denenmesi
Testing various combinations of protective cultures, nisin, and potassium sorbate to improve the microbial quality of white cheese
ESRA AĞAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gıda MühendisliğiSelçuk ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAT AKIN
- Ekstraksiyon yöntemlerinin pamuk tohumu (çiğit)proteini özellikleri ve gosipol içeriğine etkisininaraştırılması
Investigating the effect of extraction methopds on the propertiesand gossypol content of cotton seed protein
MEHMET KÜÇÜKYILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gıda MühendisliğiHarran ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KARAASLAN